Acıq yolun bəzən bağlı sonu- SOS

Yol-nəqliyyat hadisələri müasir cəmiyyətlər üçün həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan ciddi problemlərdən biri və birincisidir. Bu hadisələr təkcə insanların həyatını itirməsinə və yaralanmasına səbəb olmur, həm də dövlətə və cəmiyyətə böyük maddi zərər vurur. Azərbaycanda da yol qəzaları əhalinin gündəlik həyatında ciddi təsir göstərən amillərdən biridir. Statistik məlumatlar onu göstərir ki, bəzi illərdə qəzalarda azalmalar olsa da, ümumi tendensiya hələ də yüksəkdir və ciddi diqqət tələb edir. Yol qəzalarının artma səbəblərini tam şəkildə anlamaq üçün həm statistik məlumatlar, həm də analitik təhlil vacibdir.

Göstəricilər Azərbaycanda son illərin yol qəza statistikası vəziyyətin ciddiliyini açıq şəkildə göstərir. 2019-cu ildə ölkədə 1,870 yol qəzası baş vermiş, nəticədə 821 nəfər ölmüş və 1,702 nəfər yaralanmışdır. 2021-ci ildə qəzalar nəticəsində 696 nəfər həyatını itirmiş, 1,410 nəfər xəsarət almışdır. 2022-ci ilin ilk 9 ayı ərzində 1,259 yol qəzası qeydə alınmış, 599 nəfər ölmüş, 1,698 nəfər yaralanmışdır. 2023-cü ildə xüsusilə gecə və alatoran vaxtı baş verən qəzaların sayı artmış, həmin il 941 qəza bu şəraitdə baş vermiş, nəticədə 591 nəfər ölmüş, 718 nəfər yaralanmışdır. 2024-cü ildə isə ümumilikdə 1,427 yol qəzası baş vermiş, 764 nəfər həyatını itirmiş, 1,188 nəfər yaralanmışdır.

Bu statistikadan aydın görünür ki, bəzi illərdə azalmalar müşahidə olunmasına baxmayaraq, qəza nəticəsində ölən və yaralananların sayı hələ də yüksək səviyyədə qalır. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, qəzalarda böyük hissəsi yaşayış məntəqələrində və gecə-alatoran vaxtlarında baş verir. Bu, həm infrastruktur problemlərinin, həm də sürücü və piyadaların məsuliyyətsiz davranışlarının göstəricisidir.

Yol qəzalarının əsas səbəbləri kimi müxtəlif amilləri göstərə bilərik.

Sürücülərin davranışı yol qəzalarında ən böyük rol oynayan faktordur. Əsas pozuntulara aşağıdakılar daxildir:

Sürət həddinin aşılması – qəzaların böyük hissəsi sürət həddinə əməl edilməməsi nəticəsində baş verir.

Qaydaların pozulması – qarşı zolağa çıxmaq, təhlükəsiz məsafəyə riayət etməmək, yolu düzgün keçməmək kimi hallardır.

Sərxoş vəziyyətdə sürücülük – alkoqol və ya narkotik vasitələrin təsiri altında avtomobil idarə edilməsi ciddi risk yaradır.

Diqqətsizlik və texnoloji təsirlər – mobil telefondan istifadə, zəif diqqət və yorğunluq qəzalara səbəb ola bilər.

Piyadaların yol qəzalarına iştirakı da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Piyadaların qaydalara əməl etməməsi, müəyyən olunmamış yerlərdən keçməsi və işıqfor siqnallarına məhəl qoymaması qəza riskini artırır. Statistik göstəricilər göstərir ki, qəzaların əhəmiyyətli hissəsi piyadaların iştirakı ilə baş verir.

Qəzaların böyük hissəsi gecə və alatoran vaxtı baş verir. Görünmə şəraitinin zəifliyi, yağış, duman, yol örtüyünün sürüşkənliyi kimi amillər sürücülərin idarəetmə qabiliyyətini azaldır və qəza riskini yüksəldir.

Avtomobillərin texniki vəziyyəti də qəza riskinə birbaşa təsir göstərir. Əyləc sistemində, işıq cihazlarında, təkərlərdə yaranan nasazlıqlar sürücünün qəza qarşısında reaksiyasını gecikdirir və nəticədə ağır hadisələr baş verir.

Yol nişanları, işıqforlar, işıqlandırma və piyada keçidlərinin kifayət qədər olmaması qəzaların tez-tez baş verməsinə səbəb olur. Yol örtüyünün keyfiyyətsizliyi, əyilmiş nişanlar və gecə işıqlandırmasının zəif olması da təhlükəni artırır.

Sürücülərin və piyadaların yol hərəkəti mədəniyyətinin aşağı səviyyədə olması, maarifləndirici kampaniyaların yetərsizliyi və qayda pozuntularına görə cəzaların zəif təsiri qəzaların sayını artıran əsas amillərdəndir.

Təbii ki, yol qəzalarının qarşısını almaq üçün kompleks tədbirlər görülməsi mütləqdir hansı ki, bu barədə zəruri işlər görülməkdədir.

Nəticə etibarilə statistik məlumatlar və analitik təhlillər göstərir ki, Azərbaycanda yol qəzalarının artması bir neçə amilin sürücü və piyadaların məsuliyyətsiz davranışı, texniki nasazlıqlar, infrastruktur problemləri və maarifləndirmə çatışmazlığı birləşməsi ilə bağlıdır. Yol qəzalarının sayını azaltmaq üçün yalnız inzibati tədbirlər kifayət deyil həm də ictimai şüurun artırılması, təhlükəsiz hərəkət mədəniyyətinin formalaşdırılması vacibdir. Yol qəzalarının qarşısının alınması dövlətin, cəmiyyətin və hər bir vətəndaşın birgə məsuliyyətidir.

Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən nəqiliyyat üzrə ekspert Aslan Əsədov ölkə ərazisində yol-nəqliyyat hadisələrinin statistikası göstərir ki, ilk beşlikdə sürət həddinin aşılması, intizamsız sürücülük, nasaz nəqliyyat vasitələri ilə yola çıxmaq və nəqliyyat vasitələrinin ümumi texniki parametrlərinin düzgün dəyərləndirilməməsi dayandığını qeyd edib.

"Bu səbəblər, yəni ilk beşlik əsas götürülməlidir. Digər məsələlər isə arxa plana keçir. Çünki ölkəmizdə nəqliyyat vasitələrinin sayı kifayət qədər çoxdur.

Avtoparka nəzər salsaq, görərik ki, onların əksəriyyəti köhnə avtomobillərdir. Yəni, parklarda köhnə avtomobillərin üstünlük təşkil etməsi vətəndaşların bu və ya digər formada həmin nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməsinə səbəb olur. Hadisələrin baş verməsi də birbaşa olaraq bu avtomobillərin istismar qaydaları ilə bağlıdır. Vətəndaşlar üçün bu, necə deyərlər, çətin və ağır bir prosesdir.

Ona görə də nəqliyyat vasitələri bu və ya digər formada öz rentabelliyini qoruyub saxlamağa çalışır"- deyə o bildirib.