ABŞ və Ukrayna arasında faydalı qazıntılar üzrə yeni saziş layihəsinin detalları açıqlanıb
ABŞ və Ukrayna arasında faydalı qazıntılar sahəsində nəzərdə tutulan yeni saziş layihəsinin detalları məlum olub. “Bloomberg” agentliyi və “Financial Times” qəzeti 27 mart tarixində sənədin ətraflı təfərrüatlarını dərc ediblər. Məlumatlara görə, ABŞ tərəfindən 23 martda təqdim olunan layihə Ukrayna Ali Radasının deputatı Yaroslav Jelejnyak tərəfindən açıqlanan 58 səhifəlik sənədin detalları ilə böyük ölçüdə üst-üstə düşür.
Layihənin əsas müddəaları:
Saziş Ukraynanın bütün ərazisindəki təbii resurslara, o cümlədən neft və qaz yataqlarına şamil edilir.
ABŞ, faydalı qazıntıların işlənməsi üzrə infrastruktur layihələrinə (avtomobil və dəmir yolları, limanlar, mədənlər və emal zavodları) qoyulan investisiyalara nəzarət hüququ əldə edir.
Yaradılacaq xüsusi investisiya fondundan əldə olunan gəlirlər iki ölkə arasında bölüşdürüləcək və ABŞ bu gəlirlərdən birinci tələb etmək hüququna malik olacaq.
Vaşinqton 2022-ci ildən etibarən Ukraynaya göstərilən maddi və maliyyə yardımlarını bu fonda öz payı kimi hesab edir.
Ukrayna, təbii resurslar və infrastruktur sahəsində yeni layihələrdən əldə olunan gəlirin 50%-ni fonda yönəltməlidir.
ABŞ, qoyduğu yatırımlar tam qaytarılana qədər bütün gəlirə və illik 4% əlavə gəlirə sahib olacaq.
Fondun vəsaitləri dərhal valyutaya çevrilərək xaricə köçürüləcək. Mübahisə və ya gecikmə halında Ukrayna kompensasiya ödəməlidir.
Fondu ABŞ-ın Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (DFC) idarə edəcək. DFC müşahidə şurasına üç, Ukrayna isə iki üzv təyin edəcək. Ukraynanın fondun idarəçiliyinə müdaxilə hüququ olmayacaq.
ABŞ infrastruktur layihələrində üstün hüquqlara malik olacaq. Ukrayna bu layihələri digər tərəflərə ən azı bir il ərzində “daha sərfəli şərtlərlə” təklif edə bilməyəcək.
ABŞ hökuməti Ukraynanın faydalı qazıntılarını, metallarını və enerji resurslarını digər ölkələrdən əvvəl almaq hüququ əldə edəcək və satışlara veto qoymaq səlahiyyətinə malik olacaq.
Sazişin müddəti müəyyən edilməyib. Lakin Ukraynaya həmin resursları ABŞ-ın “strateji rəqiblərinə” satmaq qadağan olunacaq.
Hazırkı sənəd Ukraynaya heç bir təhlükəsizlik zəmanəti vermir.
Hazırda sənəd müzakirə mərhələsindədir. Ukrayna tərəfi 30 martadək öz düzəlişlərini təqdim edə bilər. ABŞ tərəfi sənədin yaxın günlərdə imzalanacağını gözləyir. ABŞ maliyyə naziri Skott Bessantın bildirdiyinə görə, saziş 31 mart–6 aprel tarixlərində imzalana bilər. Lakin “Financial Times”a danışan ukraynalı rəsmilərin sözlərinə əsasən, bu ehtimal olduqca aşağıdır. Onlardan biri sənədi “ədalətsiz”, digəri isə “soyğunçuluq” adlandırıb. Məlumata görə, sənədin araşdırılması üçün hüquqşünaslar qrupu cəlb olunub.
Bəzi ukraynalı yüksək vəzifəli şəxslər bu sənədin ölkənin suverenliyinə təhlükə törədə biləcəyini və Kiyevin Vaşinqtondan daha da asılı vəziyyətə düşəcəyini qeyd ediblər. Həmçinin ehtimal edilir ki, gələcəkdə sənədə atom elektrik stansiyaları ilə bağlı müddəalar da əlavə oluna bilər.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski 27 mart tarixində Parisdə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, ABŞ-ın təklif etdiyi sənəd “ətraflı öyrənilməlidir” və şərtlər danışıqlar prosesində “davamlı olaraq dəyişir”.
21:48 28.03.2025
Oxunuş sayı: 1257
