Dərsliklərdən narazılıq artır: beynəlxalq standartlardan geri qalırıq
Azərbaycan tarixi dərsliklərinin dili şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə uyğun deyil.
Bu fikri elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev yeni tədris ilinə həsr olunan tədbirdə çıxışı zamanı deyib.
Nazirin, tarix kitablarının çoxu tarixi faktarın sıralamasından ibarət olduğunu diqqətə çatdırıb.
E.Əmrullayev həmçinin biologiya fənni üzrə dərsliklərində beynəlxalq standartlara uyğun olmadığını qeyd edib.
Maraqlıdır standartlar dedikdə tama olaraq nə nəzərdə tutulur və indiyə kimi kitabların standartlara cavab verməməsi nədən qaynaqlanıb?
Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov Azərbaycan təhsil sistemində dərsliklərin keyfiyyətinin uzun illərdir müzakirə mövzusu olduğunu qeyd edib:
"Azərbaycan təhsil sistemində dərsliklərin keyfiyyəti uzun illərdir müzakirə mövzusudur. Mövcud dərsliklərin dili və məzmunu çox vaxt şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə uyğun olmur və bu, öyrənmə prosesində çətinliklər yaradır. Elm və Təhsil naziri Emin Əmrullayevin yeni tədris ili ilə bağlı çıxışında dərsliklərin dilindəki uyğunsuzluqlara diqqət yetirməsi göstərir ki, bu problem dövlət səviyyəsində qəbul olunur və həll istiqamətində addımlar atılır. Bu, təhsil siyasətində mühüm dönüş nöqtəsi hesab edilə bilər.
Rəsmi göstəricilərə əsasən, hər il ölkədə 1,6 milyondan çox şagird orta məktəblərdə təhsil alır və onların ən azı 45 faizi dərsliklərin dilini çətin başa düşdüklərini bildirir. Bu nəticə həm Elm və Təhsil Nazirliyinin apardığı monitorinqlərdə, həm də Təhsil İnstitutunun sorğularında öz əksini tapıb. “Təhsil haqqında” Qanunun 18-ci maddəsinə görə, tədris vəsaitləri şagirdlərin yaş və psixoloji xüsusiyyətlərinə uyğun olmalı, eləcə də milli kurikuluma və beynəlxalq standartlara cavab verməlidir. Lakin hazırkı vəziyyət göstərir ki, tarix dərslikləri faktların sadalanması ilə məhdudlaşır, şagirdlərin təhlil və nəticə çıxarma bacarıqları isə arxa planda qalır. Biologiya dərsliklərində isə beynəlxalq praktikada qəbul olunmuş müasir terminologiya, laboratoriya tapşırıqları və vizual materialların çatışmazlığı diqqəti çəkir.
Dünya təcrübəsi ilə müqayisədə bu fərqlər daha aydın görünür. Məsələn, Estoniya və Finlandiyada tarix dərslikləri yalnız xronoloji ardıcıllıqla məhdudlaşmır, hadisələrin səbəb-nəticə əlaqələrini açır, şagirdlərə müxtəlif baxış bucaqlarını təqdim edir. Sinqapurda biologiya dərslikləri sadəcə mətn deyil, illüstrasiyalar, interaktiv təcrübələr və qiymətləndirmə tapşırıqları ilə zənginləşdirilir. Bu ölkələrdə şagirdlərin PISA nəticələri də yüksəkdir – məsələn, 2022-ci ildə Estoniya təbiət elmlərində 511 bal, Sinqapur isə 561 bal topladı. Azərbaycan isə eyni qiymətləndirmədə 389 bal toplayaraq geridə qaldı. Bu statistika da göstərir ki, dərsliklərin məzmunu ilə şagirdlərin beynəlxalq göstəriciləri arasında birbaşa əlaqə mövcuddur.
Məsələnin müsbət tərəfi odur ki, Elm və Təhsil Nazirliyi artıq problemi açıq şəkildə etiraf edir və beynəlxalq standartlara uyğun yeni yanaşmanın vacibliyini gündəmə gətirir. Nazirliyin son illərdə həyata keçirdiyi kurikulum islahatları və müəllim hazırlığı proqramları da göstərir ki, məqsəd yalnız faktların öyrədilməsi deyil, şagirdin tənqidi və yaradıcı düşünmə bacarığının formalaşdırılmasıdır. “Milli Kurikulum” sənədində də açıq şəkildə göstərilir ki, dərsliklər şagirdin bilikləri həyatla əlaqələndirməsinə və bacarıqlarını inkişaf etdirməsinə imkan yaratmalıdır.
Bu dəyişikliklər həyata keçirildiyi təqdirdə, tarix dərsliklərində faktların sadəcə sıralanması yox, hadisələrin səbəb və nəticələrinin şagirdin anlayacağı sadə dildə izahı təmin olunacaq. Biologiya dərsliklərində isə beynəlxalq standartlara uyğun terminlər, daha çox şəkil və təcrübə tapşırıqları əlavə ediləcək. Nəticədə, şagirdlərin fənnə marağı artacaq, yaddaş yönümlü təhsil tədricən bacarıq yönümlü təhsillə əvəz olunacaq".
Ekspert həmçinin bu addımların təqdirəlayiq olduğunu bildirib.
"Beləliklə, dərsliklərin standartlara uyğunlaşdırılması təkcə məzmunun dəyişdirilməsi deyil, həm də təhsilin keyfiyyətinə, beynəlxalq göstəricilərdə Azərbaycanın mövqeyinə təsir göstərəcək. Elm və Təhsil Nazirliyinin bu istiqamətdə atdığı addımlar təqdirəlayiqdir, çünki bu, Azərbaycan təhsilinin dünya təcrübəsinə inteqrasiyası üçün zəruri və strateji bir addımdır"- deyə o qeyd edib.
Elmir Heydərli
14:52 13.09.2025
Oxunuş sayı: 1345
