Avqust döyüşlərindən 11 il ötür

 2014-cü ilin avqust ayında Azərbaycan və Ermənistan arasında baş verən hərbi toqquşmalar Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dondurulmuş vəziyyətdə olmadığını, əksinə, hər an alovlana biləcək bir təhlükə daşıdığını bir daha sübut etdi. Bu döyüşlər 1994-cü ildə imzalanmış atəşkəsdən sonra ən ciddi və qanlı qarşıdurmalardan biri kimi tarixə düşüb. Avqustun ilk günlərində cəbhə xəttində baş verən hadisələr, yalnız hərbi müstəvidə deyil, həm də siyasi və ictimai sahədə dərin izlər buraxıb.

Gərginlik 2014-cü ildə iyulun son günlərindən etibarən hiss olunmağa başlamışdı. Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin kəşfiyyat-təxribat qrupları Azərbaycan Ordusunun mövqelərinə hücum etməyə cəhd göstərdi. Bu cəhdlər Ağdam, Tərtər və Goranboy rayonları istiqamətində intensivləşdi. Azərbaycan Ordusu bu hücumlara cavab olaraq əks-hücum əməliyyatları həyata keçirdi və düşmənə ciddi itkilər yetirdi. Döyüşlərin əsas mərhələsi 1–3 avqust tarixlərində baş verdi. Bu günlər ərzində cəbhə xəttində vəziyyət son dərəcə gərgin idi. Hər iki tərəf ağır itkilər verdi, lakin Azərbaycan Ordusunun peşəkarlığı və koordinasiyalı əməliyyatları nəticəsində düşmənin planları alt-üst edildi.

Avqust döyüşləri yalnız hərbi müstəvidə deyil, siyasi arenada da ciddi rezonans doğurdu. Ermənistanın baş naziri Hovik Abrahamyan döyüşlərdən sonra açıqlama verərək, prezident Serj Sarkisyanın Rusiya prezidenti Vladimir Putinin təşəbbüsü ilə Soçidə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə görüşəcəyini bildirdi. Bu görüşün məqsədi gərginliyi azaltmaq və tərəfləri diplomatik masa arxasına qaytarmaq idi. Görüş baş tutdu, lakin konkret nəticələr əldə olunmadı. Bu, bir daha göstərdi ki, diplomatik danışıqlar yalnız formal prosedurla məhdudlaşırsa, real sülhə nail olmaq mümkün deyil.

Azərbaycan tərəfi isə beynəlxalq təşkilatların bu gərginliyə qarşı laqeyd münasibətini sərt şəkildə tənqid etdi. Bu tənqidlər cəmiyyətin geniş təbəqələri tərəfindən dəstəkləndi və sosial şəbəkələrdə, mediada geniş müzakirələrə səbəb oldu. İnsanlar beynəlxalq qurumların ədalətsiz mövqeyini qınayır, Azərbaycanın haqq səsinin eşidilməsini tələb edirdilər.

Avqust döyüşləri beynəlxalq media tərəfindən də diqqətlə izlənilib. “BBC”, “Al Jazeera”, “Reuters” və digər nüfuzlu xəbər agentlikləri cəbhədəki gərginliyi gündəmdə saxladılar. Lakin bu media qurumlarının bir çoxu hadisələri balanslı şəkildə təqdim etməyə çalışsa da, bəzən Ermənistanın mövqeyinə daha çox yer verdikləri müşahidə olunurdu. Bu isə Azərbaycan ictimaiyyətində narazılıq doğururdu. İnsanlar sosial platformalarda bu media qurumlarını tənqid edir, obyektivlik tələb edirdilər.

Beynəlxalq ictimaiyyətin bu döyüşlərə reaksiyası əsasən çağırış xarakterli oldu. ABŞ Dövlət Departamenti, Avropa İttifaqı və ATƏT Minsk Qrupu tərəfləri təmkinli olmağa və atəşkəsə riayət etməyə çağırdı. Lakin bu çağırışlar real təsir gücünə malik olmadı və döyüşlər bir neçə gün daha davam etdi. Bu, bir daha göstərdi ki, beynəlxalq vasitəçilər münaqişənin həllində real rol oynamaqdan uzaqdırlar.

Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi döyüşlərin ilk günlərində Ermənistanın 40-dan çox hərbçisinin öldürüldüyünü, 100-dən çoxunun isə yaralandığını bildirdi. Ermənistan tərəfi itkilərini daha az göstərməyə çalışsa da, müstəqil mənbələr və beynəlxalq müşahidəçilər Azərbaycanın verdiyi rəqəmlərin daha real olduğunu qeyd edirdilər. Bu döyüşlər zamanı Azərbaycan Ordusu 13 hərbi qulluqçusunu itirdi. Şəhid olan hərbçilər arasında Elçin Əhmədov, Rahil Hüseynov, İsə Almazov, Elnur İbrahimov, Əli Rəhimov, Qaryağdı Əhmədov, Mustafa Coşqunov, Pərvin Əliyev, Səftər Məmmədov, Sənan Quliyev, Anar Qarazadə, Hüseyn Abdulov və Vüqar Poladov kimi igid vətən övladları yer alırdı. Onların hər biri ölümlərindən sonra III dərəcəli “Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif olundu.

Şəhidlərin dəfn mərasimləri ölkənin müxtəlif bölgələrində böyük izdihamla keçirildi. Xalqın birliyi, ordusuna olan dəstəyi və şəhidlərin ailələrinə göstərilən diqqət, Azərbaycan cəmiyyətinin bu münaqişəyə nə qədər həssas yanaşdığını bir daha ortaya qoydu.

Bu döyüşlər Azərbaycan Ordusunun peşəkarlığını və döyüş qabiliyyətini bir daha sübut etdi. Ordunun sürətli və koordinasiyalı əks-hücumları düşmənin planlarını alt-üst etdi. Müdafiə Nazirliyi tərəfindən yayılan görüntülər və məlumatlar ordunun texniki imkanlarının və taktiki hazırlığının yüksək səviyyədə olduğunu göstərdi. Bu döyüşlər zamanı istifadə olunan silahlar, hərbi texnika və döyüş strategiyaları ordunun modernləşmə prosesinin uğurla davam etdiyini sübut etdi. Avqust döyüşləri bir daha göstərdi ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi yalnız dondurulmuş bir münaqişə deyil, eyni zamanda hər an alovlana biləcək təhlükəli bir gərginlik nöqtəsidir. Bu döyüşlər həm də beynəlxalq vasitəçilərin səmərəsizliyini və regionda sülhün təmin olunması üçün daha ciddi addımların atılmasının vacibliyini ortaya qoydu. Azərbaycan tərəfi bu döyüşlərdən sonra diplomatik səylərini artırdı və beynəlxalq tribunalarda Ermənistanın təcavüzkar siyasətini ifşa etdi. Eyni zamanda, ordunun modernləşdirilməsi və hərbi hazırlığın artırılması istiqamətində yeni proqramlar həyata keçirildi. Bu döyüşlər həm də Azərbaycan gəncliyinin vətənpərvərlik ruhunu gücləndirdi. Şəhidlərin qəhrəmanlığı gənclər üçün nümunəyə çevrildi. 2014-cü ilin Avqust döyüşləri Azərbaycan tarixində həm acı, həm də qürurverici bir səhifə kimi yadda qalıb. Bu döyüşlərdə şəhid olan igidlərimizin xatirəsi xalqın yaddaşında əbədi olaraq yaşayacaq. Onların qəhrəmanlığı, ordunun gücü və xalqın birliyi Azərbaycanın gələcək mübarizələrində də əsas dayaqlardan biri olacaq. Bu hadisələr yalnız bir neçə gün davam edən hərbi əməliyyatlar deyildi, əslində, onlar illərlə yığılıb qalmış gərginliyin, haqsızlığın və səbirin partlayış nöqtəsi idi. Azərbaycan xalqı bu döyüşlər zamanı bir daha göstərdi ki, torpaqlarının müdafiəsi uğrunda can verməyə hazırdır və bu yolda heç bir güzəştə getməyəcək.

Bu döyüşlərdən sonra Azərbaycan xalqı bir daha başa düşdü ki, sülh yalnız güclü ordu və milli birliklə mümkündür. Diplomatik danışıqlar, beynəlxalq çağırışlar və vasitəçilik yalnız o zaman nəticə verir ki, arxasında güclü dövlət iradəsi və xalq dəstəyi dayanır. Avqust döyüşləri bu həqiqətləri bir daha təsdiqlədi və Azərbaycanın öz torpaqlarını qorumaq əzmini bütün dünyaya nümayiş etdirdi.

Bu hadisələr həm də gələcək üçün bir dərs oldu. Azərbaycan cəmiyyəti və dövləti başa düşdü ki, münaqişənin həlli üçün yalnız hərbi güc deyil, eyni zamanda diplomatik, informasiya və ictimai sahədə də güclü olmaq lazımdır. Bu kompleks yanaşma sonrakı illərdə daha da inkişaf etdirildi və 2020-ci ildə baş verən Vətən müharibəsinin zəfərlə nəticələnməsində mühüm rol oynadı. Şəhidlərimizin xatirəsi, onların qəhrəmanlığı və bu döyüşlərin yaratdığı milli ruh, Azərbaycanın gələcək yolunda işıq saçan bir mayaka çevrildi. Bu hadisələr bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan xalqı öz torpaqlarını qorumağa, haqqını müdafiə etməyə və sülhə nail olmağa qadir bir xalqdır.

Nəzrin Salmanova