“ABŞ-İran gərginliyi arta bilər”- Proqnoz
Yaxın Şərqdə davam edən silahlı qarşıdurmalar fonunda, ABŞ-nin Yəməndəki Husi hərəkatına qarşı həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlar beynəlxalq ictimaiyyətin və ekspert dairələrinin diqqət mərkəzindədir. Sözügedən müdaxilələr, beynəlxalq hüququn prinsipləri, regional sabitlik və qlobal geosiyasi balans baxımından bir sıra mübahisələrə səbəb olub. ABŞ-ın bu addımları, xüsusilə Yəmənin suverenliyi, regionda qüvvələr nisbəti və beynəlxalq dəniz ticarəti təhlükəsizliyi kontekstində geniş qiymətləndirilir.
Crossmedia.az məsələləri detallı şəkildə BDU-nun professoru və politoloq Əlimusa İbrahimovla müzakirə etdi. Professorun sözlərinə görə, bu məsələni bir neçə aspektdən qiymətləndirmək mümkündür: “Bunlardan birincisi, beynəlxalq hüquq baxımından qiymətləndirmədir. BMT Nizamnaməsinin 2-ci maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, heç bir dövlət digər bir dövlətin ərazi bütövlüyünə və ya siyasi müstəqilliyinə qarşı güc tətbiq etməməlidir. Yəmən suveren bir dövlətdir və ABŞ-ın hava hücumları, hətta Husilərə qarşı olsa belə, müdaxilə etməyi qadağan edir.
ABŞ, hərəkətlərini müttəfiqlərinin qorunması, xüsusilə Qırmızı dənizdəki gəmi yollarının Husilərin raket və dron hücumlarından müdafiəsi məqsədilə haqq qazandırmağa çalışır. Lakin bu, beynəlxalq hüquq baxımından mübahisəlidir, çünki Husilər qeyri-dövlət aktorlarıdır və onların hərəkətlərinin "silahlı hücum" olaraq qiymətləndirilməsi hələ də mübahisə mövzusu olaraq qalır. ABŞ, Yəməndə BMT Təhlükəsizlik Şurasının icazəsi olmadan fəaliyyət göstərir ki, bu da tənqidlərə səbəb olur, çünki bu, çoxtərəfli hüquqi əsasın olmamasına işarə edir. İkincisi, məsələnin geosiyasi nəticələridir. ABŞ-nin zərbələri münaqişənin daha da şiddətlənməsinə və zorakılığın artmasına səbəb ola bilər. Bu həmçinin Yəməndə Husilər, Səudiyyə Ərəbistanı və BMT arasında aparılan sülh danışıqlarının uğursuzluqla nəticələnməsi riskini artırır. Husi-İran əlaqələrinin güclənməsi: İran, Husiləri "Müqavimət Oxununun" bir hissəsi olaraq hərbi və siyasi cəhətdən dəstəkləyir. ABŞ-ın davam edən hücumları, bu əməkdaşlığı daha da möhkəmləndirə və İranın Ərəbistan yarımadası və Qırmızı dəniz regionunda güc formalaşdırmasına şərait yarada bilər. ABŞ-İran münasibətlərində gərginliyin artması: Husilərə qarşı həyata keçirilən zərbələr, İran tərəfindən nüvə danışıqları və regional diplomatiyada mövqeyin daha da sərtləşdirilməsi kimi qiymətləndirilə bilər. İran, ABŞ və onun müttəfiqlərinin maraqlarına qarşı daha aqressiv mövqeyini sərgiləyərək, Husilərə və ya digər proksi qruplara dəstək verməkdə davam edə bilər”.
Müsahibimizin sözlərinə görə, Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ, Husilərə qarşı təzyiqi alqışlasa da, onlar daha geniş münaqişənin baş verməsindən qaçmağa üstünlük verirlər: “Xüsusilə 2023-cü ildə Çinin vasitəçiliyi ilə əldə edilən razılaşma nəzərə alınsa, ABŞ-nin zərbələri Səudiyyə-İran yaxınlaşmasını çətinləşdirə bilər.
ABŞ dəniz azadlığını qorumaq məqsədilə hücumlarını əsaslandırsa da, davam edən münaqişə Bab əl-Məndeb boğazını daha da riskli və problemli edə bilər.
ABŞ-nin Husilərə qarşı həyata keçirdiyi hücumlar ərəb dünyasında anti-Amerika əhval-ruhiyyəsini gücləndirə bilər. Bu isə İsraili müdafiə əməliyyatları kimi qiymətləndirilə bilər və regional gərginliyi daha da artırar. Hava hücumları Husilərin özlərini xarici təcavüzə qarşı mübarizə aparan tərəf kimi təqdim etməyə imkan verə bilər, bu da onların daxili legitimliyini artırır. Nəticə olaraq, qanuni baxımdan, ABŞ-ın Husilərə qarşı həyata keçirdiyi hücumlar BMT mandatı və ya möhkəm hüquqi əsas olmadan baş verir. Geosiyasi baxımdan isə bu zərbələr regional rəqabəti gücləndirə bilər, ABŞ-İran gərginliyini artırmağa və Yəməndə sabitliyi daha da pozmağa səbəb ola bilər”.
Ləman Həsənova
22:18 17.04.2025
Oxunuş sayı: 2019
