Azərbaycan İtaliya strateji tərəfdaşlığının yüksəlişi fonunda tarixi səfərin siyasi mesajları

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2025-ci il sentyabrın 30-da ölkəmizdə rəsmi səfərdə olan İtaliya Respublikasının Prezidenti Sercio Mattarella ilə birgə mətbuata verdiyi bəyanat Azərbaycan-İtaliya münasibətlərinin həm tarixi inkişaf yolunu, həm də gələcək perspektivlərini əks etdirən mühüm siyasi hadisə kimi yadda qaldı. Bu bəyanat təkcə iki ölkə arasındakı diplomatik və iqtisadi əlaqələrin dinamikasını deyil, eyni zamanda, beynəlxalq münasibətlərdə strateji tərəfdaşlığın necə formalaşdığını, qarşılıqlı etimadın hansı böyük layihələrə yol açdığını nümayiş etdirdi. Azərbaycan və İtaliya son onilliklər ərzində bir-birinə uzaq məsafədə yerləşməsinə baxmayaraq, siyasət, iqtisadiyyat, energetika, sənaye, mədəniyyət və təhsil sahələrində nümunəvi əməkdaşlıq modeli qurmağa nail olub. Prezident İlham Əliyevin bəyanatındakı mesajlar bu əməkdaşlığın miqyasını və strateji əhəmiyyətini daha da dərinləşdirərək göstərir ki, Azərbaycan və İtaliya münasibətləri sadəcə ikitərəfli əlaqələrin çərçivəsi ilə məhdudlaşmır, həm də qlobal və regional səviyyədə mühüm siyasi və iqtisadi məna kəsb edir.

İtaliya Prezidenti Sercio Mattarellanın Azərbaycana ikinci dəfə rəsmi səfər etməsi təsadüfi deyil. Onun birinci səfəri yeddi il əvvəl baş tutmuşdu və həmin dövrdə də münasibətlərdə mühüm dönüş nöqtələri yaşanmışdı. Lakin bugünkü səfər artıq oturuşmuş strateji tərəfdaşlığın daha da dərinləşdiyini göstərir. Dövlət başçılarının tez-tez görüşməsi, həm Bakıda, həm Romada yüksək səviyyəli dialoqun həyata keçirilməsi münasibətlərin siyasi baxımdan ən yüksək pilləyə yüksəldiyini sübut edir. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu illər ərzində tərəflər arasında imzalanmış strateji tərəfdaşlıq sənədləri iki ölkənin əlaqələrinin möhkəm hüquqi bazasını təşkil edir. İlk sənəd 2015-ci ildə imzalanmış, daha sonra isə 2020-ci ildə Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq haqqında Birgə Bəyannamə qəbul edilmişdir. Bu sənədlər bir tərəfdən siyasi iradənin ifadəsi, digər tərəfdən isə konkret əməkdaşlıq istiqamətlərini müəyyənləşdirən yol xəritəsi rolunu oynamışdır.

Azərbaycan və İtaliyanın iqtisadi əlaqələri bu gün ən yüksək zirvəsinə çatmışdır. İtaliya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşıdır və hər il bu göstərici artmaqda davam edir. Enerji sahəsində əməkdaşlıq isə strateji tərəfdaşlığın təməl sütunlarından biridir. Azərbaycan nefti İtaliyanın neft balansında birinci yerdə, Azərbaycan qazı isə ikinci yerdədir. Bu fakt təkcə statistik göstərici deyil, həm də iki ölkə arasında qarşılıqlı etimadın, davamlı və dayanıqlı əməkdaşlığın göstəricisidir. Energetika layihələri, xüsusilə də Cənub Qaz Dəhlizi və onun mühüm seqmenti olan TAP layihəsi tərəflərin əməkdaşlığının ən parlaq nümunəsidir. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, TAP layihəsinin həyata keçirilməsində Prezident Mattarellanın şəxsi dəstəyi həlledici rol oynamışdır. Çünki o dövrdə layihənin icrasında bir sıra çətinliklər mövcud idi və İtaliya Prezidenti məsələyə birbaşa müdaxilə edərək onların aradan qaldırılmasına nail olmuşdu. Bu gün isə TAP vasitəsilə Azərbaycan qazı İtaliyaya ixrac olunur və ümumilikdə 14 ölkə Azərbaycan qazı ilə təmin edilir.

Azərbaycanın enerji strategiyası sadəcə ixrac coğrafiyasını genişləndirməklə məhdudlaşmır, həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyinə əhəmiyyətli töhfə vermək məqsədi daşıyır. Bu baxımdan elektrik enerjisinin ixracı ilə bağlı yeni layihələr, Xəzərin dibi ilə Orta Asiyadan Avropaya qədər uzanacaq elektrik ötürmə xətlərinin planlaşdırılması Azərbaycan-İtaliya və ümumən Azərbaycan-Avropa İttifaqı əməkdaşlığının yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Əgər bir vaxtlar Azərbaycanın enerji siyasəti əsasən neft və qaz üzərində qurulmuşdusa, bu gün alternativ enerji, yaşıl enerji və elektrik ötürmə sahəsində də geniş miqyaslı təşəbbüslər həyata keçirilir. Bu isə həm Azərbaycanın, həm də İtaliyanın maraqlarına cavab verir, çünki hər iki ölkə dayanıqlı inkişaf və enerji keçidi məsələlərinə böyük önəm verir.

Azərbaycan-İtaliya münasibətlərinin daha bir mühüm tərəfi sənaye əməkdaşlığıdır. Prezident İlham Əliyevin xatırlatdığı kimi, Sercio Mattarellanın əvvəlki səfəri zamanı tərəflər birlikdə Sumqayıtda İtaliya şirkətləri tərəfindən inşa olunmuş böyük bir sənaye müəssisəsinin açılışında iştirak etmişdilər. Bu fakt göstərir ki, əməkdaşlıq təkcə enerji ilə məhdudlaşmır, sənaye sahəsində də yeni imkanlar yaranır. Hazırkı səfər isə daha da əlamətdar hadisə ilə müşayiət olunur – İtaliya-Azərbaycan Universitetinin açılışı. Bu universitet artıq yüzlərlə tələbəni birləşdirir və gələcəkdə də hər iki xalqın gəncləri üçün elm, bilik və mədəniyyət mərkəzinə çevriləcək. Universitetin yaradılması həm də humanitar əlaqələrin genişlənməsi, iki ölkə arasında mədəni və təhsil sahəsində körpülərin qurulması deməkdir. Burada təhsil alan tələbələr yalnız yüksək biliklər qazanmayacaq, eyni zamanda, xalqlarımız arasında dostluğun, anlaşmanın, qarşılıqlı hörmətin daşıyıcıları kimi çıxış edəcəklər.

Azərbaycan-İtaliya əlaqələrinin güclənməsində Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq da mühüm amildir. İtaliya hər zaman Azərbaycanın Avropa İttifaqı ilə münasibətlərinin inkişafına dəstək göstərib. Son vaxtlar Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında müsbət dinamikanın artması həm də İtaliyanın bu sahədəki rolunu təsdiqləyir. Avropa üçün Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyindəki rolu danılmazdır. Avropanın müxtəlif ölkələrinin Azərbaycan qazı və gələcəkdə elektrik enerjisi ilə təmin olunması, İtaliyanın isə bu əməkdaşlığın mərkəzində dayanması Azərbaycanın strateji tərəfdaşlıq xəttinin nə qədər düzgün olduğunu bir daha sübut edir.

Prezident İlham Əliyevin bəyanatında vurğulandığı kimi, Azərbaycan və İtaliya arasındakı münasibətlər sadəcə rəsmi sənədlərdə deyil, eyni zamanda, gündəlik həyatda, praktik əməkdaşlıq layihələrində özünü göstərir. Bu münasibətlər nümunəvi xarakter daşıyır, çünki bir-birindən coğrafi baxımdan uzaqda yerləşən iki ölkə qarşılıqlı etimad, səmimiyyət və əməkdaşlıq əsasında çox möhkəm tərəfdaşlıq qurmağa nail olub. Bu, müasir beynəlxalq münasibətlərdə əsl örnək kimi təqdim oluna bilər.

Azərbaycan-İtaliya strateji tərəfdaşlığı həm iqtisadi, həm siyasi, həm də humanitar sahələrdə qarşılıqlı fayda əsasında inkişaf edir. Hər iki ölkənin liderlərinin siyasi iradəsi bu əməkdaşlığın əsas lokomotividir. Prezident İlham Əliyev və Prezident Sercio Mattarella arasındakı qarşılıqlı etimad, dostluq və səmimiyyət əlaqələrin davamlı inkişafını təmin edən mühüm amildir. Azərbaycan və İtaliya bu gün təkcə ikitərəfli münasibətlərin deyil, həm də qlobal enerji təhlükəsizliyinin, Avropa ilə Asiya arasında strateji əməkdaşlığın mühüm oyunçularıdır.

Nəticə etibarilə, 2025-ci ilin sentyabrında baş tutan bu səfər Azərbaycan-İtaliya münasibətlərinin yeni mərhələsinin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər ilk mərhələdə enerji və iqtisadi əməkdaşlıq əsas istiqamət olmuşdursa, bu gün artıq təhsil, mədəniyyət və digər humanitar sahələr də ön plana çıxır. Gələcəkdə isə elektrik enerjisi layihələri, yaşıl enerji təşəbbüsləri, sənaye əməkdaşlığı və mədəni əlaqələr bu tərəfdaşlığın miqyasını daha da genişləndirəcək. Bu, həm Azərbaycan, həm İtaliya, həm də bütövlükdə Avropa üçün yeni imkanlar deməkdir. Azərbaycan-İtaliya strateji tərəfdaşlığı gələcəyin dayanıqlı inkişaf modelinə çevrilərək, dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı etimadın ən parlaq nümunəsi kimi beynəlxalq münasibətlər tarixində xüsusi yer tutacaq.

Elnarə Mustafayeva

YAP Yasamal rayon təşkilatının sədr müavin