Zəngəzur dəhlizi: siyasi, strateji və iqtisadi gözləntilər
44 günlük Vətən müharibəsində əldə edilən tarixi Zəfər regionda yeni reallıqlar yaratdı. Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Azərbaycanı dünyaya qalib xalq kimi tanıdan qələbə, həm də mühüm siyasi-iqtisadi və strateji dəyişikliklərə əsas verdi. Dünyanın enerji təhlükəsiziyində aparıcı mövqeyə sahib olan, Avropa və Asiya arasında mühüm nəqliyyat-tranzit qovşağına çevrilmiş qalib Azərbaycan dövləti Cənubi Qafqazın və ümumilikdə regionun iqtisadi tərəqqisində də lokomotivə çevrilməkdədir. Bu baxımdan, yaxın gələcəkdə reallaşdırılacaq Zəngəzur dəhlizi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Ümumilikdə, dəhliz bir çox cəhətdən diqqəti cəlb edir və uzunmüddətli siyasi, iqtisadi, strateji gözləntilər vəd edir.
İlk növbədə Zəngəzur dəhlizi mühüm siyasi əhəmiyyətə malikdir. Həm də ona görə ki, Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan muxtar respublikası və Türkiyə ilə quru yol əlaqələrini formalaşdırmağa imkan verir. Əmtəə və insanların hərəkətliliyini asanlaşdıran, Cənubi Qafqaz regionunun qlobal məkana sürətli inteqrasiyasını təmin edən əhəmiyyətli bir layihədir.
Digər tərəfdən, dəhliz, tarixi cəhətdən dəyişkən bir bölgədə sabitlik yaradılması baxımından vacibdir. Bu da onunla əsaslandırıla bilər ki, dəhliz Azərbaycan, Türkiyə və İranın diplomatik əlaqələrini gücləndirə, eləcə də Ermənistanın xarici əlaqələrinə təsir göstərə bilər. Nəticədə, Zəngəzur dəhlizi regionda uzunmüddətli sülh və sabitliyin lokomotivinə çevrilər.
Dəhlizin digər siyasi əhəmiyyətliliyi Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinin təsdiqi kimi diqqəti cəlb edir. Başqa sözlə desək Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü baxımından həyati əhəmiyyət kəsb edir. Zəngəzur dəhlizi strateji bir qazanc simvoludur və 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra Azərbaycanın öz ərazisi üzərindəki sahibliyini gücləndirir.
Zəngəzur dəhlizinin başqa bir siyasi əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, dəhlız Azərbaycanın geopolitik gücünü artıraraq Ermənistanın təsirinə qarşı tarazlığı təmin edir və bölgədəki güc dinamikalarını dəyişə bilər.
Strateji əhəmiyyətinə gəldikdə isə dəhliz, bölgədə hərbi qüvvələrin sürətli yerləşdirilməsi və dəstəklənməsi üçün strateji üstünlüklər təqdim edir. Xüsusilə ehtimal olunan gərginlik dövründə çevik manevr imkanları yaradır ki, bu da ümumilikdə bölgədə tarazlığı təmin edir.
Eyni zamanda, bütün bunlar, mühüm geopolitik imkanlar vəd edərək, Azərbaycanın qonşu ölkələr üzərində təsir imkanlarını artırır. Bu isə, xüsusən enerji tranziti marşrutları və regional təhlükəsizliyin tənzimlənməsi baxımından strateji önəm kəsb edir. Nəticədə, dəhliz daha geniş regional məsələlər üzrə nizamlayıcı təsir göstərə bilər ki, bu da dəhlizin regional deyil qlobal əhəmiyyətliliyini ifadə edir.
Qeyd olunduğu kimi, Zəngəzur dəhlizi enerji tranziti marşrutlarının təhlükəszliyinə də ciddi təsir edə bilər ki, bu da NATO və Qərbin maraqları ilə uzlaşır. Dəhliz, enerji təchizatlarını şaxələndirmək və Rusiya enerjisindən asılılığı azaltmaq istəyən Qərbin maraqları ilə üst-üstə düşür. Bu isə, öz növbəsində, Azərbaycanın Qərb strateji çərçivələrinə daha intensiv inteqrasi-yasını təmin edə bilər.
Bütün bunlarla yanaşı, Zəngəzur dəhlizi istər regional, istərsə də qlobal baxımdan mühüm iqtisadi əhəmiyyətə malikdir. Ən başlıcası ona görə ki, Zəngəzur dəhlizi, Azərbaycanın və Türkiyənin ticarət əlaqələrini artırır, mal axınlarını asanlaşdırır və ikitərəfli ticarət həcminin artmasına şərait yaradır. Başqa bir mühüm məsələ ondan ibarətdir ki, dəhliz Mərkəzi Asiyanı Türkiyə vasitəsilə Avropaya bağlayır, regional ticarət marşrutlarını genişləndirir ki, bu da yalnız iqtisadi deyil, o cümlədən Türk Dövlətləri Təşkilatının birliyini möhkəmlədirməklə, gücünü artırmaqla siyasi perspektivlər yaradır.
Əvvəldə də qeyd olunduğu kimi, Zəngəzur dəhlizi Xəzər bölgəsindən Avropa bazarlarına neft və qaz boru xətləri üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir. Bu, xüsusilə enerji şaxələndirilməsinə yönələn qlobal meyillər fonunda, Azərbaycanın enerji təminatçısı kimi rolunu möhkəmləndirməyə kömək edə bilər. Dəhlizin istifadəyə verilməsi, inteqrasiya və investisiya imkanlarını da genişləndirir. Nəticədə, qabaqcıl təcrübənin daha sürətli yayılması, investisiya cəlb edilməsi təkmilləşdirilmiş infrastruktur və genişmiqyalı əlaqəlilik formalaşdırır. Dəhliz dəhlizin birləşdirdiyi ölkələrin, o cümlədən Azərbaycanın və ətraf bölgələrin iqtisadi inkişafını təşviq edə, daha sürətli inkişafa zəmin yarada bilər. Bu isə, həmçinin yeni iqtisadi zonaların və təşəbbüslərin formalaşmasına dəstək verər.
Ümumilikdə, aparılan təhlil və araşdırmalar belə nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın çoxşaxəli bir aktivi olmaqla, Cənubi Qafqazda və daha geniş kontekstdə siyasi dinamikalara, strateji hərbi tənzimləmələrə və iqtisadi imkanlara güclü təsir imkanına malikdir. Bu isə o deməkdir ki, Zəngəzur dəhlizinin reallaşması regional əməkdaşlıq, davamlı tərəqqi və uzunmüddətli sabitlik üçün mühüm nəticələr doğura bilər.
Cross Media Təhlil Mərkəzi
04:51 04.11.2024
Oxunuş sayı: 15064
