Vaşinqtona tarixi hadisə: "Rusiya və İran təxribat törədə bilər, Türkiyə isə..." - Politoloq
Avqustun səkkizində Vaşinqtonda ABŞ Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə Azərbaycan lideri İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan arasında arasında əldə olunan razılaşmalar, şübhəsiz ki, tarixi uğur idi. Həmin razılaşmalar və imzalanan sazişlər, o cümlədən 907-ci düzəlişin ləğvi, Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişi mətninin paraflanması çoxdan gözlənilən hadisələr idi. Təsadüfi deyil ki, ən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar, dünyanın aparıcı siyasi aktorları prosesı operativ reaksiya verdilər. Rusiya və İranın münasibəti isə o qədər də arzuolunan olmadı...Əslində verilən açıqlamalar həm də müxtəlif oyunçuların bu tarixi hadisə ilə bağlı mövqelərini açıq şəkildə ortaya qoydu. İndi Ermənistanın konstitusiyasını dəyişərək Azərbayacana qarşı ərazi iddialarından birdəfəlik imtina etməsi gözlənilir. Bundan sonra sülh sazişi imzalanacaq.
Türkiyəli politoloq Hüsametdin İnaç bir neçə gün əvvəl əldə olunan tarixi uğurla bağlı fikirlərini Crossmedia.az-la bölüşüb: "Əslində 10 noyabr 2020-ci i üçtərəfli bəyanatına görə Zəngəzur dəhlizinə Rusiya nəzarət edə bilərdi. Amma Moskva ilə İrəvan arasında münasibətlərin pisləşməsi, xüsusilə Ermənistanın məğlubiyyətə Rusiyanı və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatını (KTMT) günahlandırması, həmçinin Rusiyanın Azərbaycana qarşı təzyiqi- əvvəlcə Azərbaycan Hava Yollarına məxsus təyyarənin vurulması, ardınca isə oradakı azərbaycanlılara qarşı təzyiq və təqiblər Kremli bu imkandan məhru etdi. Üstəlik, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını gecikdirirdi. Moskvanın yaratdığı bu boşluqdan Vaşinqton məharətlə istifadə etdi. Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyəni Türk dünyası ilə birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizi açıldı. Məhz Vaşinqtonda imzalanan sənədlərlə Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı təsir imkanları azaldı. Azərbaycan da, Gürcüstan da, Ermənistan da artıq Qərbə inteqrasiya edirlər".
Müsahibimiz söyləyib ki, Ağ Evdə əldə olunan razılaşmaların müəyyən mənfi tərəfləri də ola bilər: "Məsələ burasındadır ki, bu məsələ heç də Rusiya və İranın ürəyincə olmadı. Hər iki tərəfdən verilən açıqlamalar göstərir ki, həm Moskva, həm də Tehran istə hər an provokasiya törətməyə hazırdırlar. Bundan başqa, NATO artıq Qara dənizə gəlir ki, bu Rusiyanı narahat edir. Əlbəttə, Çin də də ABŞ-nin bu addımlarıdan narahatdır. Rusiyanın 2036-cı ilə qədər Ermənistanın dəmiryollarına nəzarət etdiyini, həmçinin Gümrüdəki 102-ci hərbi bazanın mövcudluğunu nəzərə alsaq deməliyik ki, regionda vəziyyətin daha da gərginləşməsi istisna deyil. Yəni hələ bölgəyə tam sülh gəlməyib. İran isə Azərbaycanın güclənməsini qəbul edə bilmir. Bunu özünə təhdid kimi görür. Tehran xüsusilə daxildəki azərbaycanlıların ayağa qalxacağından narahatdır. Başqa bir məsələ isə budur ki, ABŞ-də erməni diasporu çox güclüdür. Zamanla həmin erməni diasporu ABŞ-nin Azərbaycana qarşı mövqenin dəyişməsinə çalışa bilər".
Politoloq, həmçinin Türkiyənin proseslərdəki rolundan danışıb: "Ankara bu prosesi dəstəkləyir. Hətta məndə olan məlumata görə, Zəngəzur dəhlizinin açılmasının təşəbbüskarı Türkiyə olub. Türkiyə bu məsələdə ABŞ ilə əməkdaşlıq edir. Üstəlik, nəzərə almaq lazımdır ki, Bakı və Ankara strateji müttəfiqdir. Ortada "Şuşa Bəyannaməsi" kimi mühüm sənəd var. Odur ki, Türkiyənin razılığı olmadan bölgə ilə bağlı hansısa hadisənin baş verə biləcəyinə inanmıram. Ümumiyyətlə, bu gün həm Yaxın Şərq, həm də Cənubi Qafqaz yenidən formalaşır".
Kənan Novruzov
14:05 11.08.2025
Oxunuş sayı: 865
