Psixoloji zədələrlə necə başa çıxmaq olar?
Travma, şəxsin gözlənilməz və onun iradəsindən asılı olmadan baş verən hadisələrin nəticəsində yaranan duyğusal və ya fiziki zədələnmə vəziyyətidir. Son illərdə travmanın insan psixologiyasına və gündəlik həyatına uzunmüddətli təsirləri ilə bağlı araşdırmaların sayı artmaqdadır. Xüsusilə, uşaqlıqda alınan travmaların gələcəkdə depressiya, təşviş pozuntusu və özgüvənsizlik kimi psixoloji problemlərə yol açdığı vurğulanır. Mütəxəssislər travmaların erkən tanınmasının və psixoterapevtik dəstəyin əhəmiyyətini qeyd edir. Travma ilə mübarizədə ailənin və cəmiyyətin rolu böyükdür. Travma ilə mübarizə aparan insanlara ilk olaraq hansı tövsiyələr vermək olar? Travma insan həyatında hansı uzunmüddətli təsirlərə səbəb ola bilər? Uşaqlıqda yaşanan travmaların yetkinlik dövründəki təsirlərini azaltmaq üçün hansı üsullar tətbiq edilə bilər?
Mövzu ilə bağlı psixoloq Sibel Piriyeva Crossmedia.az-a açıqlamasında bildirib ki, travma sözü yara, yaralanma və ya şok mənasını daşıyır:
"Hər bir hadisəni travma adlandıra bilmərik. Travma şəxsin iradəsindən asılı olmayaraq baş vermiş və duyğusal və ya fiziki yaralanmaya səbəb olan vəziyyətlərə deyilir. Yəni, travma gözlənilmədən, şəxsin özündən asılı olmadan baş verən hadisələrdən yaranır. Hətta ağır hadisələr belə hər zaman travma hesab edilə bilməz".
Psixoloq qeyd edib ki, əgər travma alan şəxs, uşaqlıq dövründən yeniyetməlik və ya yetkinlik dövrünə qədər keçən müddətdə 40 gündən sonra həmin travmanın təsirindən çıxa bilmir, həyat fəaliyyəti pozulur və travmanın əlamətləri davam edirsə, mütləq psixoterapevtik dəstək almalıdır:
"Travma yaşayan insanlarda diqqət dağınıqlığı, özünə qapanma, ünsiyyətdən qaçma, iştahsızlıq, yuxu problemləri kimi əlamətlər müşahidə edilir. Eyni zamanda, bu şəxslər yaşadıqları hadisələri təkrar-təkrar xatırlayır və yenidən eyni travmaya məruz qalacaqlarını düşünürlər. Bu isə onların psixoloji vəziyyətinə ciddi təsir edir".
Mütəxəssisin fikrincə, əgər travma üzərində işlənilməzsə və öhdəsindən gəlinməzsə, illər keçdikcə ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. O bildirib ki, "Bu təsirlər travmanın növünə və travmanın şəxsin həyatına vurduğu zərbənin dərəcəsinə görə dəyişir".
Sibel Piriyeva uşaqlıqda alınan travmalar uzun müddət işlənilmədikdə daha pis nəticələr doğura bilir:
"Bu səbəbdən, vaxtında müalicə edilməyən travmalar gələcəkdə depressiya, təşviş pozuntusu, özgüvənsizlik, şəxsiyyət pozuntusu kimi müxtəlif psixoloji problemlərə yol aça bilər. Uşaqlıqda yaşanan travmaların təsiri o qədər dərindir ki, bəzən depressiya və ya digər pozuntuların kökündə həmin uşaqlıq təcrübələrinin olduğunu müşahidə edirik".
Ekspert sonda vurğulayıb ki, travmaların erkən mərhələdə tanınması və müvafiq müalicə tədbirlərinin görülməsi vacibdir:
"Psixoloji dəstək travmanın təsirlərinin azaldılmasında və şəxsin normal həyatına qayıtmasında mühüm rol oynayır",- deyə psixoloq fikirlərini tamamlayıb.
Nərgiz Orucova
15:20 02.12.2024
Oxunuş sayı: 15718
