Qanla yazılan vətənpərvərlik dastanı: Çanaqqala
Tarixin elə səhifələri var ki, onlar təkcə sözlə deyil, qanla, canla, inam və iradə ilə yazılır. Çanaqqala da məhz belə bir dastanın adıdır – bir millətin mövcudluq uğrunda ölüm-dirim savaşı verdiyi, tarixə qızıl hərflərlə yazılmış bir qələbədir. 1915-ci ildə Osmanlı dövləti Birinci Dünya müharibəsinin ən ağır sınaqlarından biri ilə üz-üzə qaldı. İngiltərə, Fransa və onların müstəmləkələrindən gətirilmiş qoşunlar Osmanlının paytaxtını ələ keçirib boğazlara tam nəzarət etmək istəyirdi. Ancaq onlar unudurdular ki, qarşılarında sadəcə bir ordu deyil, tarixinin hər anında "Yurdumda düşmənə yer yoxdur!" deyə hayqıran bir millət var idi.
Çanaqqala: ölümsüz qəhrəmanlıq
Antanta qüvvələri martın 18-də Çanaqqala boğazını dənizdən keçməyə cəhd etdilər, lakin Osmanlı ordusunun inadkar müqaviməti və nəhəng fədakarlıqları sayəsində bu hücum boşa çıxdı. Ardınca, aprel ayında düşmən bu dəfə Gelibolu yarımadasında quru döyüşləri ilə məqsədinə çatmaq istədi. Lakin nə qədər güclü silahları, nə qədər çox əsgərləri olursa-olsun, qarşılarında iradəsi sarsılmaz olan MEHMETÇİK dayanmışdı. Döyüşlər aylarla davam etdi və nəhayət, 1916-cı ilin yanvarında müttəfiq qüvvələri tamamilə geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. Bu qələbə təkcə bir savaşın nəticəsi deyildi, həm də türk millətinin iradəsini və azadlıq eşqini dünyaya sübut edən şanlı bir səhifə idi.
Azərbaycanlıların Çanaqqala ruhuna qatqısı
İllər boyu Çanaqqala döyüşlərində iştirak edən azərbaycanlılar haqqında müxtəlif fikirlər səsləndirilib. Bəziləri burada minlərlə azərbaycanlının vuruşduğunu iddia etsə də, tarixi araşdırmalar göstərir ki, əsasən Qafqaz və Cənubi Azərbaycan könüllüləri Osmanlı ordusunun Şərq cəbhəsində döyüşüblər. Bununla belə, bəzi mənbələr Çanaqqala döyüşlərində iştirak edən və şəhid olan 19 azərbaycanlının adını təsbit edib.
Baxmayaraq ki, rəsmi qeydlər az sayda azərbaycanlının burada iştirak etdiyini göstərir, bu, bizim ruhumuzun Çanaqqalada olmadığı mənasına gəlmir. Çünki Osmanlının varlığı üçün canından keçməyə hazır olan Qafqaz türkləri, döyüşdə iştirak etməsələr belə, bu qələbənin ruhunu özlərində daşıyıblar. O dövrdə Bakıda və Gəncədə Osmanlı üçün dualar oxunur, yardım kampaniyaları təşkil edilir, könüllülər səfərbər olunurdu. Çanaqqala döyüşündən əsir götürülən türk zabitlərinin saxlandığı Nargin adası hər bir Azərbaycan türkünün sinəsinə basılmış bir nizə idi. Həmin dövrün milyonçuları da öz növbələrində Nargin adasında əsirliyə məhkum edilmiş türk zabitlərinin qaçmasına kömək edir, sağlamlığına, yemə-içməsinə yaxından nəzarət edirdi.
Bir millət, iki dövlət
Çanaqqala təkcə Osmanlı türklərinin deyil, bütün türk dünyasının qələbəsidir. O qələbə ki, Mustafa Kamal Atatürkün hərb meydanında parladığı, gələcək Qurtuluş Savaşının təməl daşlarının qoyulduğu bir döyüş idi. Azərbaycan türkləri hər zaman Osmanlı ilə bir ruhda, bir amal uğrunda mübarizə aparıblar. O gün Çanaqqala səngərlərində Osmanlı əsgərləri vuruşanda, Bakıda, Gəncədə, Təbrizdə, Naxçıvanda bu qələbə üçün dualar edilir, qəlblər döyüşdə olan qardaşlarla birlikdə döyünürdü.
Bugün Çanaqqala şəhidlərini anarkən, təkcə Osmanlı torpağında canını fəda edənləri deyil, həm də bu mübarizəyə qəlbi və ruhu ilə qatılan Azərbaycan türklərini də unutmamalıyıq. Çünki Çanaqqala qələbəsi, yalnız bir savaşın deyil, türk millətinin "Mən buradayam və var olacağam!" deyə hayqırdığı bir tarixdir. Bu ruhu yaşatmaq, bu qəhrəmanlığa layiq olmaq, bizim də borcumuzdur.
Unutmayaq: Çanaqqala keçilməzdir!
Ayhan Ağarzayev
13:58 18.03.2025
Oxunuş sayı: 1756
