Geosiyasi reallıq: “Zəngəzur dəhlizinin açılması qaçılmazdır”
İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sobhani İrəvanda keçirdiyi mətbuat konfransında Tehran rəhbərliyinin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyini açıqlayıb. Səfir bildirib ki, İran Ermənistan ərazisindən keçən istənilən “dəhliz məntiqi”nə qarşıdır. Bu açıqlama Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyana xəbərdarlıq mesajı kimi qiymətləndirilir.
İran hökuməti Paşinyanın Azərbaycanla mümkün razılaşmalara meyilli olmasından narahatdır. Mühafizəkar dairələr bu prosesi dayandırmaq üçün İrəvandakı səfirə mətbuat konfransı keçirmək göstərişi verib.
Səfirin “bölgədə yalnız İran Zəngəzur dəhlizi məsələsində Ermənistanın mövqeyini müdafiə edir” açıqlaması isə Rusiyaya yönəlmiş mesaj kimi dəyərləndirilir. Rusiya bu dəhlizin öz nəzarəti altında açılmasını istəyir, lakin Tehran buna da etiraz edir.
Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Crossmedia.az-a açıqlamasında İranın Zəngəzur dəhlizinə qarşı çıxmasının əsas səbəblərini şərh edib. Deputat bildirib ki, bu məsələdə bir neçə vacib məqam ön plana çıxır.
Deputatın sözlərinə görə, İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəmir. Çünki bu, onun öz ərazisindən keçəcək Araz dəhlizinə alternativdir: “İran Araz dəhlizini ön plana çıxarmağa çalışır və hazırda bu marşrut üzərində müəyyən hazırlıq işləri aparılır. Azərbaycan və İran arasında bu məsələyə dair müəyyən razılaşmalar mövcuddur. İran hesab edir ki, əgər Zəngəzur dəhlizi tam fəaliyyətə başlayarsa, İran üzərindən keçən nəqliyyat marşrutlarına tələbat azalacaq. Bu isə iqtisadi itkilərə səbəb ola bilər”.
A.Allahverənov bildirib ki, beynəlxalq dəhlizlərdən keçən ölkələr strateji üstünlüklər əldə edirlər:
“Belə nəqliyyat yolları həmin dövlətləri beynəlxalq logistika layihələrinin əsas iştirakçılarından birinə çevirir. İran bu cür üstünlükləri öz ərazisindən keçən Araz dəhlizi vasitəsilə əldə etmək istəyir. Lakin əgər Zəngəzur dəhlizi açılarsa, Ermənistan da bu tip imkanlara sahib ola bilər. Bu isə İranın maraqlarına uyğun deyil”.
Siyasətçinin fikrincə, Zəngəzur dəhlizinə nəzarət mexanizmi də İranı narahat edən əsas məqamlardan biridir:
“Üçtərəfli bəyanata əsasən, Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd qoşunları həyata keçirəcək. Bu isə İran üçün əlavə risklər yaradır. Digər tərəfdən, Ermənistan çalışır ki, dəhlizə nəzarətdə Avropa İttifaqı (Aİ) və digər beynəlxalq qüvvələr də iştirak etsin. İran isə Aİ-nin və ya NATO-nun bu bölgədə fəallaşmasını öz milli təhlükəsizliyi üçün ciddi təhdid kimi görür və buna qarşı çıxır”.
Deputatın fikrincə, İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasının Türk dünyasının daha sıx birləşməsinə səbəb olacağını düşünür və bundan narahatdır:
“Zəngəzur dəhlizinin açılması Türk Dövlətləri Təşkilatına üzv ölkələr arasında iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin güclənməsinə şərait yaradacaq. İran bu prosesdən narahatdır. Çünki bölgədə geosiyasi balansın dəyişəcəyini düşünür”.
A.Allahverənov qeyd edib ki, İran və Rusiya Zəngəzur dəhlizi məsələsində tam eyni mövqedə deyillər:
“Rusiya və İran ümumiyyətlə, bir çox beynəlxalq məsələlərdə ortaq mövqedən çıxış etsələr də, Zəngəzur dəhlizi məsələsində maraqları üst-üstə düşmür. Rusiya bəzən bu məsələdə İranın mövqeyini dəstəkləməkdən çəkinir. Gələcəkdə isə vəziyyət dəyişə bilər və Rusiya müəyyən təzyiqlər vasitəsilə İranı bu məsələdə geri çəkilməyə vadar edə bilər. Azərbaycan və Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin açılmasını strateji prioritet kimi görür. Deputatın sözlərinə görə, bu layihə təkcə iqtisadi deyil, həm də geosiyasi əhəmiyyətə malikdir:
“Ankara və Bakı Zəngəzur dəhlizinin açılmasını strateji prioritet kimi görür. Alternativ marşrutlar, məsələn, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu olsa da, Zəngəzur dəhlizi daha qısa və effektiv bir marşrutdur. Bu layihə təkcə iqtisadi deyil, eyni zamanda Türk dünyasının birləşməsi baxımından da vacibdir. Türkiyə bu layihəni ciddi şəkildə dəstəkləyir. Zəngəzur dəhlizinin açılması, Türk dünyasının geosiyasi gücünün artmasına və iqtisadi əlaqələrinin möhkəmlənməsinə səbəb olacaq”.
Deputat vurğulayıb ki, geosiyasi reallıqlar Zəngəzur dəhlizinin açılmasını qaçılmaz edir:
“Ermənistan və onun tərəfdarları bu layihəyə qarşı çıxsalar da, prosesin qarşısını almaq getdikcə çətinləşir. Geosiyasi reallıqlar onu göstərir ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması qaçılmazdır”.
Maral Şahverdili
12:39 10.02.2025
Oxunuş sayı: 7101
