Antarktidada buzun içindən axan “qan”: Qanlı şəlalə
Ağ səssizlik, dondurucu soyuq və… buzlağın içindən axan qan rəngli su. Antarktidanın Teylor vadisində yerləşən “Qanlı şəlalə” Yer üzünün ən qorxulu və eyni zamanda ən sirli təbiət hadisələrindən biri hesab olunur. İlk dəfə görənlər bunun təbiət yox, sanki bir fəlakətin izi olduğunu düşünür.
Bəs bu qırmızı axın əslində nədir?
1911-ci ildə tapılan qorxulu mənzərə.1911-ci ildə Antarktikaya edilən Britaniya ekspedisiyası zamanı tədqiqatçılar buzla örtülü səhranın ortasında sanki “qanayan” bir şəlalə ilə qarşılaşdılar. Buzlağın içindən çıxan qırmızı maye elm adamlarını çaş-baş saldı. Uzun illər bu rəngin yosunlardan qaynaqlandığı düşünüldü. Ancaq həqiqət daha qorxulu və daha maraqlı idi.
Qan deyil, amma ondan da sirli
Son elmi araşdırmalar göstərdi ki, bu axının rəngi dəmir tərkibli duzlu suyun oksigenlə təmasda paslanması nəticəsində yaranır. Teylor buzlağının altından sızan bu su açıq havaya çıxan kimi qırmızıya çevrilir və buz səthini qan rənginə boyayır.
Məhz bu görüntüyə görə fenomen “Qanlı şəlalə” adlandırılıb.
Milyon illərdir gizlənən buzaltı göl
Şəlalənin mənbəyi təxminən 400 metr dərinlikdə yerləşən buzaltı göldür. Alimlərin fikrincə, bu göl 1,5–4 milyon il əvvəl buz qatının altında qalıb və o vaxtdan bəri nə günəş işığı görüb, nə də oksigenlə təmasda olub.
Ən təəccüblüsü isə budur:
Gölün suyu dəniz suyundan dəfələrlə daha duzludur. Bu səbəbdən Antarktidanın –10°C-dən aşağı temperaturunda belə donmur.
Buzun altında yaşayan “qədim həyat”
2006 və 2018-ci illərdə aparılan tədqiqatlar zamanı alimlər bu qırmızı axıntıda mikroskopik nanosferlər aşkar etdilər. Bu hissəciklər insan qan hüceyrəsindən yüz dəfələrlə kiçikdir və ehtimal olunur ki, qədim mikroorqanizmlərin izləridir.
Johns Hopkins Universitetindən alim Ken Livi bu tapıntını belə izah edir:
“Bunlar kristal deyil, nanoölçülü, dəmirlə zəngin hissəciklərdir. Ən maraqlısı isə onların antik mikroblardan gəlməsi ehtimalıdır”.
Bu isə deməkdir ki, Antarktidanın buzları altında oksigensiz, qaranlıq və ekstremal şəraitdə həyat mümkün olub.
Mars üçün təhlükəli sual: orada da belə həyat varmı?
Alimlər hesab edir ki, “Qanlı şəlalə” yalnız Yer üçün deyil, Mars və digər buzlu planetlər üçün də açar rolunu oynayır. Çünki bu cür nanoölçülü və kristalsız həyat izlərini mövcud kosmik robotlar aşkar edə bilmir.
Bu isə bir sualı gündəmə gətirir:
Bəlkə də Marsda həyat yoxdur deyə yox, onu hələ görə bilmədiyimiz üçün tapılmayıb?
Antarktidanın “qanayan ürəyi”
Bu gün “Qanlı şəlalə” Antarktidanın ən çətin əlçatan nöqtələrindən biridir. Ora yalnız xüsusi ekspedisiyalar, helikopterlər və elmi gəmilər vasitəsilə getmək mümkündür.
Ancaq bu buzlu səhranın ortasında axan qırmızı su Yer üzünün hələ də bizdən gizlətdiyi neçə-neçə sirrin olduğunu sübut edir.
Fatimə Məmmədova
18:33 31.12.2025
Oxunuş sayı: 1258
