Gürcüstan üçün önəmli mərhələ: Seçkilərin nəticəsi nələri dəyişəcək?

 Cənubi Qafqaz regionu son illər geosiyasi baxımdan ən çox diqqət çəkən məkanlardan biridir. Burada baş verən hər bir siyasi hadisə təkcə milli miqyasda deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə maraq doğurur. Xüsusilə Gürcüstan — Avropa İttifaqına inteqrasiya yolunda olan, eyni zamanda daxili siyasi qarşıdurmalarla üz-üzə qalan bir ölkə kimi, bölgənin demokratik gələcəyinə dair önəmli göstərici hesab olunur. Bu mənada 2025-ci il oktyabrın 4-də keçirilən yerli özünüidarəetmə seçkiləri Gürcüstanın siyasi tarixində mühüm mərhələ kimi dəyərləndirilir. Çünki bu seçkilər sadəcə idarəetmə strukturlarının formalaşması prosesi deyil, həm də ölkədə demokratik institutların dayanıqlığını, vətəndaş fəallığının səviyyəsini və siyasi qüvvələr arasındakı real rəqabəti ortaya qoydu. Əslində, Gürcüstanda yerli seçkilər həmişə cəmiyyətin siyasi nəbzini ölçmək üçün bir barometr rolunu oynayıb. 2024-cü ildə keçirilən parlament seçkilərindən sonra yaranan gərgin siyasi mühit, hakimiyyətlə müxalifət arasında artan qarşıdurma, Qərblə inteqrasiya məsələsindəki fikir ayrılıqları bu seçkiləri daha da həssas və simvolik etdi. Yerli özünüidarəetmə seçkiləri zamanı ölkənin 64 bələdiyyəsində mer və bələdiyyə məclisi üzvləri seçildi. Seçkilərin nəticələri, həm vətəndaş fəallığının səviyyəsi, həm də seçki mühitinin şəffaflığı baxımından müxtəlif təhlillərə yol açdı. Gürcüstan Mərkəzi Seçki Komissiyasının məlumatlarına görə, seçici fəallığı 40 faizi ötərək əvvəlki illərlə müqayisədə müəyyən artım göstərib. Lakin bununla yanaşı, müxalifətin narazılıqları, etiraz aksiyaları və siyasi qarşıdurmalar Gürcüstanda demokratik proseslərin hələ də tam sabit olmadığını göstərdi.

4 oktyabr seçkiləri həm də ictimai sabitlik və siyasi legitimlik məsələlərinin yenidən gündəmə gəlməsinə səbəb oldu. Müxalifət qüvvələri və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri seçkilərin gedişatını qeyri-bərabər şərtlərlə keçdiyini iddia edərək mitinqlər və etiraz aksiyaları təşkil etdilər. Bu aksiyalar zamanı yaşanan qarşıdurmalar, hüquq-mühafizə orqanlarının müdaxiləsi və bəzi şəxslərin saxlanılması Gürcüstanda siyasi mühitin hələ də gərgin olduğunu ortaya qoydu. Digər tərəfdən, hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının qələbəsini elan etməsi, partiya liderlərinin “sabitlik və inkişaf” çağırışları fonunda müxalifətin etimadsız mövqeyi bir daha göstərdi ki, Gürcüstan siyasəti hələ də kəskin qütbləşmə mərhələsindədir. Bütün bu proseslər fonunda 2025-ci il seçkiləri Gürcüstan üçün təkcə yerli idarəetmənin yenilənməsi deyil, həm də demokratiyanın real dayanıqlılığının imtahanı kimi qiymətləndirilir. Bu seçkilər həm ölkə daxilində siyasi institutların fəaliyyətini, həm də beynəlxalq ictimaiyyətin Gürcüstana baxış bucağını müəyyənləşdirən əsas hadisələrdən birinə çevrilib.

Mövzu ilə bağlı siyasi şərhçi, Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin mütəxəssisi Nəsibə Mirzəyeva Crossmedia.az-a geniş açıqlama verib:

 “2025-ci il oktyabrın 4-də Gürcüstanda keçirilən yerli özünüidarəetmə seçkiləri ölkənin demokratik inkişafının mühüm göstəricisi kimi qəbul olunur. Gürcüstanın siyasi tarixi göstərir ki, yerli seçkilər yalnız idarəetmə mexanizminin formalaşması vasitəsi deyil, həm də siyasi qüvvələr arasındakı rəqabətin əhəmiyyətli meydanıdır. 2024-cü ildə keçirilmiş parlament seçkilərin fonunda bu seçkilər ölkənin siyasi legitimliyi və demokratik gələcəyi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. 4 oktyabr tarixində yerli özünüidarəetmə orqanlarına seçkilər çərçivəsində mer və bələdiyyə məclisi üzvlərinin seçilməsi baş tutub. Gürcüstan Seçki qanunvericiliyinə əsasən, mer seçkilərində namizədin qalib sayılması üçün seçicilərin səslərinin 50 faizindən çoxunu qazanmalıdır. Əgər bu nəticə əldə olunmasa, mer vəzifəsi uğrunda seçkilərin ikinci turu keçirilir. Cari ildə ikinci turun keçirilməsi üçün son tarix 1 noyabr olaraq müəyyən edilib.  Bələdiyyə məclislərinə proporsional sistem üzrə keçirilən seçkilərdə isə yalnız 4 faizlik seçki baryerini keçən siyasi partiyalar mandat qazana biləcək. Majoritar sistem üzrə isə həmin dairədə ən çox səs toplamış namizəd məclisə üzv seçiləcək. Rəqəmlərə əsasən, Tbilisidə mer postu uğrunda 9 namizəd mübarizə aparıb. Ölkənin digər 64 bələdiyyəsində isə ümumilikdə 112 namizəd qeydiyyatdan keçib. Onlardan 4-ü təşəbbüs qrupları tərəfindən irəli sürülüb. Bələdiyyə məclislərinə majoritar namizədlərlə bağlı olaraq, ümumilikdə 2 228 namizəd qeydiyyata alınıb. Onlardan 160-ı Tbilisidəndir. Təşəbbüs qrupları tərəfindən isə 32 namizəd irəli sürülüb. Prosesi 8 beynəlxalq təşkilatın 80-dən çox müşahidəçisi və 27 yerli təşkilatın 8 000-dən çox nümayəndəsi seçki prosesini izləyib. Seçkilərdə 73 media qurumunun 1000-ə yaxın nümayəndəsi də iştirak edib. Seçki məntəqələrindən 2 284-ü elektron səsvermə, 777 məntəqədə isə ənənəvi səsvermə üsulu tətbiq edilib”. 

Ekspert seçki fəallığı və seçki ərəfəsində tətbiq olunan məhdudiyyətlərdən danışıb:

“Seçki fəallığı məsələsinə toxunsaq, 4 oktyabr tarixində Gürcüstan MSK-nın məlumatına əsasən, saat 12:00-a olan seçici fəallığı 17.15% (602.445 seçici), saat 15:00-a olan seçici fəallığı 28,22% (991.651 seçici), 17:00-a olan fəallıq isə 33.5% (1.175.817 seçici)  təşkil edib. Mərkəzi Seçki Komissiyasının mətbuat katibi Natia İoseliani açıqlamasında ölkə üzrə seçicilərin 40.93%-i  (1.438.116 vətəndaş) seçkilərdə iştirak edərək öz səsvermə hüququndan istifadə etdiyini bildirib.  Seçki prosesinin şəffaflığını təmin etmək məqsədilə Mərkəzi Seçki Komissiyası müəyyən qaydalar tətbiq edib. MSK-nın  yaydığı məlumata görə, səsvermə günü seçki məntəqəsində və onun yaxınlığında seçkiqabağı təşviqat aparmaq qadağan edilib. Qanunvericiliyə əsasən, seçki məntəqəsinin daxilində və girişindən 25 metr məsafədə hər hansı təşviqat materialının yerləşdirilməsi yolverilməzdir. Bundan başqa, seçicilərin hərəkətinə mane olmaq və ya səsvermə günü seçki məntəqəsindən 100 metr radiusda seçicilərin qeydiyyatını aparmaq, yaxud toplaşmaq da qadağan edilib. Seçki günü saat 20:00-a qədər televiziya və radio efirlərində seçki subyektlərinin pulsuz və pullu reklamlarının yayımlanması, proqramlarının təqdim olunması, avtomatik telefon zəngləri və SMS-lərlə təşviqat kampaniyaları aparılması da qadağan olunub”.

Müsahibimiz etiraz aksiyası və mitinqlərə diqqət çəkib:

“Seçkilərdən əvvəl bir sıra vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri və müxalifət partiyaları tərəfindən seçki prosesinə etiraz olaraq mitinq keçirilməsi təşəbbüsü irəli sürülüb. Aksiyaya çağırış edənlər arasında “Rustaveli prospekti” hərəkatının lideri Paata Burçuladze də yer alıb. 4 oktyabr tarixində baş tutan mitinqin təşkilat komitəsinə “Vahid Milli Hərəkat” partiyasının üzvü İrakli Nadiradze, sabiq baş prokuror Murtaz Zodelava, “Ağmaşenebeli Strategiyası” partiyasının baş katibi Paata Mancqaladze və polkovnik Laşa Beridze daxil olub. Etirazçılar Tbilisidəki Rustaveli prospektində və Azadlıq meydanında toplaşaraq narazılıqlarını bildiriblər. Tbilisi Dövlət Universitetinin bəzi tələbələri də yürüşlə aksiyaya qatılıb. Aksiya zamanı səsləndirilən çıxışlarda əsas tələblər kimi demokratik institutların gücləndirilməsi, Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin dərinləşdirilməsi və siyasi dəyişikliklərə ehtiyacın ifadə olunması qeyd olunub. Mitinq zamanı Paata Burçuladze tərəfindən oxunan bəyanatda iştirakçılar 26 oktyabr seçkilərinin nəticələrini tanımadıqlarını bildiriblər. Onların fikrincə, ölkədə siyasi legitimliklə bağlı suallar mövcuddur və dəyişikliklərə ehtiyac var. Bəyanatda, həmçinin, “sülh dövrü”nün elan edildiyi və ölkədə siyasi qərarların vətəndaş iradəsi əsasında verilməli olduğu vurğulanıb. Etiraz aksiyası zamanı Tbilisidəki Prezident Sarayı qarşısında gərginlik müşahidə olunub. Aksiyanın bir hissəsində iştirakçılar saray ətrafında toplaşıb və əraziyə daxil olmağa cəhd göstəriblər. Hadisə zamanı bir neçə nəfərin xəsarət aldığı bildirilib. Hüquq-mühafizə orqanlarının müdaxiləsi nəticəsində aksiya iştirakçıları ərazidən uzaqlaşdırılıb, bu zaman bəzi baryerlərin dağıdıldığı qeyd olunub”.

N.Mirzəyeva aksiya zamanı toplaşanların hansı maddələrlə ittiham edildiklərini qeyd edib:

“Hadisədən sonra Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) rəsmi açıqlama yayaraq bildirib ki, aksiya zamanı toplaşma və nümayiş qaydalarının pozulması halları qeydə alınıb. Nazirliyin məlumatına görə, bəzi iştirakçılar tərəfindən zorakı çağırışlar səsləndirilib və inzibati binalara daxil olmağa cəhd edilib. DİN aksiya iştirakçılarını hüquq-mühafizə orqanlarının qanuni tələblərinə əməl etməyə çağırıb. Daxili İşlər Nazirliyi, “Vahid Milli Hərəkat” üzvləri Murtaz Zodelava və İrakli Nadiradze, “Rustaveli prospekti” hərakatının liderlərindən biri Paata Burçuladze, “Ağmaşanebeli Strategiyası”nın liderlərindən biri Paata Mancqaladze və polkovnik Laşa Beridzeni saxlayıb. Bu şəxslər Gürcüstanın Konstitusiya quruluşunu zorla dəyişdirmək və ya dövlət hakimiyyətini devirmək çağırışları etmək, həmçinin qrup zorakılığının təşkili, rəhbərliyi və buna qatılmaqda ittiham olunublar.  İstintaq, Cinayət Məcəlləsinin 317-ci, 222-ci, 225-ci və 187-ci maddələri ilə aparılır.  Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) 4 oktyabr tarixli etirazlarla bağlı yaydığı məlumatda qeyd edib ki, təhlükəsizlik orqanları tərəfindən müxtəlif silahlar, döyüş sursatları və partlayıcı maddələr aşkarlanıb. Qurumun məlumatına əsasən, bu vəsaitlərdən etiraz aksiyaları zamanı istifadə olunma ehtimalı ilə bağlı araşdırma aparılır. DTX-nın açıqlamasında iddia olunur ki, bəzi qruplar tərəfindən Tbilisinin mərkəzində zorakılıq hadisələrinin törədilməsi və dövlət binalarına daxil olma cəhdləri planlaşdırılıb. Xidmətin bildirdiyinə görə, həyata keçirilmiş profilaktik tədbirlər nəticəsində mümkün təhlükələrin qarşısı alınıb. Aşkarlanan materiallarla bağlı Cinayət Məcəlləsinin 236-cı maddəsinin 3-cü hissəsinə əsasən istintaq başladılıb. Araşdırmaların davam etdiyi qeyd olunub”.

Ekspert son olaraq bildirib:

““Gürcü Arzusu” partiyasının fəxri sədri Bidzina İvanişvili, “İmedi” televiziyasının sifarişi ilə keçirilən exit-poll nəticələrinə əsaslanaraq, partiyasının yerli seçkilərdə üstünlük qazandığını bildirib. O, müxalifətin seçki nəticələrini qəbul etməməsini tənqid edib və seçkilərlə bağlı narazılıqların küçə etirazlarına daşınmasını doğru hesab etmədiyini vurğulayıb. İvanişvili, hakim partiyanın yüksək səviyyədə ictimai dəstəyə sahib olduğunu qeyd edərək, siyasi sabitliyin qorunmasının vacibliyini ifadə edib. Baş nazir İrakli Kobaxidze, partiyasının ofisində keçirilən tədbirdə, seçkilərdəki qələbəni qiymətləndirib. Kobaxidze, verdikləri vədin çox yüksək səviyyədə yerinə yetirildiyini vurğulayıb və bu nəticələrin arxasında yorulmaz çalışmanın olduğunu qeyd edib. Öz növbəsində etiraz aksiyalarını və hakim partiyaya dəstək olanları müqayisə edən parlament sədri Şalva Papuaşvili hesab edir ki, yerli seçkilər vətəndaşları “qəhrəman olan olmayana, vətənini sevən, sevməyənə, həmçinin cəsur olan və olmayana ayırmış oldu”. Seçkiləri boykot edən 8 müxalif partiyadan başqa seçkilərdə iştirak edən “Lelo - Güclü Gürcüstan” partiyası, seçkilərdə iştirak edən və onlara inanan hər bir Gürcüstan vətəndaşına təşəkkür edib. Partiya bəyanatında qeyd edib ki, seçkilərdən 8 ay əvvəl başlayan boykot kampaniyası, müxalifət liderləri tərəfindən ciddi səhv addım olub. Bu səhv, ictimai rəyin yanlış formalaşmasına və nəticədə siyasi prosesin tamamilə dəyişməsinə səbəb olub. 2025-ci il 4 oktyabr tarixində Gürcüstanda keçirilən yerli özünüidarəetmə seçkiləri ölkədə demokratik institutların fəaliyyəti və siyasi iştirak baxımından əhəmiyyətli hadisə olub. Bu seçkilər Gürcüstanda həm siyasi qüvvələr arasındakı rəqabətin səviyyəsini, həm də vətəndaş iştirakçılığının dinamikasını göstərməsi baxımından önəmli mərhələ hesab olunur”.

Ayhan