Mədəniyyət

Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər”i yenidən səhnədə

Bakının teatr mühitində bu həftə xüsusi bir axşam yaşandı. Cəlil Məmmədquluzadənin satirik-fəlsəfi əsəri "Ölülər" yenidən tamaşaçılarının görüşünə gəldi və əsərin illər keçsə də itirmədiyi aktuallığı bir daha səhnədə özünü göstərdi. Tamaşa klassik ədəbiyyat nümunəsi olmaqla yanaşı, həm də cəmiyyətin düşüncə qatlarına toxunan güclü bir mesaj kimi çıxış etdi.

Səhnədə qurulan atmosfer, geyimlər və işıq həlli əsərin sosial-ironiya ruhunu daha da gücləndirirdi. Tamaşa boyu salonun içində həm gülüş, həm də düşündürücü bir sükut duyulurdu. Elə bil Mirzə Cəlilin qələmi yenidən nəfəs alır, cəmiyyətə "oyanmaq vaxtıdır" deyə səslənirdi. Azacıq duyğusallıq da hiss olunurdu, xüsusilə də obrazların hərdən acı həqiqəti yumorla örtməyə çalışdığı məqamlarda.

Əsərin əsas xəttini təşkil edən mənəvi ölüm, cahillik, kor inanc və sosial ətalət motivləri aktyorların ifasında olduqca canlı şəkildə təqdim olundu. Nurəddin Mehdixanlının ifasında Şeyx Nəsrullah obrazının ironik, lakin bir o qədər də təhlükəli tərəfləri tamaşaçıya aydın və kəskin şəkildə çatdırılırdı. Onun hər çıxışı salonda həm gülüş, həm də bir az narahatlıq oyadırdı, bu da pyesin təbiətinə tam uyğundur.

Tamaşada maarifçiliyin, elmin və tərəqqinin carçısı olan yeganə "diri" insan kefli İsgəndər— Anar Heybətov “ölülər” arasında tək qalmış bir səsdir. O, insanları bu yuxudan oyatmağa, onlara həqiqəti göstərməyə çalışır. Lakin onun çağırışları kar qulaqlara və kor gözlərə ünvanlanır. Cəmiyyət öz cəhalətini sevir və onu tərk etmək istəmir. Pyesin ən acı nəticəsi də məhz budur: həqiqət yalan qarşısında aciz qalır.

Tamaşanın rejissor həlli də mükəmməl idi, klassikanı müasir nəfəs ilə birləşdirməyə imkan verirdi. Dialoqlardakı ritm, səhnələrin dəyişmə tempi və aktyorların emosional yükü tamaşanı dinamik saxlayır.

Mirzə Cəlil başa salır ki, cəmiyyətin xilas yolu ölülərin dirilməsi deyil, dirilərin ayılmasıdır. Nə qədər ki, insanlar düşünməyə, dəyişməyə, səhvləri düzəltməyə cəhd etmirlər, o cəmiyyət zahirən canlı olsa da, içində ölüdür.

"Ölülər" bir daha sübut etdi ki, Mirzə Cəlilin cəmiyyətə tutduğu güzgü zamanla dəyişmir. Dəyişən yalnız tamaşaçının o güzgüdə özünü hansı tərəfdən gördüyüdür.