Abidə tez bir zamanda təmir edilməsə, təbii təsirlərdən dağılacaq - AÇIQLAMA
Əbu Müslüm məscidi Quba rayonunun Qrız kəndində yerləşir. Məscidin divar daşında olan yazılar onun 749-cu ildə inşa edildiyini təsdiqləyir. Bu ibadətgahın tikilməsinin əsas məqsədi İslam dinini yerli əhali arasında yaymaq olub. Məscidə "Cümə məscidi" də deyilir. Buna səbəb cümə günləri sakinlərin burada bir araya gələrək namaz qılması olub.
Bu məscid qaya üzərində inşa edilib və Əbu Müslüm əl-Xorasaninin adı ilə bağlıdır. O, Əməvilər sülaləsinə qarşı hərəkatın rəhbəri olub.
Eyni adlı ibadət evləri Qubanın Xınalıq və Cek kəndlərində də mövcuddur. Lakin təəssüf ki, Qrız kəndindəki məscid zamanla dağıntılara məruz qaldığından hazırda fəaliyyət göstərmir.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən tarix üzrə fəlsəfə doktoru Elnur Nəciyev ilk olaraq bildirib ki, hər şeydən öncə Qrız kəndi Azərbaycan Alban irsinin daşıyıcısı olan qrızlıların məskunlaşdığı bir kənddir:
“Qədim alban etnoslarından birinin (Hər tayfasının) nəslindən olan bu etnik qrupun Azərbaycan ərazisində ən qədim məscidlərdən birinə sahib olması multikulturalizmi ilə dünyaya örnək olan Azərbaycan üçün çox mühüm məsələdir. Abidə tez bir zamanda təmir edilməsə, təbii təsirlərdən dağılacaq. Bu məscidə dəfələrlə baxış keçirilib və təmirinin sadəcə "növbəti illərdə" nəzərdə tutulması barədə Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən açıqlama verilib. Konservasiya üsulları və ya bərpa ehtiyacları barədə qərar verməzdən əvvəl abidənin estetik, tarixi, elmi, dini və simvolik dəyərləri mütləq qiymətləndirilməli və bərpa ona uyğun aparılmalıdır. Abidə təmir edilərkən də əhali içərisində maarifləndirmə işi aparılmalıdır ki, məscidə aid olan, üzərində nəfis naxışlar olan taxtaların və məscidin daşlarının kənd içərisində səpələnməsinə yol verməsinlər”.
Onun sözlərinə görə, bu məscidin bərpası ölkəmizə ən qədim məscidlərimizdən birini qazandıra bilər:
“Bu da istər tarixi, istərsə də turizm baxımından əhəmiyyətlidir. İkincisi isə Alban irsinin daşıyıcısı olan qrızlıların tarixinin daha dərindən tədqiq edilməsinə və kənd ərazisində ilk dəfə olaraq sistemli arxeoloji tədqiqatların aparılmasına maraq yarada bilər. Bu məscidin bərpası həm də multikultural dəyərlərimiz baxımından əhəmiyyətlidir. Çünki bu gün kənddə sadəcə İslam memarlığı deyil, İslama qədərki memarlıq, yəhudi məzarlığı, qavaldaşı belə var. Adı çəkilən məsciddən savayı kəndin ərazisindəki Qrız qalasının, tarixi pirlərin, Qobustandakı kimi tarixi əhəmiyyətli dairəvi çalaların, qavaldaşının da tədqiqinə və qorunmasına diqqəti yönəldə bilər. Məscid bərpa edildikdən sonra onu, həm də diyarşünaslıq muzeyinə çevirmək faydalı olardı. Bu, həmin abidənin bir daha eyni aqibəti yaşamaması üçün zəruridir”, - deyə E.Nəciyev fikrini yekunlaşdırıb.
Nəzrin Salmanova
19:06 12.04.2025
Oxunuş sayı: 23887
