Qanlı Sovet repressiyasının izi səhnədə: "Sənsiz"
1937-ci il…
Bir tarix yox, bir yaradır. Gecələr döyülən qapı ilə bölünən ömürlər, adları "xalq düşməni" damğası ilə silinən talelər, yarımçıq qalan sevgilər…
O illər insanları yalnız azadlığından deyil, sevdiklərindən də ayırdı. Məhz həmin məşum dövrün ağrısını, səssiz fəryadını səhnəyə daşıyan tamaşalardan biri də yazıçı-dramaturq, dövlət xadimi Şıxəli Qurbanovun "Sənsiz" əsəridir.
Tamaşa 1937-ci il repressiyalarının qurbanı olmuş insanların taleyini Tərlan və Sevincin həyat hekayəsi üzərindən təqdim edir.
Günahsız yerə sürgün edilən Tərlan (Fizuli Hüseynov) 18 il boyunca ağır məşəqqətlər, zülm və iztirab içində yaşayır. Lakin bu əzab təkcə onun payına düşmür. Onun yolunu 18 il səssiz-sədasız gözləyən Sevinc (Mehriban Zəki) də eyni ağrını, eyni mənəvi sürgünü yaşayır.
Vaxt gəlir Tərlana bəraət verilir. Bu xəbər Sevincin həyatında yeni, lakin ağrılı bir yolun başlanğıcı olur. O, ərini tapmaq ümidi ilə yola çıxır. Bu yol Sevincin Tərlandan başqa heç bir həyat, heç bir səadət və başqa ailə istəmədiyini, sevgisinin zaman və məkan tanımadığını sübut edir.
Toy gecəsi ayrılan iki talenin arasına girən 18 il Sevincin sevgisini sındıra bilmir. Onun sevgisi zamanın yaratdığı məsafəni də, illərin gətirdiyi ağrını da aşır.
Uzaq sürgündən geri dönən Tərlan isə Sevincə yaxınlaşmağa cəsarət etmir. Onun Fərhadla (Elçin Əfəndi) yaxın münasibətdə olduğunu düşündüyü üçün, Sevincin xoşbəxtliyinə mane olmamaq naminə özünü tanıtmadan səssizcə geri çəkilməyi seçir.
Sevincin 18 il boyunca qoruduğu ümid, Tərlanın bir addım geri çəkilərək sevdiyinin xoşbəxtliyini önə qoyması tamaşaçıya bir sual ünvanlayır: sevgi bəzən qovuşmaqdırmı, yoxsa ona rəğmən ondan keçməyi bacarmaqmı?
Getməzdən öncə isə sürgün illəri boyunca özü ilə qoruyub saxladığı "Kiçiktəpə" geoloji araşdırmasının nəticələrini Fərhada verir. Bu kəşf Fərhada respublika miqyasında şöhrət qazandırsa da, o, bu yükün mənəvi ağırlığını daşıya bilmir. Tamaşa göstərir ki, gec də olsa, ədalət öz sözünü deyir.
"Sənsiz" tamaşası yalnız repressiyanın insan talelərində açdığı dərin yaraları deyil, gözləməyin, sədaqətin və səssiz fədakarlığın fəlsəfəsini səhnəyə gətirir. Sevincin sevgisi sadəcə hiss deyil, bu, bir ömürlük mövqedir. Tərlanın yolunu gözləmək onun üçün əzab yox, varoluş səbəbidir.
Tamaşanın quruluşçu rejissoru Nihad Qulamzadədir. Səhnə həlli, aktyor oyunu və emosional gərginlik tamaşaçıya dövrün ağrısını hiss etdirməyi bacarır.
Əsərlə bağlı nostaljik bir xatirə də tamaşaya xüsusi emosionallıq qatır. Əsərin ilk quruluşunun premyerasında müəllifin xanımı səhnəyə çıxaraq: "Sənin əsərinə sənsiz baxdım",- demişdi. Bu cümlə sanki "Sənsiz"in ruhunu bir cümlədə ifadə edir.
"Sənsiz" tamaşası bizə bir daha xatırladır: zaman keçir, illər ötür, amma sevgi gözləməyi bacarırsa, heç vaxt bitmir.
Nigar Yahyazadə
12:10 13.12.2025
Oxunuş sayı: 1197
