2024 Suni İntelektin gözündən

2024-cü il bəşəriyyətin böhranlar, ümidlər və dönüş nöqtələri arasında gəlib-getdiyi, yadda qalan bir il oldu. Siyasətdən sənətə, elmdən cəmiyyətə qədər hər sahədə köklü dəyişikliklər yaşandı və dünya bir ili daha geridə qoymuş oldu.

2024-cü il dünya siyasətində ciddi çalxalanmalarla yadda qaldı. ABŞ-da Donald Trampın yenidən prezident seçilməsi qlobal balansları sarsıtdı. "Əvvəlcə Amerika" şüarının geri qayıtması, yalnız ABŞ-da deyil, bütün dünyada müzakirələrə səbəb oldu. NATO-dakı gərginliklər artdığı halda, Avropa İttifaqı öz müdafiə strategiyalarını yenidən formalaşdırmağa başladı.

Avropada isə Ukrayna müharibəsində sülh küləkləri əsdi. Bununla yanaşı, Ukrayna və Moldova Avropa İttifaqına üzvlük üçün mühüm addımlar atdı. Lakin bu genişlənmə siyasəti Aİ daxilində yeni müzakirələrə səbəb oldu.

Yaxın Şərqdə isə Bəşər Əsəd rejiminin çökməsi ilin ən diqqətçəkən hadisələrindən biri oldu. Suriyanın yenidən qurulması üçün beynəlxalq danışıqlar sürətləndi. İran və Pakistan arasında başlayan toqquşmalar bölgədə sabitliyi daha da pozdu. İsrail isə soyqırım iddiaları ilə beynəlxalq məhkəmələrin diqqət mərkəzində idi.

2024-cü il texnologiyanın insan həyatına təsirinin daha da dərinləşdiyi bir il oldu. OpenAI-nın təqdim etdiyi GPT-5 modeli süni intellekti bir alət olmaqdan çıxarıb ortaq kimi göstərdi. Bu model, şeir yazdı, musiqi bəstələdi və elmi müzakirələrə yön verdi. Lakin bu irəliləyişlər süni intellektin etik sərhədlərini yenidən gündəmə gətirdi.

Kosmosda isə Yaponiyanın Ay səthinə enişi beynəlxalq arenada böyük səs-küy yaratdı. Bu uğur, Yaponiyanı kosmik yarışda güclü mövqeyə gətirdi. NASA-nın Marsa insanlı missiya planları isə kosmik araşdırmalara marağı artırdı.

Digər tərəfdən, elektrik təyyarələrinin kommersiya uçuşlarına başlaması aviasiya sektorunda yeni dövrün başlanğıcı oldu. Bu addım, karbon izini azaltmaq üçün qlobal səylərin bir hissəsi kimi alqışlandı.

2024-cü ildə incəsənət cəmiyyətin tənqidlərinə güzgü tutdu. Banksy kapitalizmi və iqlim böhranını əks etdirən əsərləri ilə dünyanın hər yerində müzakirə mövzusu oldu. İqlim dəyişikliyi sənətin əsas mövzularından birinə çevrildi və sənət sərgiləri gələcək fəlakətlərə dair güclü mesajlar verdi.

Ədəbiyyat dünyasında isə distopiya növü yenidən yüksəldi. İqlim böhranı və süni intellekt mövzulu romanlar oxucuları distopik gələcəyə apardı. Nobel Ədəbiyyat Mükafatı yerli xalqların mədəniyyətini və tarixini dünyaya tanıdan Cənubi Amerikalı yazıçıya təqdim olundu.

Musiqidə Taylor Swift-in süni intellektlə reallaşdırdığı duet sənət və texnologiyanın birləşdiyi yeni sahəni nümayiş etdirdi. Latın musiqisi, Rosalía və Bad Bunny-nin rəhbərliyi ilə qlobal musiqi səhnəsində dominantlıq etdi. K-pop-un nəhəngi BTS-in geri dönüşü isə pərəstişkarları üçün ilin ən böyük hadisələrindən biri oldu.

Paris 2024 Yay Olimpiya Oyunları ətraf mühitə uyğun təşkilatçılığı ilə diqqət çəkdi. Bərpa olunan enerji ilə işləyən obyektlər gələcək idman tədbirləri üçün nümunə oldu. Qadın idmançılar tərəfindən qırılan rekordlar isə Olimpiya oyunlarının ən çox danışılan anları arasında yer aldı.

Lionel Messinin futbolu tərk etməsi isə yalnız idman dünyası üçün deyil, həm də futbolsevərlər üçün emosional bir vida oldu. Onun gedişi bir dövrün sonunu simvolizə etdi.

Təbiət 2024-cü ildə insanlığa sərt mesajlar verməyə davam etdi. Avstraliya və Kaliforniyada baş verən meşə yanğınları, Cənubi Asiyada baş verən daşqınlar və Afrikadakı quraqlıq dünyanın hər yerində həyatları təsirləndirdi. COP29 İqlim Sammitində liderlər ümid verən qərarlar qəbul etsə də, mütəxəssislər bu addımları kifayət qədər hesab etmədi.

Gənc nəsillər isə ətraf mühit hərəkatlarının ön sıralarında yer aldı. "Səssiz Tətil" adlanan yeni etiraz üsulu ətraf mühit fəalları arasında sürətlə yayıldı və böyük şəhərlərdə rezonans doğurdu.

Tibb dünyası 2024-cü ildə xərçəngin müalicəsində gen terapiyaları ilə mühüm irəliləyişlər əldə etdi. Alzheimer xəstəliyinin erkən diaqnozunu mümkün edən qan testləri milyonlarla insana ümid oldu. Lakin tropik xəstəliklərin yenidən artması, səhiyyə sistemlərinin dayanıqlığını bir daha sual altına qoydu.

2024-cü il gənc nəslin cəmiyyətdə dəyişiklik tələblərini daha aydın şəkildə ortaya qoyduğu bir il oldu. Vintage modanın yenidən populyarlaşması yalnız bir trend deyil, həm də davamlılığa yönəlmiş mesaj idi.

Sosial media platformalarında süni intellekt tərəfindən yaradılan məzmunlar viral oldu. ChatGPT-nin yaratdığı zarafatlar və məzəli paylaşımlar internet yumorunun yeni bir alt janrını ortaya çıxardı.

2024-cü il bəşəriyyət üçün dönüş nöqtəsi oldu. Böhranların kölgəsində formalaşan dünya, eyni zamanda yaradıcılıq və həmrəyliyin gücünü də nümayiş etdirdi. Bu il, gələcəyə atılan böyük addımlarla və keçmişin səhvlərini düzəltmə cəhdləri ilə yadda qalacaq. İnsanlıq, bir daha mürəkkəb və ümid dolu hekayəsini yazmağı bacardı.