İqtisadi xəbərlər

Nəqliyyatda bahalaşma digər sahələrə təsir edəcəkmi? – İqtisadçı şərh etdi

Son günlərdə ictimai nəqliyyatda — avtobus və metro xətlərində gediş haqqının bahalaşması ictimaiyyət arasında geniş müzakirələrə səbəb olub. Qiymət artımının əsaslandırılması rəsmi açıqlamalarda xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsi ilə izah olunur. İnsanlarda isə sual yaranır: nəqliyyatda baş verən bu bahalaşma digər sahələrə, xüsusən də benzinin və gündəlik ərzaq məhsullarının qiymətinə təsir göstərə bilərmi? Mövzu həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan aktualdır və əhalinin gündəlik həyatına birbaşa təsir edən məsələlərdən biridir.

Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən iqtisadçı Natiq Cəfərli bildirib ki, nəqliyyatda qiymət artımı onun üçün gözlənilən idi: “Bir neçə aydır bununla bağlı ictimai müzakirələr gedirdi, həm də rəsmi qurumların açıqlamaları var idi. Qiymət artımının əsaslandırılması isə yanlışdır, çünki rəsmi açıqlamalarda bu artımın keyfiyyətin yüksəldilməsi ilə əlaqəli olduğu söylənilir. Amma məntiqsizlik ondan ibarətdir ki, əvvəl keyfiyyət artır, sonra qiymət artır. Yəni ilk olaraq qiyməti qaldırıb sonra keyfiyyəti artırmaq yanaşması doğru deyil. Son illər ərzində 3 dəfə qiymət artıb, 20 qəpikdən 60 qəpiyə qədər qalxıb. Bu, keyfiyyəti artırıbmı? Təəssüf ki, yox”.

İqtisadçı qeyd edib ki, maya dəyərinin yüksək olması ilə bağlı arqumentlər də aydın izah olunmur: “Əslində rəsmi qurumlar nəqliyyat sahəsində maya dəyərinin yüksək olduğunu söyləyirlər. Amma maya dəyərini necə hesabladıqlarını və bu dəyərin nədən yüksək olduğunu, izafi xərclərin nədən yarandığını izah etmirlər. Əgər rentabellik aşağıdırsa, ilk olaraq xərcləri azaltmaq lazımdır, qiyməti artırmaq yox. Bizdə isə təəssüf ki, ilk addım kimi qiyməti artırmaq qərarına gəldilər ki, bu da yanlışdır”.

Bahalaşmanın digər sahələrə təsirinə gəlincə, Natiq Cəfərli bunun birbaşa effekti olmayacağını düşünür: “Onsuz da taksi xidmətində qiymətlər artıb. Taksi xidmətinə son 2 ildə aşırı tənzimləmə mexanizmləri tətbiq olunub deyə qiymətlər onsuz da qalxıb. Bu 10 qəpiklik, yəni 20 faizlik artım avtobus və metroda birbaşa təsir göstərəcəkmi, sual doğurur. Mən düşünmürəm ki, göstərəcək. O ki qaldı digər sahələrdə qiymət artımına, onlar nəqliyyatdan asılı deyil. Sadəcə, nəqliyyatda qiymət artımı digər sahələrdə qiymət artımı üçün fon yaradır. İstər kommunal xidmətlər olsun, istər ərzaq, bu gözlənti yaranır: əgər nəqliyyatda qiymət artıbsa, bütün sahələrdə artım mümkündür. Bax, bu fonun yaranması belə qiymət artımını sürətləndirən amilə çevrilir”.