Kardioloq : Mütəmadi fiziki aktivlik ürəyin yüklənməsini azaldır - MÜSAHİBƏ

Müasir dövrdə ürək-damar xəstəlikləri yalnız tibb mütəxəssislərinin deyil, bütövlükdə cəmiyyətin diqqət mərkəzində olan ən aktual sağlamlıq problemlərindən birinə çevrilmişdir. Qlobal statistika göstərir ki, dünyada hər il milyonlarla insan məhz ürək xəstəliklərinin fəsadları səbəbilə həyatını itirir. Təəssüf ki, bu narahatedici tendensiya Azərbaycandan da yan keçmir. Son illərdə aparılan araşdırmalar ölkəmizdə ürək-damar xəstəliklərinin həm yayılma tezliyinin, həm də ölüm göstəricilərinin artdığını təsdiq edir. Daha da düşündürücü məqam ondan ibarətdir ki, bu xəstəliklər getdikcə cavan yaş qruplarında müşahidə olunmağa başlayır.

Cəmiyyətin həyat ritminin sürətlənməsi, gündəlik stresin artması, əmək rejimindəki dəyişikliklər, qeyri-düzgün qidalanma vərdişləri, oturaq həyat tərzinin genişlənməsi və energetik içkilərdən həddindən artıq istifadə kimi amillər ürək sağlamlığına birbaşa təsir göstərməkdədir. Bütün bunlar insan orqanizmini tədricən yoran, lakin çox vaxt gizli şəkildə irəliləyən proseslərə çevrilir. İnsanlar bəzən özlərini tam sağlam hesab etsələr də, gizli ürək patologiyalarının illərlə simptomsuz davam etməsi sonradan qəfil ağırlaşmalarla nəticələnə bilir. Bu isə profilaktik müayinələrin, davamlı tibbi nəzarətin və sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətini bir daha ön plana çıxarır.

Digər tərəfdən, kardiologiya sahəsində baş verən sürətli texnoloji inkişaflar, müasir müayinə və müalicə üsulları xəstəliklərin erkən aşkarlanması və vaxtında müdaxilə ilə həyatların xilas edilməsinə böyük imkan yaradır. Lakin bu imkanlardan yararlanmaq üçün insanların məlumatlı olması, risk faktorlarını tanıması və ən əsası, sağlamlığına biganə qalmaması vacibdir.

Elə buna görə də aktual sualların cavablandırılması, maarifləndirmə işinin genişləndirilməsi və ürək sağlamlığının qorunması istiqamətində düzgün yanaşmanın formalaşdırılması olduqca önəmlidir. Aşağıdakı müsahibədə ürək-damar xəstəliklərinin risk faktorlarından tutmuş simptomlara, qidalanmadan tutmuş fiziki aktivliyə, genetik amillərdən tutmuş müasir müalicə və texnoloji yeniliklərə qədər ən vacib mövzular ətraflı şəkildə izah olunur. Məqsəd həm xəstələrə, həm də sağlamlığını qorumaq istəyən hər bir insana yol göstərmək, təhlükələri vaxtında anlamağa və düzgün addımlar atmağa yardım etməkdir.

Məsələ ilə bağlı tanınmış kardioloq Ruslan Bağıyev Crossmedia.az-w müsahibə verib:

— Ürək xəstəliklərinin risk faktorları nələrdir və bunları necə azaltmaq olar?

—Ürək-damar xəstəliklərinin yaranmasına təsir edən bir çox risk faktoru mövcuddur. Bunlara yüksək stres, gündəlik həyatda artan psixoloji və fiziki yüklənmələr, qeyri-sağlam qidalanma, xolesterinlə zəngin yağlı və duzlu qidaların həddindən artıq qəbulu, fiziki aktivliyin azalması, zərərli vərdişlər, xüsusilə tütün məhsulları və energetik içkilərin nizamsız istifadəsi daxildir. Bu riskləri azaltmaq üçün balanslı qidalanma, zərərli vərdişlərin tərgidilməsi, stressin idarə edilməsi, mütəmadi fiziki aktivlik və ildə ən azı bir dəfə həkim müayinəsi mütləqdir.

— Kardioloji xəstəliklərdə gen faktoru nə qədər rol oynayır?

— Genetik faktor ürək xəstəliklərində əhəmiyyətli paya malikdir. Əgər yaxın qohumlarda ürək xəstəliyi, stent implantasiyası və ya açıq ürək əməliyyatı olubsa, bu, həmin şəxsin daha yüksək risk daşıdığını göstərir. Bu səbəbdən irsi risk daşıyanların ildə minimum bir dəfə kardioloji müayinədən – EKG, exo-kardioqrafiya və ehtiyac olduqda yük testindən – keçməsi tövsiyə olunur.

— Ürək xəstəliklərinin simptomları nədir və bu simptomları necə tanıya bilərik?

— Ürək xəstəliklərinin ən tipik simptomlarına döş qəfəsində sıxıcı, yandırıcı və ya basqı şəklində ağrı, nəfəs darlığı, döyüntülərin sürətlənməsi, qəfil halsızlıq, başgicəllənmə və ümumi narahatlıq hissi daxildir. Bəzi hallarda xəstə heç bir simptom hiss etmir və gizli patologiya yalnız müayinələr zamanı aşkarlanır. Ona görə simptomlar yarandıqda dərhal tibbi yardım almaq çox vacibdir.

— Qidalanmanın ürək sağlamlığına təsiri haqqında nə düşünürsünüz?

— Qidalanma ürək sağlamlığının ən vacib komponentlərindən biridir. Azərbaycan mətbəxi yağlı yeməklərlə zəngindir və xüsusilə kərə yağının geniş istifadəsi xolesterin səviyyəsini artırır. Duzlu qidaların çoxluğu isə hipertoniya riskini yüksəldir. Sağlam ürək üçün yağlı, duzlu və yüksək kalorili yeməklərdən uzaq durmaq, tərəvəz, meyvə və liflə zəngin qida qəbulunu artırmaq zəruridir.

— Fiziki aktivliyin ürək sağlamlığına faydaları nələrdir?

— Mütəmadi fiziki aktivlik ürəyin yüklənməsini azaldır, qan dövranını yaxşılaşdırır, stressi minimuma endirir və piylənmənin qarşısını alır. Gün ərzində 30–40 dəqiqə açıq havada yüngül yürüş belə ürək üçün böyük fayda verir. Lakin hazırlıqsız şəkildə ağır fiziki yüklənmələrə başlamaq çox təhlükəlidir və qəfil ritm pozğunluğu və ya ani ürək hadisələrinə səbəb ola bilər. Buna görə idmana başlamazdan əvvəl həkim müayinəsi şərtdir.

— Stressin ürək sağlamlığına olan təsiri haqqında nə deyə bilərsiniz?

— Stress hazırda ürək xəstəliklərinin ən geniş yayılmış risk faktorlarından biridir. Daimi gərginlik damarların spazmına, təzyiqin yüksəlməsinə və ritm pozğunluğuna səbəb ola bilər. Uzunmüddətli stress ürək-damar sisteminin “səssiz” şəkildə zədələnməsinə gətirib çıxarır. Stressin idarə edilməsi – düzgün yuxu, istirahət və psixoloji balans – ürəyin qorunmasında mühüm əhəmiyyət daşıyır.

— Bəzən insanlar sağlam olduqlarını düşündükləri halda qəfil ürək ağrısı yaşayırlar. Bu, adətən nə ilə izah olunur?

— Bəzən insan özündə mövcud olan ürək patologiyasından xəbərsiz olur. Damar darlığı, ritm pozğunluğu və ya anadangəlmə struktur qüsur simptomsuz şəkildə uzun müddət davam edə bilər. Ani stress, ağır fiziki yük və ya energetik içkilərin istehlakı bu gizli patologiyanın kəskinləşməsinə səbəb olur. Bu da qəfil döş qəfəsi ağrısı, ritm pozğunluğu və hətta qəfil ölüm riski yarada bilər. Məhz buna görə “özümü yaxşı hiss edirəm” yanaşması təhlükəlidir – mütəmadi müayinələr həyat qurtarır.

— Hətta ürək tərəfdən qulağa xışıltıya bənzər səslər də gələ bilir. Bu, nəyin əlamətidir?

— Qulağa gələn xışıltıya bənzər səslər bəzi hallarda xəstələrdə ürək-damar sistemindən deyil, qapaq aparatından qaynaqlanan müəyyən patologiyalar da müşahidə olunur. Bu cür problemlər, xüsusilə də anadangəlmə qapaq qüsurları, bəzən gənc yaşlarda özünü klinik əlamətlərlə büruzə vermir və yalnız oğlan uşaqlarının hərbi xidmətə çağırışdan əvvəl keçdiyi tibbi müayinələr zamanı aşkar edilə bilir. Bu isə yuxarıda qeyd olunan fikri bir daha təsdiqləyir ki, ən azı bir dəfə də olsa, standart müayinə paketinə əlavə olaraq ExoKQ (ürəyin exokardioqrafik müayinəsi) kimi instrumental müayinələrin aparılması məqsədəuyğun hesab edilir.

Elmir Heydərli