Ərdoğan Suriyaya gedəcək? – Türkiyə lideri Ramazanın ilk günündə bu səfəri reallaşdıra bilər
Türkiyə və Suriya arasındakı
münasibətlər tarix boyu müxtəlif mərhələlərdən keçib. Bu iki qonşu ölkə
arasında əlaqələr zaman-zaman gərginləşmiş, lakin son dövrlərdə yenidən
normallaşma istiqamətində addımlar atılıb. Türkiyə KİV-lərində yayılan xəbərlərə
görə, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu ilin Ramazan ayının ilk iftarını və təlafi
namazını Suriyanın paytaxtı Dəməşqdəki Əməvi məscidində edəcək. Ərdoğanın bu səfəri
iki ölkə arasındakı münasibətlərin daha da möhkəmlənməsinə və normallaşma
prosesinin sürətlənməsinə töhfə verə bilər. Türkiyə və Suriya arasında münasibətlərin
normallaşması isə regional sabitliyin təmin edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət
kəsb edir.
Bəs ehtimal olunan səfər
zamanı hansı mövzular müzakirə oluna bilər?
Proseslərlə bağlı Crossmedia.az-a danışan Trend BİA-nın baş direktorunun müavini, siyasi şərhçi Rufiz Hafizoğlu bu mövzuda bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirib. Ekspert ilk olaraq, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Ramazan ayının ilk iftarını Dəməşqdə açacağı xəbərinin hələ rəsmi təsdiqini tapmadığını vurğulayıb: “Türkiyə KİV-lərində hələ rəsmi təsdiqini tapmayan belə bir xəbər yayıldı ki, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu ilə təsadüf edən Ramazanım ilk iftarını və təlafi namazını Dəməşqdə Əməvi məscidində edəcək. Təbii ki, xəbər hələ rəsmi təsdiqini tapmayıb. Bu konteksdən çıxış edərək qeyd etmək istərdim ki, Türkiyənin Suriya siyasəti o qədər də asan olmayıb. Ümumiyyətlə Suriya birbaşa islam dünyası üçün təhdid olmaqla yanaşı eyni zamanda, türk dünyası üçün təhdid doğuran ölkə olub. Bunun da müxtəlif səbəbləri var”.
Onun sözlərinə görə, Əhməd
Davudoğlu Baş nazir olarkən dəfələrlə Suriyada cümə namazı qılmaqla bağlı
açıqlamalar versə də, bunlar reallaşmayıb. Türkiyənin Suriya siyasəti çətinliklərə
baxmayaraq xalqın yanında olan bir siyasət olub. İran və onun dəstəklədiyi
radikal silahlı qruplaşmalardan fərqli olaraq Türkiyə Suriya xalqının yanında
olduğunu göstərib.
Mütəxəssisin fikrincə, bu
baxımdan səfərin baş tutması mümkündür, lakin rəsmi mənbələrə üstünlük vermək
daha yaxşı olar: “Ramazana bir neçə gün qaldığı üçün bu gün və ya sabah səfərin
olub-olmaması ilə bağlı rəsmi açıqlama ola bilər. Dəməşq səfəri bayram gününə də
təsadüf edə bilər. Bu səfərin arxasında ciddi məsələlər var və simvolikadan
daha çox məna daşıyır. Əhməd-əş-Şaraa Suriyada keçid hökumətinin prezidenti təyin
olunduqdan sonra ilk səfəri Səudiyyə Ərəbistanına, ikinci səfəri isə Türkiyəyə
olub. Bu səfərlər zamanı PKK-nın tərkisilah edilməsi və Suriya ərazisində türk
hərbi bazalarının inşa edilməsi məsələləri gündəmə gəlib”.
Bəzən bir çoxlarının, xüsusən
də İranın dəstəklədiyi “təbliğat maşınları”nın səsləndirdiyi bir fikir var ki,
Azərbaycan niyə Suriyada səfirlik açıb, diplomatik əlaqələrini bərpa etməyə can
atır: “Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bir çox ərəb liderlərini qabaqlayaraq Suriya ilə diplomatik münasibətlərin
normallaşması istiqamətində addımlar atır. Suriya İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olduğuna
baxmayaraq açıq şəkildə Ermənistana dəstək verib, erməni terror qruplarına yer olan
ölkə olub və burda PKK faktoru da danılmazdır. Azərbaycan və Türkiyə üçün təhdid
yaradan terror yuvasının dağılması Azərbaycan üçün önəmlidir.
60 ildən çox mövcud olan Əsəd
rejiminin birdən-birə çökməsi ilə ordakı
xalqın rifaha çıxması asan deyil. Onu da qeyd edək ki, Suriya əhalisinin ən azı
90%-i sünni əhalidir. Bu əhaliyə təssüflər
olsun ki, məhz İranın dəstəklədiyi və din adı altında “əməvilərin nəvəsisiz”
deyərək qətl edən, Hizbullah, Hüseyniyun, Fatimüyun qrupları vardı ki, bu məsələni
sırf dini anspektə yönəldirdilər. Bunun psixoloji təsirlərindən qurtulmaq heç də
asan deyil.
R.Hafizoğlunun sözlərinə görə
bu gün Suriyanın başlıca problemləri stabillik, beynəlxalq tanınma və qonşu ölkələrdən - Səudiyyə Ərəbistanı,
Livan, Türkiyədən gələn qaçqınların geri qayıtması məsələsidir: “Digər bir tərəfdən
keçmiş hökümətin qalıqlarının və Suriyadaxili kəşfiyatın üzvlərinin birdən-birə
ortadan çıxması çox ciddi sual doğurur. Başqa bir önəmli məsələ isə Suriya üzərində
olan iqtisadi sanksiyalardır ki, fikrimcə bu sanksiyalar tədricən qalxacaq. İsrailin
Colan yüksəkliklərində, Cəbəlülşeyx dağında irəliləməsi də problemdir. Daha az
gündəmə gətirilən məsələlərdən biri də Əhməd-əş-Şaraa ilə olan qruplaşmada
xarici döyüşçülərin məsələsidir. Onların öz ölkəsinə geri göndərilməsidir. Ölkənin unitarlığının qorunması məsələsi də önəmli məsələlərdəndir.
Bu gün PKK-nın Suriya qolu olan YPG kimi etnik qruplar “kürdlərin himayəsi” adı
altında solçu qruplarından təmizlənməlidir. Çünki Suriyanın dövlət olması üçün
unitarlığı, ərazilərinin qorunması önəmlidir. Həmçinin, məhz həmin bölgələrdə
ölkənin zəngin neft yataqları var. Eyni zamanda, həmin ərazilər əkinçilik, kənd
təsərrüfatı sahəsi üçün çox önəmlidir. Ümumilikdə, bu barədə müsbət irəliləyişlər
var. Amma fevralın 25-i bir neqativ məsələ də o oldu ki, bütün
qrupların toplantısına türkmən cəmiyyətinin nümayəndələri dəvət almadı. Bu, türkmənlərin haqlı olaraq
narazılığına səbəb oldu. Artıq bununla bağlı rəsmi bəyanatlar var. Heç şübhəsiz
onların Hələbdə, Dəməşqdə haqları göz ardı edilə bilməz. Çünki bu torpaqlar
birbaşa türk tarixi ilə əlaqəlidir”.
Nəzrin Salmanova
09:03 27.02.2025
Oxunuş sayı: 22031
