İnvestisiyanın həcmi artacaq: Geosiyasi balans dəyişir — AÇIQLAMA
Azərbaycan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında formalaşan yeni əməkdaşlıq formatı yalnız enerji sektorunda deyil, həm də ticarət, sənaye və investisiya sahələrində qarşılıqlı fayda və inkişaf imkanları yaradır. Qlobal geosiyasi dəyişikliklər fonunda bu əməkdaşlıq iştirakçı ölkələrin iqtisadi təhlükəsizliyini möhkəmləndirməklə yanaşı, onların beynəlxalq bazarlara çıxışını da genişləndirir. Avqustun 22-də Türkmənbaşı şəhərində keçirilən yüksək səviyyəli görüşdə dövlət başçıları Transxəzər marşrutu vasitəsilə Türkmən qazının Azərbaycana, oradan isə Avropaya çatdırılması imkanlarını müzakirə ediblər.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən iqtisadçı Günay Hüseynova bildirib ki, bu əməkdaşlıq çərçivəsində yeni qaz kəmərinin çəkilməsi, mövcud qaz kəməri vasitəsilə yeni layihənin icrası, Türkmənistan enerji təchizatının Azərbaycan vasitəsilə Avropaya göndərilməsi, həmçinin Qazaxıstan neftinin nəqli məsələsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır:
“Azərbaycanın bu əməkdaşlıqda aktiv rolu və yekunda Özbəkistanın da proseslərə qoşulması, yeni layihələrin icrası bu işlər çərçivəsindədir. Mərkəzi Asiya, Cənubi Qafqaz və Avropa Enerji Dəhlizi çərçivəsində bu məsələ olduqca aktualdır. Dünyada baş verən geosiyasi-iqtisadi proseslər, həmçinin qlobal iqtisadiyyatda dəyişikliklər və geosiyasi dəyişikliklərdən qaynaqlanan iqtisadi krizislərdən qorumaq məqsədilə bir sıra ölkələr, xüsusilə dövlət büdcəsinin əsas gəlir mənbəyi neft olan ölkələr bu məsələdə olduqca aktivdir. Çünki onların iqtisadiyyatının böyüməsinə və ola biləcək iqtisadi risklərə qarşı minimum zərərlə çıxmaq üçün həmin ölkələrin yeni ticari əməkdaşlığa və aktiv gəlirlərə ehtiyacı var.
Türkmənistan baxımından mövzunu müzakirə etsək, bu ölkənin enerjisi əsasən Avropaya Rusiya və İran vasitəsilə nəql olunurdu. Son dövrlərdə baş verən geosiyasi proseslər bir növ risk daşıyır. Bununla bağlı Türkmənistan artıq Transxəzər qaz kəmərinin icrasına yönəlib. Bu, həmin iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsindədir. Artıq Transxəzər vasitəsilə yeni qaz kəməri çəkiləcək və Bakı vasitəsilə də Avropaya enerji təchizatı baş verəcək. Bunun həm Türkmənistan aktivlərinin artması, həm də Azərbaycan tərəfindən tranzit gəlirlərinin artması və aktivlər baxımından xüsusi əhəmiyyəti var. Layihə icra olunduqdan sonra görüləcək işlər daha geniş müzakirə oluna bilər. Qazaxıstanda enerji təchizatı baş verirdi. Yəni Azərbaycan vasitəsilə bildiyimiz kimi, Bakı Tiflis- Ceyhan vasitəsilə müəyyən daşınma həyata keçirilirdi.
Bu, iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində təchiz olunan həmin enerjinin daha da artması müzakirə obyektidir. Özbəkistanın iqtisadi əməkdaşlıq perspektivlərinə gəldikdə, Özbəkistanın da müəyyən təbii ehtiyatları var. Xüsusilə də qaz və uran ehtiyatlarının nəqli xüsusi və sənaye güclüdür. Həmin sənaye məhsullarının bir sıra ölkələrə satışı, ticarət tərəfdaşlığının artırılması əsas müzakirə məsələsidir. Layihəyə qoşulmaqla Özbəkistan iqtisadiyyatını böyütmək, aktivlərini artırmaq və həmçinin mövcud olan güclü və rəqabətqabiliyyətli sənayesi ilə bir sıra ölkələrə çıxmaq məqsədi güdür. Yekunda investisiyanın həcminin artması və geosiyasi balansın dəyişməsi gözlənilir. Təkcə Özbəkistan, Türkmənistan və digər ölkələr üçün deyil, həmçinin bu iqtisadi tərəfdaşlıqdan geri qalan Rusiya və İran baxımından da geosiyasi balansın dəyişəcəyi gözlənilir. Belə ki, artıq yeni iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan vasitəsilə bir sıra ölkələrə çıxış, həmin ölkələrlə Rusiya və İran arasındakı ticarət tərəfdaşlığını artıracaq və bu da, təbii ki, geosiyasi balansın dəyişməsinə gətirib çıxaracaq. Nəticədə Azərbaycanın aktiv gəlirlərində artım gözlənilir. Çünki Azərbaycan bu layihədə tranzit rolu oynayacaq. Bu da aktivlərin artması və tranzit gəlirləri baxımından mühüm rol oynayır”.
Nəzrin Salmanova
18:04 24.08.2025
Oxunuş sayı: 2844
