"Saxta görüntülərin gücü: Yeni informasiya təhlükəsinə qarşı mübarizə yolları"
Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) yaydığı məlumatda bildirilib ki, bəzi sosial şəbəkə hesablarında Azərbaycanın bir sıra dövlət xadimləri adından “deep fake” texnologiyası ilə hazırlanmış, reallığı əks etdirməyən açıqlamalar yayılıb.
Qeyd edilib ki, müəyyən dairələr tərəfindən süni intellektin köməyi ilə hazırlanan və informasiya mühitində yayılan silsilə xarakterli saxta videogörüntülər ictimai rəyi çaşdırmağa yönələn kobud manipulyasiya nümunəsidir.
"Cəmiyyəti yalnız rəsmi mənbələrin verdiyi informasiyaya inanmağa, dövlətin rəsmi mövqeyini ifadə edən məlumatları ölkənin informasiya agentlikləri və digər peşəkar media subyektlərindən əldə etməyə çağırırıq. Azərbaycan vətəndaşlarını, jurnalistləri, ictimai fəalları bu kimi hallara qarşı hər zaman prinsipiallıq nümayiş etdirməyə, saxta və yalan məlumat əsaslı kampaniyaların, “deep fake” texnologiyaları ilə məzmunyaratma tendensiyasının vüsət aldığı bir şəraitdə sayıq olmağa səsləyirik", - deyə məlumatda vurğulanıb.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən media tədqiqatçısı Səbinə İzzətli bildirib ki, "Deep fake" texnologiyası əslində, ilkin mərhələdə vizual və səs effektlərinin işlənməsi üçün nəzərdə tutulmuş faydalı bir alət idi:
“Deep fake" dedikdə, səs və vizual materialların redaktəsi, montaj olunması və müxtəlif effektlərin əlavə edilməsi nəzərdə tutulur. Bu, xüsusilə film sənayesində böyük imkanlar yaradıb. Lakin təəssüf ki, zamanla bu texnologiya informasiya sahəsinə müdaxilə edərək zərərli məqsədlərlə istifadə olunmağa başlanılıb. "Deep fake" texnologiyasının təhlükəli tərəfi ondan ibarətdir ki, qeyri-peşəkar və ya məqsədli şəkildə dezinformasiya yayan şəxslər bu üsula tez-tez müraciət edirlər. Bu isə cəmiyyətdə yanlış təsəvvürlərin yaranmasına və panikaya səbəb ola bilər.
S. İzzətli hesab edir ki, bu problemlə mübarizə iki əsas istiqamətdə aparılmalıdır: "Birincisi maarifləndirmədir. İnsanlar rəqəmsal savadlılığa yiyələnməli, şübhəli mənbələri ayırd etməyi öyrənməlidirlər. Məktəblərdən tutmuş media qurumlarına qədər hər kəs bu məsələdə məsuliyyət daşıyır. İkincisi isə texnoloji həllərlə bağlıdır. Belə ki, "Microsoft", "Meta" kimi texnologiya nəhəngləri artıq "Deep fake" məzmunları avtomatik tanıyan alətlər hazırlayırlar. Media qurumları da bu texnologiyaları tətbiq etməli və xəbər istehsalında onların imkanlarından istifadə etməlidirlər".
Ekspert onu da əlavə edib ki, xüsusilə sosial mediada yayılan məlumatlar zamanı ehtiyatlı olmaq vacibdir: "Çünki buradakı məzmunların əksəriyyəti mənbəyi təsdiqlənməmiş informasiyalardır və deepfake materialların yayılması üçün münbit zəmin yaradır.Bəzi media nümayəndələrinin peşəkar hazırlığının olmaması və rəqəmsal savadsızlıq bu cür materialların tirajlanmasına səbəb olur. Nəticədə cəmiyyətdə panika, çaşqınlıq və inamsızlıq artır. Bu məsələ yalnız informativ səviyyədə deyil, eyni zamanda əməli və praktiki həll yolları ilə də gündəmdə saxlanılmalıdır. Media işçiləri mütəmadi olaraq bu mövzularda təlimlər keçməli, yeni texnologiyalar və onlardan qorunma yolları ilə bağlı biliklərini təkmilləşdirməlidirlər".
“Şərq” qəzetinin baş redaktoru, əməkdar jurnalist Akif Aşırlı isə bildirib ki, təkcə Azərbaycan mətbuatı deyil, dünya da "fake" xəbərlərdən, dezinformasiyalardan əziyyət çəkir. "Bu, artıq dövlətlərarası münasibətlərə belə öz mənfi təsirini göstərir. Bundan çox ciddi şəkildə yararlanan kənar qüvvələr də var. Son dönəmlərə və MEDİA-nın yaydığı bülletenlərə diqqət yetirsək, görərik ki, Azərbaycana qarşı da deepfake xəbərlərdən istifadə edirlər. Süni görüntülərlə, yanlış xəbər və yanlış siyasət aparırlar. Buna xəbər demək olmaz. Cəmiyyət bu təhlükəyə qarşı hazırlıqlı olmalıdır.
Müsahibimiz söyləyib ki, media bu işdə təkbaşına müsbət nəticə əldə edə bilməz: "Cəmiyyət belə hallara qarşı müqavimət göstərməli, saxta informasiyalara inanmamalı, onların yayımında iştirak etməməlidir. Sosial media istifadəçiləri xüsusilə məsuliyyətli davranmalı, şübhəli mənbədən gələn videoları və məlumatları yaymamalıdırlar. Etibarlı informasiya mənbələrinin mövcudluğu çox vacibdir. Dəqiq xəbər istehsalı ilə məşğul olan, jurnalistikanın dəyərlərinə və qanunlarına hörmət edən, peşəkar media resursları bu prosesdə önə çıxmalıdır. Onlar digər rəsmi mənbələrə istinad etməli, informasiya axınını doğru istiqamətə yönləndirməlidirlər. Bu istiqamətdə həm media, həm cəmiyyət, həm dövlət qurumları, həm də qeyri-hökumət təşkilatları fəal olmalıdır. Təkcə medianın üzərinə məsuliyyət qoymaq doğru yanaşma deyil. Medianın əsas işi – dəqiq, düzgün, qərəzsiz və hərtərəfli məlumatı cəmiyyətə çatdırmaqdır. Əgər biz bütün diqqətimizi fake xəbərlərlə mübarizəyə yönəldiriksə, əsas funksiyamız ikinci plana keçmiş olur,” – deyə o, fikrini tamamlayıb.
Mehriban Yariyeva
15:54 24.07.2025
Oxunuş sayı: 8978
