İnsan alveri ilə mübarizə — insanlıq uğrunda mübarizədir
Ümumdünya
İnsan Alverinə qarşı Mübarizə Günü hər il iyulun 30-da qeyd olunur. Bu tarix
insan alveri qurbanlarının səsini eşitmək, onların hüquqlarını müdafiə etmək,
habelə bu qlobal problemin qarşısını almaq istiqamətində beynəlxalq əməkdaşlığı
gücləndirmək üçün mühüm fürsətdir. BMT Baş Assambleyasının 2013-cü il 18 dekabr
tarixli qətnaməsi ilə rəsmi olaraq təsdiqlənmiş bu gün, insan alverinə qarşı
mübarizə sahəsində həm məlumatlılığın artırılması, həm də qurbanlara yönəlik dəstəyin
gücləndirilməsi məqsədi daşıyır.
İnsan
alveri müasir dövrün ən ciddi insan hüquqları pozuntularından biridir. Bu cinayət
növü insanları zorla əmək fəaliyyətinə cəlb etmək, cinsi istismara məruz
qoymaq, orqan alveri üçün istifadə etmək və digər qeyri-insani məqsədlərlə
istismar etmək məqsədilə həyata keçirilir. Dünyanın müxtəlif regionlarında
xüsusilə münaqişə zonaslarında, yoxsulluğun və sosial bərabərsizliyin dərin
olduğu ölkələrdə bu hallar daha geniş yayılıb. Hədəfə alınan insanlar arasında
qadınlar, uşaqlar, miqrantlar və sosial baxımdan həssas qruplar üstünlük təşkil
edir. Onlar yalan vədlərlə, saxta iş təklifləri və ya ailə zorakılığı səbəbilə
bu cür şəbəkələrin qurbanına çevrilə bilirlər.
İnsan
alverinin arxasında güclü və yaxşı təşkil olunmuş cinayətkar qruplar dayanır.
Onlar transsərhəd fəaliyyət göstərir və böyük miqdarda maliyyə qazancı əldə
edirlər. Bu səbəbdən insan alveri yalnız hüquq-mühafizə orqanlarının deyil, həm
də beynəlxalq və milli səviyyədə siyasətçilərin, qeyri-hökumət təşkilatlarının,
media qurumlarının və cəmiyyətin birgə səyi ilə mübarizə aparılmalı olan çoxşaxəli
problemdir.
İyulun
30-u bu məqsədlə ictimai kampaniyalar, maarifləndirici tədbirlər və qlobal təşəbbüslərlə
qeyd olunur. Məsələn, BMT-nin Narkotiklər və Cinayətlərlə Mübarizə İdarəsi
(UNODC) tərəfindən həyata keçirilən “Blue Heart Campaign” (“Mavi ürək”
kampaniyası) insan alverinin qurbanlarına həmrəylik nümayiş etdirmək və bu
cinayətə qarşı mübarizəni gücləndirmək üçün dünyada milyonlarla insanı bir
araya gətirir. Bu kampaniya çərçivəsində sosial şəbəkələrdə geniş məlumat
yayımı, sərgilər, ictimai aksiyalar və təlimlər təşkil olunur. Məqsəd insan
alverinin qlobal təhlükə olduğunu və onunla mübarizənin hər bir insanın vicdan
və məsuliyyət məsələsi olduğunu göstərməkdir.
Bu gün həm də qurbanların hekayələrinə diqqət yetirmək və onların yaşadıqları travmaları anlamaq üçün bir çağırışdır. İnsan alveri qurbanları fiziki, psixoloji və sosial baxımdan böyük zərbələr alırlar. Onların çoxu uzun müddət cinsi zorakılığa, zorla əmək fəaliyyətinə və müxtəlif təzyiqlərə məruz qalır. Hətta azad olduqdan sonra da normal həyata qayıtmaq onlar üçün asan olmur, çünki cəmiyyətin bir qismi bu qurbanları damğalayır və onların psixoloji reabilitasiyasına kifayət qədər dəstək göstərilmir. Bu kontekstdə dövlət qurumlarının və vətəndaş cəmiyyətinin üzərinə böyük məsuliyyət düşür — qurbanların sosial reinteqrasiyası üçün müvafiq proqramların hazırlanması, hüquqi yardım, tibbi və psixoloji dəstək və iş imkanlarının yaradılması zəruridir.
İnsan
alverinin qarşısının alınması üçün təkcə hüquq-mühafizə tədbirləri kifayət
deyil. Maarifləndirmə, xüsusilə risk qrupuna daxil olan əhali arasında geniş məlumatlandırma
kampaniyaları təşkil etmək, erkən xəbərdarlıq sistemləri yaratmaq və potensial
qurbanları qorumaq üçün sosial müdafiə mexanizmlərini gücləndirmək vacibdir. Məktəblərdə
və ali təhsil müəssisələrində bu mövzuya dair tədris modulları vasitəsilə gənc
nəsli məlumatlandırmaq da gələcək üçün önəmli addım sayılır.
Texnologiyanın
inkişafı ilə insan alveri halları daha da mürəkkəbləşmişdir. İnternet və sosial
şəbəkələr bu cinayətkar qrupların qurbanlarla əlaqə qurmaq və onları
manipulyasiya etmək üçün istifadə etdiyi əsas vasitələrdən biridir. Bu səbəbdən,
rəqəmsal təhlükəsizlik və kiberməkanın monitorinqi insan alveri ilə mübarizədə
müasir yanaşmaların ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Hüquq-mühafizə orqanlarının bu
sahədə təlimləndirilməsi və beynəlxalq təcrübə ilə təmin olunması da vacibdir.
Eyni
zamanda, insan alverinə qarşı mübarizə yalnız repressiv tədbirlərdən ibarət
olmamalıdır — insan hüquqlarının müdafiəsi, gender bərabərliyinin təşviqi,
sosial ədalətin təmin edilməsi və yoxsulluğun azaldılması kimi əsas prinsiplərə
söykənən genişmiqyaslı və kompleks strategiyalar hazırlanmalıdır. Bu yanaşma həm
risk faktorlarını azaltmaq, həm də insan alverinin kökündə duran sosial səbəbləri
aradan qaldırmaq üçün daha effektiv nəticələr verir.
Azərbaycan
da bu sahədə mühüm addımlar atmış ölkələrdən biridir. Ölkədə İnsan Alverinə
qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı hazırlanmış və xüsusi müvafiq
orqanlar yaradılıb. Eyni zamanda qeyri-hökumət təşkilatlarının iştirakı ilə
qurbanların reabilitasiyası və sosial inteqrasiyası üzrə mühüm layihələr həyata
keçirilir. Bu tədbirlər həm hüquqi, həm də insani
baxımdan
önəmlidir və ölkənin beynəlxalq öhdəliklərinə uyğun olaraq insan hüquqlarının
qorunmasına töhfə verir.
Hər
bir insan bu məsələdə həmrəylik göstərməli, ətrafındakı insanları məlumatlandırmalı
və qurbanlara yardım etmək üçün əlindən gələni etməlidir. Ədalət və insan ləyaqətinin
qorunması yalnız hüquq sisteminin deyil, vicdanın da səsinə çevrilməlidir.
İnsan alveri ilə mübarizə — insanlıq uğrunda mübarizədir.
Nəzrin
Salmanova
11:17 30.07.2025
Oxunuş sayı: 1237
