Gündəm

Bu gün Cəmşid Naxçıvanskinin anım günüdür

Avqustun 26-sı milli hərb tariximizin görkəmli nümayəndəsi general-mayor Cəmşid Naxçıvanskinin anım günüdür.

Crossmedia.az xəbər verir verir ki, Cəmşid Cəfərqulu xan oğlu Naxçıvanski 1895-ci il avqustun 10-da Naxçıvan şəhərində anadan olub.

Cəmşid Naxçıvanski 43 illik ömrünün 26 ilini hərb sənətinə sərf edərək sıravi əsgərdən general rütbəsinə qədər yüksəlib. O, təşəbbüskarlığı, təşkilatçılığı ilə hərb işini ətalətdən çıxararaq, zamanın ən nüfuzlu peşəsinə çevirib. Cəmşid Naxçıvanski Azərbaycanda, həmçinin Zaqafqaziyada bir çox ilklərə imza atıb. Belə ki, sərkərdə Azərbaycanın ilk “Milli Atıcı Diviziyası”nı yaradıb, ”Sərhəd işinin təşkili və idarəolunması”nı həyata keçirib, əsgər və zabitlərin hərbi-taktiki hazırlıqları ilə yanaşı, ideya-siyasi hazırlıqlarının yüksəldilməsi məqsədilə “Hərbi bilik” jurnalını təsis edərək dərginin həmredaktoru kimi ən aktual mövzularla mətbuatda çıxışlar edib. Həmçinin Zaqafqaziya Hərbi Dairəsində ilk dəfə “Hava hücumundan kimyəvi vasitələrlə müdafiə”ni təşkil edib, M. V. Frunze adına Moskva Hərbi Akademiyası kimi nüfuzlu tədris ocağında ilk azərbaycanlı hərbçi-pedaqoq olaraq rus və fransız dillərində mühazirə oxuyub.

Cəmşid Naxçıvanski akademiyada Ali Pedaqoji Şuranın üzvü, həmçinin tədris korpusunun və yataqxananın yoxlanılmasına müstəsna səlahiyyətli 4 nəfərdən biri olub. Sərkərdə döyüş vaxtı cinahların yerdəyişməsi və kordinasiyası konsepsiyasını yenidən işləyib hazırlayıb. Naxçıvanskinin bütün incəliklərinə qədər işləyib hazırladığı bu hərbi doktrinadan İkinci Dünya müharibəsində Sovet hökuməti məharətlə yararlanıb və yüksək nəticələr əldə edib. Naxçıvanskinin akademiyada dərs keçdiyi müdavimlərdən 3 nəfər Sovet İttifaqı Marşalı adına layiq görülüb, onlarla general, yüzlərlə yüksək rütbəli hərbçi yetişib.

Xan nəvəsinin yüksək zəkasını, elmi potensialını, ən əsası isə vətənpərvərliyini və yurdsevərliyini xalqımızın düşmənləri (şaumyanlar, mikoyanlar, beriyalar və s.) həzm edə bilmirdilər. Cəmşid Naxçıvanski daim təqib olunaraq məqsədli ittihamlara məruz qalırdı. O, irtica qüvvələri tərəfindən 3 dəfə həbs olunub, iki ölüm hökmündən son anda qurtulub. 1938-ci il may ayının 20-də sonuncu - üçüncü dəfə həbs edilən Cəmşid Naxçıvanski saxta ittihamlarla SSRİ əleyhinə gizli silahlı təşkilat yaratmaqda və ona birbaşa rəhbərlik etməkdə günahlandırılır. 1938-ci il avqustun 25-də SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası Naxçıvanskinin saxlandığı Lefertova zindanında səyyari, qapalı dinləmələr keçirir. Bir gün sonra - avqustun 26-da Hərbi Kollegiya Cəmşid Naxçıvanskiyə ölüm hökmü çıxarır və qərar icra olunur. O, Moskva yaxınlığında gizli kod adı “Kommunarka” olan kütləvi məzarlıqda dəfn edilir.

Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin böyük təşəbbüsü, Azərbaycan KP MK Bürosunun 1971-ci il 23 iyun tarixli Qərarı ilə Cəmşid Naxçıvanskinin xatirəsi əbədiləşdirilib. Ulu Öndərin yaratdığı respublika hərbi təyinatlı orta internat-məktəbi Cəmşid Naxçıvanskinin adını daşıyır. 1981-ci ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə milli hərb tariximizin görkəmli nümayəndəsi, ilk Azərbaycan Atıcı Diviziyasının yaradıcısı və komandiri, novator sərkərdə Cəmşid Cəfərqulu xan oğlu Naxçıvanskinin anadan olmasının 85 illiyi ilə əlaqədar ata-baba yurdu olan Naxçıvanda ev muzeyi yaradılıb. Həmin muzey 1982-ci il oktyabrın 22-də fəaliyyətə başlayıb. Muzeyin fəaliyyət göstərdiyi inzibati bina Cəmşid Naxçıvanskinin atasının evi olub, XIX əsr tarix-mədəniyyət abidəsidir. Muzeydə Cəmşid Naxçıvanskinin həyat və fəaliyyətini əks etdirən sənədlər, fotoşəkillər, çap məhsulları, rəssamlıq əsərləri, məktub və əlyazmalar, məişət-etnoqrafiya əşyaları, orden və medallar və digər materiallardan ibarət ümumilikdə 5 min 550 maddi-mədəniyyət nümunəsi mühafizə olunur ki, bunlardan da 635-i 6 ekspozisiya zalında nümayiş etdirilir. Ekspozisiyada görkəmli sərkərdənin şərəfli döyüş yolunu əks etdirən kitab və monoqrafiyalar, rəsm, qrafika və reproduksiyalar, numizmatika nümunələri, ailəyə məxsus xatirə əşyaları, həmçinin milli dövlətçilik tariximizdə xüsusi yeri olan Araz-Türk Cümhuriyyətinə aid müvafiq materiallar xüsusi yer tutur.

Prezident İlham Əliyevin imzaladığı “Cəmşid Naxçıvanskinin 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 2 aprel 2015-ci il tarixli Sərəncam, həmçinin onun ev muzeyinin əsaslı təmir və bərpası Cəmşid Naxçıvanski irsinə dövlət qayğısının bariz nümunəsidir.

Milli hərb tariximizdə igidlik və sədaqət rəmzi olan Cəmşid Naxçıvanskinin döyüş yolu, həyatı və fəaliyyəti gənc nəsillərə vətənpərvərlik təlimi aşılayır. Onun əziz xatirəsi Azərbaycan xalqının qəlbində daim yaşayacaq!