Ekspert: “Yaxın Şərqdəki gərginlik çoxşaxəlidir”
“Yaxın Şərqdəki gərginlik çoxşaxəlidir. Əgər Afrikanı kənara qoysaq – çünki orada da bir çox qarşıdurma var – əsasən Qəzza böhranı əsas alovlandırıcı rol oynayır, Suriya isə hələ də ayrıca gündəmdir”.
Bu sözləri Crossmedia.az-a geniş müsahibəsində Qaziantep universitetinin müəllimi, politoloq Coşkun Soysal deyib.
O bildirib ki, Yaxın Şərqdəki gərginlik çoxşaxəlidir: “Əgər Afrikanı kənara qoysaq – çünki orada da bir çox qarşıdurma var – əsasən Qəzza böhranı əsas alovlandırıcı rol oynayır, Suriya isə hələ də ayrıca gündəmdir. Ən cənubda isə yenə Qəzzayla bağlı olaraq “Ənsarullah” kimi tanınan husilərin Qırmızı dənizdə ticarət gəmilərini və İsraili hədəfə alması, kənarda isə İranın nüvə raketlərinə sahib olacağı qorxusunun yenidən alovlanması və bununla əlaqədar İran-ABŞ danışıqlarına asılan “Demokl qılıncı” kimi İsrailin mümkün hücum təhdidi bu gərginliyi daha da dərinləşdirir. Suriyada Əsəd rejiminin bu ilin əvvəlində HTŞ öncülüyündəki qüvvələr tərəfindən devrilməsindən sonra meydana çıxan hakimiyyət boşluğundan həm qorxan, həm də faydalanmaq istəyən İsrail, Şama yaxın ərazilərdə hərbi bazalar qurmağa başladı. İsrail Suriya ordusunun əlində qalan bütün infrastruktur və anbarları da radikal İslamçı HTŞ qüvvələrinin əlinə keçməməsi üçün dəfələrlə bombaladı. Türkiyə isə artıq illərdir özünə yaxın Suriya Milli Ordusu ilə birgə Suriyanın şimalında bir çox bölgəni faktiki olaraq nəzarətdə saxlayırdı. Bu vəziyyət Suriyada rejim dəyişikliyindən sonra da dəyişməyib. Türkiyənin keçid hökuməti ilə yaxşı münasibətləri nəticəsində Suriyanın Palmira kimi daha cənub bölgələrində də hərbi bazalara sahib ola biləcəyi irəli sürülür. Bu, Dəməşqi atəş məsafəsində saxlayan İsraillə Türkiyənin Suriyada ilk dəfə fiziki təmasa keçməsi ehtimalını doğurur”.
Müsahibimizin fikrincə, bu vəziyyət xüsusilə İsraildəki bəzi dairələr tərəfindən ciddi təhlükə kimi qiymətləndirilir: “İsrail Türkiyənin burada mövqe qazanmasından, özünün bu ölkədəki hərbi fəaliyyətləri üçün məhdudlaşdırıcı gücə çevrilməsi ehtimalından narahatdır. Nə qədər gərgin olsa da, daha əvvəl belə bir təmas yaşamamış Türkiyə və İsrail arasında bu cür ilk təmasın isti müharibəyə çevriləcəyi fikri real deyil. Onsuz da belə bir riski İsrail hiss edib də, Türkiyənin yerləşəcəyi deyilən bazaları bombaladığı zaman Türkiyə tərəfi açıq şəkildə bu cür qarşıdurma istəmədiyini göstərərək sakitləşdirici və təminatverici davranmağa xüsusi diqqət yetirmişdir. Türkiyənin NATO üzvü olması səbəbilə İsrail tərəfindən asanlıqla hədəf alınmaması bir yana, Qəzza böhranı üzərindən alovlanan söz müharibəsinin yaratdığı görüntü də çox şişirdilir. Məsələn, tərəflər arasında qarşıdurma potensialının mərkəzi olan Suriyadakı rejim dəyişikliyində hər iki tərəf bu dəyişikliyi asanlaşdıran rol oynamışdır. İsrail bunu İranın bölgədəki təsirini və beləliklə də Əsəd rejiminə dəstək mexanizmlərini zəiflədərək, Türkiyə isə İdlib bölgəsini qoruyaraq və buraya Türkiyədən axın təmin edərək etmişdir. Türkiyə, bu günə qədər Suriya sahəsində bir neçə gərginliyə baxmayaraq nə Rusiya, nə də ABŞ ilə heç bir isti qarşıdurmaya girməmişdir. İsrail də Suriya sahəsindəki bütün hərbi fəallığına baxmayaraq Rusiya ilə qarşıdurmadan qaça bilmişdir. Buna görə də tərəflərin Suriyada digər əsas oyunçularla qarşıdurmadan çəkinmək təcrübəsi və qabiliyyəti yetərlidir. Trampın Netanyahu ilə Ağ Evdə son görüşündə də ortaya çıxdığı kimi, İsrail və Türkiyənin mövqelərini uyğunlaşdırmaq üçün cəhdlər göstəriləcəyi görünür".
Müsahibənin tam versiyasını aşağıdakı linkdən oxuya bilərsiniz:
https://crossmedia.az/az/article/28730
Fatimə Məmmədova
22:02 01.05.2025
Oxunuş sayı: 8441
