Türk Dünyası

Qəbələ Zirvəsi - Türk Dövlətləri Təşkilatının strateji inkişaf platforması

Türk dünyası sadəcə coğrafi anlayış deyil, bu, minilliklərlə formalaşmış ortaq yaddaş, dil, mədəniyyət və qürurun adıdır. Türk Dövlətləri Təşkilatı ortaq keçmişin və ortaq gələcəyin parlaq təcəssümüdür. Bu gün Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Macarıstan kimi ölkələr Türk dünyasının strateji xəritəsini birlikdə cızaraq birləşdirici, inteqrativ və strateji əhəmiyyətə malik bir qurum yaratmışdır. Ortaq dəyərlərə, köklərə və inama söykənən bu birlik türkdilli dövlətlərin tarixdən gələn qardaşlıq bağlarını müasir dövrün reallıqları ilə birləşdirir və türk dünyasının gələcəyinə istiqamət verir. Bu birlik – sülhə, sabitliyə, qarşılıqlı hörmətə əsaslanır. Türk Dövlətləri Təşkilatınınn əsas missiyası türk dünyasının birliyini möhkəmləndirmək, ortaq dəyərləri qorumaq və üzv dövlətlərin inkişafına töhfə vermək, türkdilli dövlətlərin maraqlarını birləşdirən strateji birliyi qurmaqdır.

Təşkilatın fəaliyyətində mühüm rol oynayan Azərbaycanın təşəbbüsü ilə bir sıra mühüm sənədlər qəbul edilib, 2020-ci ildə Azərbaycanın qazandığı Zəfər və regionda yeni nəqliyyat reallığı Türk dünyasının strateji maraqlarını gücləndirib. Azərbaycan 7 oktyabr 2025-ci il tarixdə Qəbələdə keçirilən 12-ci Zirvə Görüşünə ev sahibliyi etməklə təşkilatın inkişafına töhfə vermişdir. Zirvə Görüşündə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev, Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov, həmçinin müşahidəçi statusunda olan dövlətlər – Türkmənistan, Macarıstan və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin nümayəndələri iştirak ediblər. Bu görüş türk dünyasının geosiyasi və iqtisadi əməkdaşlığında yeni bir mərhələnin əsasını qoydu. Görüşdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin çıxışı bir sıra mühüm məqamları əhatə etmişdir. Bu çıxış türk dünyası üçün strateji baxışın və birliyin möhkəmləndirilməsi istiqamətində atılan addımların bariz nümunəsidir.

Çıxışına Qəbələnin qədim tarixindən söz açmaqla başlayan dövlət başçısı vurğuladı ki, “bu gün Türk Dövlətləri Təşkilatı, sadəcə, əməkdaşlıq platforması deyil, ciddi geosiyasi mərkəzlərdən biri kimi formalaşır. Təşkilatımızın beynəlxalq səviyyədə nüfuzunun artması məmnunluq doğurur. Ortaq tarixi və etnik köklərimiz, müştərək milli-mənəvi dəyərlərimiz bizi bir ailə kimi birləşdirir”.

Cənab Prezident təşkilatın işinə dəstək məqsədilə Azərbaycanın Katibliyin hesabına 2 milyon ABŞ dolları məbləğində ianə köçürüldüyünü bildirib. Daxili, siyasi və iqtisadi sabitlik, əhəmiyyətli geostrateji mövqe, müsbət demoqrafiya və gənc əhali, nəqliyyat-logistika sahəsində böyük imkanlar, təbii resurslar, habelə hərbi və hərbi-texniki sahədə artan potensial TDT-ni qlobal arenada vacib aktora çevirir.

Ötən il Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Şuşa şəhərində keçirilmiş Türk Dövlətləri Təşkilatının Dövlət başçılarının ilk qeyri-rəsmi Zirvə Görüşü və bu il Macarıstanın Budapeşt şəhərində baş tutmuş görüşlərin mühüm qərarlarla yadda qaldığını qeyd edən dövlət başçısı bildirib ki, bu gün sülh və təhlükəsizlik hər bir ölkənin inkişafı üçün əsas amillərdəndir. Təhlükəsizlik təmin edilmədən dayanıqlı iqtisadi inkişafdan danışmaq mümkün deyil. Təhlükəsizlik inkişafın, inkişaf isə rifahın təminatıdır.

Beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin kobud şəkildə pozulduğu dövrdə ölkələrimiz arasında hərbi və hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıq çox önəmli amillərdən biridir. Bu sahədə son bir ildə müttəfiqimiz olan Türkiyə ilə birgə 25-dən artıq ikitərəfli və çoxmillətli hərbi təlimlər keçirilmişdir. Bugünkü dünyada hərbi güc hər bir ölkənin müstəqilliyinin və ərazi bütövlüyünün əsas amilidir. Azərbaycan bu reallığı öz təcrübəsində təsdiqləmişdir. Biz 2020-ci ildə və sonrakı illərdə öz ərazi bütövlüyümüzü bərpa edərək beynəlxalq hüququn ədalətli prinsiplərinin bərpasına nail olduq. Dövlətimizin başçısı çıxışı zamanı diqqəti torpaqlarımızın 30 illik işğal dövrünün gerçəkliklərinə yönəltdi, Vətən müharibəsini şərtləndirən amillərdən danışdı, regionda dayanıqlı sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün Azərbaycan tərəfinin Ermənistana təklif etdiyi sülh müqaviləsinin imzalanması istiqamətində göstərdiyi səylərdən, Vaşinqton razılaşmasından geniş bəhs etdi. Zirvə Görüşünün mövzusundan aydın görünür ki, Azərbaycan istər regionda, istərsə də dünyada sülhün, təhlükəsizliyin təmin edilməsində mühüm addımlar atır.

Ölkəmiz nəqliyyat və logistika sahəsində böyük uğurlar əldə edib. Nəqliyyat və kommunikasiya əlaqələri Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində xüsusi strateji əhəmiyyət daşıyır. Qardaş ölkələrimizi birləşdirən bu yollar sadəcə iqtisadi deyil, həm də siyasi, mədəni və mənəvi körpülərdir. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin fəal iştirakçısı olan Azərbaycan Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya arasında coğrafi, iqtisadi, nəqliyyat və digər sahələrdə körpü rolunu oynayır. Azərbaycan bu istiqamətdə mühüm tranzit layihələr həyata keçirir. Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, Orta Dəhliz layihələri və regionda yaradılan müasir logistika infrastrukturunun hamısı Türk dünyasının iqtisadi birliyinə xidmət edir.

Bu baxımdan Vaşinqton Zirvəsinin mühüm nəticələrindən biri olan Zəngəzur dəhlizinin açılması xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu dəhliz Türk dünyasının vahid nəqliyyat xəritəsini tamamlayacaq, Avrasiya məkanında yeni iqtisadi və enerji əməkdaşlığı imkanları yaradacaqdır. Zəngəzur dəhlizi həm Orta Dəhliz, həm də Şimal-Cənub Dəhlizi çərçivəsində yeni nəqliyyat arteriyası və ikinci marşrut kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Azərbaycanın bir çox ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində özünü etibarlı və əvəzolunmaz tərəfdaş kimi təsdiqlədiyini qeyd edən Prezident İlham Əliyev bildirib: “Şaxələndirilmiş neft və qaz kəmərləri vasitəsilə Xəzər regionunun beynəlxalq bazarlara birləşdirilməsində strateji rol oynayırıq. Hazırda biz 14 ölkəyə təbii qaz ixrac edirik. Azərbaycan, həmçinin Günəş, külək və su elektrik enerjisi kimi bərpaolunan enerji mənbələrinə böyük sərmayələr cəlb edir. 2030-cu ilə qədər enerji istehsalımızın təxminən 40 faizi bərpaolunan mənbələr hesabına təmin ediləcək. Hazırda biz Orta Asiya, Azərbaycan, Türkiyə, Avropa yaşıl enerji dəhlizi üzərində işləyirik”.

Bu layihələr regionun enerji təhlükəsizliyini möhkəmləndirməklə yanaşı, ekoloji sabitliyə və “yaşıl enerji keçidi”nə mühüm töhfə verir. Türk dünyası bu sahədə birgə təşəbbüslərlə qlobal enerji bazarında yeni nüfuz qazana bilər.

Cənab Prezidentin qeyd etdiyi kimi, ortaq tarixi və etnik köklərimiz, dillərimiz bizi bir ailə kimi birləşdirir. Zirvə Görüşümüz qəbul edəcəyimiz qərarlarla Türk Dövlətləri Təşkilatının mövqeyini daha da gücləndirəcək, xalqlarımızın rifahına və təhlükəsizliyinə əlavə töhfə verəcəkdir.