Bakı Enerji Həftəsi: qlobal enerji diplomatiyasının məqsədləri

“Bakı Enerji Həftəsi” yalnız regional enerji sərgisi və texniki forum deyil, həm də qlobal enerji diplomatiyasının strateji beyin mərkəzinə çevrilmiş bir platformadır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə təməli qoyulan “Caspian Oil & Gas” sərgisinin məntiqi davamı kimi formalaşan bu tədbir, Azərbaycanın enerji sahəsində intellektual liderlik iddiasını ifadə edən mühüm mexanizm kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin son müraciəti bu tədbirin artıq enerji siyasətinin mərkəzi sinir sisteminə çevrildiyini nümayiş etdirir.

     “Bakı Enerji Həftəsi” sadəcə bir enerji sərgisi deyil – bu tədbir Azərbaycanın müasir tarixində mühüm ideoloji və strateji mərhələyə çevrilmiş bir hadisədir. Onun kökləri birbaşa Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1990-cı illərdə başlatdığı enerji diplomatiyasına söykənir. O zaman imzalanan “Əsrin müqaviləsi” ilə Azərbaycan öz enerji ehtiyatlarını dünya bazarlarına çıxarmağa başlayanda bu, sadəcə iqtisadi qərar deyildi. Bu, yeni formalaşan müstəqil Azərbaycanın siyasi kimliyinin quruculuğu idi.

      İllər keçdikcə həmin strategiya sadəcə davam etmədi, həm də inkişaf edərək beynəlxalq səviyyədə tanınan bir modelə çevrildi. Bu gün “Bakı Enerji Həftəsi” həmin modelin təntənəli nümayişidir. Burada neft və qaz kimi ənənəvi enerji resurslarından tutmuş bərpa olunan enerji və yaşıl texnologiyalaradək geniş mövzular müzakirə edilir. Amma bütün bunların arxasında duran əsas məqam başqadır: Azərbaycan bu tədbirlə özünün enerji sahəsində təkcə ixracatçı və tərəfdaş deyil, həm də düşünən, istiqamət göstərən bir lider ölkə olduğunu sübut edir.

      Enerji bizim üçün təkcə gəlir mənbəyi deyil. Bu, həm də bir dövlətçilik fəlsəfəsidir. Azərbaycanda enerji siyasəti hər zaman daha geniş mənada – ölkənin suverenliyini möhkəmləndirən, müttəfiqlər qazandıran, geosiyasi balans yaradan bir alət kimi düşünülüb. Prezident İlham Əliyevin də “Bakı Enerji Həftəsi” ilə bağlı son müraciətində vurğuladığı kimi, bu tədbir artıq təkcə texniki müzakirələrin aparıldığı platforma deyil – o, beynəlxalq enerji dialoqunun mərkəzinə çevrilib.

      Azərbaycan bu gün enerji siyasətində təkcə iqtisadi yox, həm də mənəvi və ideoloji məsuliyyət daşıyır. Ölkəmiz yaşıl enerji hədəflərinə sadiqliyini nümayiş etdirir, işğaldan azad edilmiş əraziləri bərpa olunan enerji zonaları kimi formalaşdırır və beynəlxalq tərəfdaşlarla uzunmüddətli layihələrə imza atır.

     Bütün bunlar bir şeyi göstərir: “Bakı Enerji Həftəsi” artıq Azərbaycanın enerji tarixini dünyaya təqdim edən bir vitrin deyil, həm də ölkəmizin strateji düşüncə və milli modelini xaricə tanıdan bir beyin mərkəzi funksiyasını yerinə yetirir. Burada verilən mesajlar təkcə enerji bazarına deyil – siyasi, iqtisadi və geosiyasi auditoriyaya yönəlib. Bu da tədbirin arxasında dayanan ən əsas məqsədi göstərir: Azərbaycanı enerji sahəsində həm praktik, həm də intellektual lider kimi qəbul etdirmək.

      Bakı artıq sadəcə enerji sərgilərinin keçirildiyi bir şəhər deyil. Prezident İlham Əliyevin son çıxışları göstərdi ki, Bakı Enerji Həftəsi getdikcə qlobal enerji siyasətinin beyin mərkəzinə çevrilir. Bura gələnlər sadəcə müqavilələr imzalamaq üçün yox, dünya enerji bazarının gələcəyini müzakirə etmək və formalaşdırmaq üçün gəlirlər. Bu isə heç də təsadüfi deyil — bu, illərlə qurulan strateji planın nəticəsidir.

     İllər öncə bu forum “Caspian Oil & Gas” adı ilə ilk dəfə keçiriləndə, məqsəd sadəcə Xəzər hövzəsinin enerji imkanlarını nümayiş etdirmək idi. Bu gün isə vəziyyət köklü şəkildə dəyişib. İndi Bakı artıq “şərqin Davosu” olmaq yolundadır – yəni enerji sahəsində fikir mübadiləsinin və qərarların verildiyi əsas məkanlardan birinə çevrilib.

      Buraya dünyanın ən iri enerji şirkətlərinin rəhbərləri, hökumət nümayəndələri, analitiklər gəlir. Onlar bir yerdə oturub yalnız müqavilələr imzalamır, həm də enerji təhlükəsizliyi, yaşıl enerji keçidi, təchizat zəncirləri kimi qlobal məsələləri müzakirə edirlər. Və bu müzakirələrin Bakıda aparılması artıq beynəlxalq enerji ictimaiyyəti üçün adi hal alıb.

     Azərbaycan son illərdə özünü dünyaya etibarlı enerji tərəfdaşı kimi tanıtdı. Neft və qazla bağlı layihələrdə, xüsusilə də Cənub Qaz Dəhlizi kimi nəhəng təşəbbüslərdə Azərbaycanın rolu təkcə texniki yox, geosiyasi əhəmiyyət daşıyan məsələdir. Avropa ölkələri artıq Azərbaycanı enerji təhlükəsizliyinin mühüm təminatçısı kimi qəbul edir.

      Bakı Enerji Həftəsi isə bu imici gücləndirən mühüm platformadır. Bu tədbirdə Azərbaycan sadəcə enerji satıcısı kimi yox, aydın məqsədləri və dəyərləri olan bir ölkə kimi çıxış edir – sabitlik, məsuliyyət və uzunmüddətli əməkdaşlıq naminə.

      Niyə Bu Əhəmiyyətlidir?

      Dünyada enerji məsələləri təkcə iqtisadi yox, siyasi və hətta təhlükəsizlik məsələsinə çevrilib. Enerji təminatı pozulduqda ölkələrdə böhranlar yaranır. Azərbaycanın rolu bu baxımdan böyükdür: o, sabit enerji axınının, dialoqun və əməkdaşlığın təminatçısıdır. Bu isə Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzuna da, iqtisadi imkanlarına da əlavə güc verir.

     “Bakı Enerji Həftəsi”ndə xüsusi vurğulanan mövzulardan biri də işğaldan azad edilmiş torpaqların “yaşıl enerji zonası” kimi inkişaf etdirilməsidir. Bu, təkcə ekoloji məsuliyyət deyil, həm də Azərbaycanın post-müharibə dövründə yeni inkişaf strategiyasını enerji dilində ifadə etməsidir. Sadəcə iqtisadi bərpa yox, həm də sosial reabilitasiya, ətraf mühitin qorunması və beynəlxalq tərəfdaşlarla etibarlı əməkdaşlıq üçün yeni dəyər və etik prinsiplər yaradılır. Yəni, bu layihə həm yerli sakinlərin həyatını yaxşılaşdırmaq, həm də Azərbaycanın dünyaya müasir, ekoloji cəhətdən məsuliyyətli ölkə kimi mesaj vermək deməkdir.

       “Bakı Enerji Həftəsi” artıq sırf sərgi və texniki müzakirələrdən çox-çox artıqdır. Burada süni intellekt, rəqəmsallaşma, enerji etikası kimi ən müasir mövzular ətrafında fikir mübadiləsi aparılır. Bu tədbir enerji sahəsində düşüncə və ideya istehsal edən beynəlxalq intellektual mərkəzə çevrilir. Burada sadəcə texniki məsələlər müzakirə olunmur, gələcəyin enerji idarəçiliyi modelləri, yenilikçi həllər və qlobal standartlar qurulur.

     Bakı Enerji Həftəsi artıq klassik sərgi-konfrans anlayışını keçərək enerji siyasətində “soft power” (etimad və nüfuz), “hard power” (resurslar və enerji marşrutları) və “smart power” (intellektual liderlik və beynəlxalq konsensus yaratmaq) elementlərini birləşdirən strateji platformaya çevrilib.

     Azərbaycan bu tədbir vasitəsilə enerji sahəsində təkcə oyunçu olmaqla kifayətlənmir, həm də oyun qaydalarını müəyyən edən strateji mərkəz olmaq iddiasındadır. Bu isə ölkəmizin beynəlxalq arenada mövqeyini gücləndirir, həm regional, həm də qlobal enerji siyasətinə ciddi təsir imkanı yaradır.

       Azərbaycanın yerləşdiyi geosiyasi qovşağı enerji diplomatiyasının koordinasiya mərkəzinə çevirmək və regional enerji axınlarını geoiqtisadi alətə transformasiya etmək məqsədi vardır. Cənub Qaz Dəhlizi və Xəzər–Avropa enerji arteriyası bu tədbirin siyasi çətiri altında legitimlik və strateji mesaj qazanır. Bakı Enerji Həftəsi vasitəsilə Azərbaycan Avropa–Asiya enerji körpüsünü həm texniki, həm siyasi baxımdan idarəetməyə namizəd kimi təqdim olunur. Bu platforma NATO, Avropa İttifaqı və Asiya infrastruktur oyunçularını eyni enerji matrisi daxilində danışıqlara daxil edir – bu, geosiyasi koordinasiyanın modern formasıdır.

    Yalnız enerji resursları ilə yox, enerji siyasəti və gələcək texnoloji transformasiyalar haqqında düşüncə istehsalı ilə beynəlxalq enerji arenasında norma formalaşdırıcı mərkəzə çevrilmək əsas məqsəddir. Azərbaycan neft və qaz ixracatçısı olmaqdan çıxıb, enerji siyasətində metodoloji diskurs yaradan aktora çevrilməkdədir. Bakı Enerji Həftəsi artıq yalnız məhsulun sərgiləndiyi yer deyil, siyasi və texnoloji ideyaların ixrac mərkəzidir. Bu yanaşma “resource nationalism”i ağıllı diplomatik dəyərlərlə əvəz edir.

      Ənənəvi enerji təhlükəsizliyi anlayışını “etibarlılıq + çeviklik + yaşıl keçid” formatında yenidən təqdim edərək, dünyada enerji risklərinin əsas diaqnostik platformasına çevrilmək əsas məqsəddir. Qərb ölkələrinin enerji böhranı fonunda Bakı platforması enerji təhlükəsizliyinin dövlətlərarası koordinasiyası və multivektorlu strateji planlaması üçün təbii mərkəzə çevrilir. Azərbaycan öz enerji diplomatiyasını sabitliklə brendləşdirir, bu isə siyasi-kəşfiyyat dairələrdə yüksək qiymətləndirilir. Bakı Enerji Həftəsi faktiki olaraq enerji bazarlarının davranışına dair erkən xəbərdarlıq (early warning) sistemləri yaratmaq üçün məkan rolunu alır.

      Sərgi, işğaldan azad olunmuş əraziləri “yaşıl enerji zonası” kimi təqdim etməklə Azərbaycanı post-konflikt yaşıl inkişaf modeli kimi beynəlxalq səviyyədə mövqe sahibi etmək istəyir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur ərazilərinin yaşıl zona elan edilməsi beynəlxalq enerji planlayıcıları üçün unikal pilot zona kimi çıxış edir. Bu model enerji diplomatiyasında ekoloji məsuliyyətin siyasi simvoluna çevrilir – xüsusilə Aİ və COP bazarlarında. Bakı Enerji Həftəsi “green diplomacy” və “green investment” axınlarını koordinasiya edən texnoloji və institusional laboratoriyaya çevrilir.

Rauf Məmmədov
Cross Media Təhlil Mərkəzinin analitiki, fəlsəfə doktoru