Hikmət Hacıyev: Enerji Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığın və tərəfdaşlığın əsas komponentidir

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi − Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Slovakiyanın “Hospodarske noviny” nəşrinə geniş müsahibə verib və rəsmi Bakının iqtisadi siyasəti, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində artan rolu, “yaşıl fanatizm”in niyə kənara qoyulmalı olduğu barədə danışıb. H.Hacıyev Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrini Azərbaycanın ənənəvi dostları və tərəfdaşları adlandırıb.

"Biz onlarla tarixi əlaqələri və dostluğu saxlayırıq, xüsusən Çexiya və ya Slovakiya kimi ölkələrlə. İyunda Praqada keçirilən “Globsec” təhlükəsizlik konfransında iştirak edə bildiyimə görə çox minnətdaram.

Bəzən diplomatik şəkildə və zarafatla deyirik ki, slovak və ya çex dostlarımızla ünsiyyət qurmaq bizim üçün əlverişlidir, çünki bir-birimizi çox yaxşı başa düşürük.

Aramızda çox oxşarlıqlar var, məsələn, eyni çağırışlar və çətinliklərlə qarşılaşırıq. Bu mənada, mesajımızı Avropa İttifaqına və digər beynəlxalq institutlara çatdıra biləcəyinizə görə bizim üçün vacib tərəfdaş olduğunuzu söyləmək olar. Bütün bu aspektləri nəzərə alsaq, yalnız bir nəticə çıxır – Mərkəzi Avropa ölkələri bizim etibarlı tərəfdaşlarımızdır", - H.Hacıyev bildirib.

O, həmçinin qeyd edib ki, enerji Azərbaycanın digər ölkələrlə, xüsusilə Slovakiya ilə əlaqələrinin mühüm sahəsidir.

"Nəhayət enerji sayəsində bizim Slovakiya və digər ölkələrlə çox yaxşı əlaqələrimiz var. Bununla belə, bir daha təkrar edirəm - bizim münasibətlərimiz tarixi kontekstdə qurulub. Artıq keçmişdə sadə insanlar arasında çoxlu və siyasi əlaqələrimiz olub. Bu ənənə ilə yanaşı, iqtisadi və ticarət əlaqələrinin inkişafı üzərində işləyirik. Ancaq məhz enerji Azərbaycanın Avropa İttifaqı ölkələri ilə əməkdaşlığının və tərəfdaşlığının əsas komponentidir.

Azərbaycanın təbii qazının Avropa bazarına tədarükü Transadriatik qaz kəməri vasitəsilə həyata keçirilir. Azərbaycan hazırda Avropanın səkkiz ölkəsinə birbaşa qaz verir. Ancaq qazdan ümumilikdə Avropanın 12 dövləti tərəfindən istifadə edir.

Biz dəfələrlə sübut etmişik ki, etibarlı tərəfdaşıq. Bundan əlavə, qaz və enerji sahəsində əməkdaşlıq heç bir siyasi məzmun olmadan baş verir. Bu, sırf kommersiya məsələsidir, təmiz biznesdir. Əlbəttə, tərəfdaşlarımızın enerji təhlükəsizliyi bizim üçün vacibdir", - H.Hacıyev vurğulayıb.

Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi həmçinin enerji təhlükəsizliyi ilə dünyada mövcud siyasi vəziyyət arasında paralellər aparıb, xüsusilə Rusiya - Ukrayna müharibəsi fonunda enerji əməkdaşlığının genişlənməsini qeyd edib.

"Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen 2022-ci ildə Azərbaycana səfər edib. Bu, demək olar, Rusiya-Ukrayna müharibəsi başlayandan dərhal sonra baş verib. O vaxt Aİ-nin təcili olaraq yeni enerji təkanlarına ehtiyacı var idi. Bunun həllində əsas rol oynayan məhz Azərbaycan idi. Biz Avropanı lazımi qaz təchizatı ilə təmin etdik. Baş nazir Fitsonun (Slovakiyanın Baş naziri Robert Fitso - red) Bakıya səfəri də bu müzakirələrin bir hissəsi idi.

Bildiyimə görə, Slovakiya artıq müəyyən həcmdə Azərbaycan qazını idxal edib. Biz şübhəsiz ki, qarşılıqlı əməkdaşlığı artırmağa, burada yeni həcmdə qaz verməyə hazırıq və qərarlıyıq. Amma bunun üçün bizə Aİ ilə əməkdaşlığın xüsusən infrastruktur baxımından yeni səviyyəsi lazımdır.

Çünki Azərbaycanın Xəzər dənizində zəngin qaz ehtiyatları olsa da, Transadriatik qaz kəmərinin və ya Cənub dəhlizinin gücü artıq doludur. Onları texniki cəhətdən genişləndirməliyik. Bundan əlavə, Avropanın da qaza ehtiyacı var. Ona görə də hər iki tərəfin bu məsələyə real yanaşması lazımdır.

Dünyadakı mövcud reallığı nəzərə alaraq, Avropa ilə imzaladığımız Anlaşma Memorandumuna əsaslanan yeni strateji enerji əməkdaşlığı qurmaq istəyirik. Ancaq bunun reallaşması üçün uzunmüddətli müqavilələrə ehtiyacımız var. İndi top Avropa İttifaqının tərəfindədir. Biz sadəcə onun reaksiyasını gözləyirik", - H.Hacıyev bildirib.

O, həmçinin Brüsselin Rusiya enerji daşıyıcılarının idxalını tamamilə dayandırmaq niyyəti fonunda Aİ-yə qaz tədarükü kontekstində Azərbaycanın qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa can atmasından danışıb.

"Biz, həqiqətən, heç kimlə istehlakçılar uğrunda hər hansı mübarizəyə girmək niyyətində deyilik. Həmişə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa can atmışıq. Bundan əlavə, əgər məndə düzgün məlumat varsa, onda Rusiyanın qaz həcmi 100 milyard kubmetrdən çoxdur. Avropa ehtiyaclarını kimin ödəyəcəyi üçün Rusiya ilə rəqabət etmirik -reallığımız Rusiyadan tam fərqlidir. Bizim öz gücümüz var və inanıram ki, Azərbaycan qazı sayəsində Aİ öz şərq qanadının enerji təhlükəsizliyinə təzyiqi azalda biləcək.

Bu, Slovakiya, Bolqarıstan və ya enerji istehlakının, xüsusən qazın təxminən bir, iki və ya üç milyard kubmetr, bəlkə də bir qədər çox olduğu digər ölkələr üçün son dərəcə vacibdir.

Texniki cəhətdən bu tələblərə cavab vermək olduqca sadədir. Bunu istənilən vaxt asanlıqla edə bilərik. Qaz var və bizim lazımi infrastrukturumuz var. Bizə yalnız Avropa İttifaqı tərəfindən uzunmüddətli öhdəlik lazımdır", - Prezidentin köməkçisi qeyd edib.

O, Aİ ilə enerji əməkdaşlığının daha da genişləndirilməsinə maneələrdən danışıb:

"Düşünürəm ki, ilk növbədə yaşıl populizm və ya hətta fanatizm adlandırdığım şeyləri kənara qoymalıyıq. Bəli, biz də əminik ki, yaşıl və bərpa olunan enerji mənbələri hamımızın gələcəyini təşkil edir. Biz artıq onların üzərində ciddi işləməyə başlamışıq.

Ancaq realist qalmalıyıq. Sənayemizin ödəyə biləcəyi enerjiyə ehtiyacı var. O, şəhərlərimizə və kəndlərimizə də lazımdır. Bu gün sadəcə qaza real alternativ yoxdur. Bu, yaşıl enerjiyə keçid prosesində əsas komponentdir. Biz ona məhz belə baxmalıyıq. Azərbaycan məsuliyyətli və etibarlı tərəfdaş kimi bu prosesdə əməkdaşlıq etməyə hazırdır".

H.Hacıyev Bakının sadiq qaldığı xarici siyasət xəttinin detallarından da danışıb. "Düşünürəm ki, siyasətdə bir çox qərəz və məkr görürük. Slovakiya və Azərbaycan az-çox eyni ölçülü ölkələrdir. Əgər belə bir mövqeyiniz varsa və özünüzdən tamamilə fərqli tərəfdaşlarla əhatə olunmusunuzsa, mənim fikrimcə, ölkənizin maraqlarına uyğun olaraq müxtəlif tərəfdaşlıq modelləri axtarın. Azərbaycan da məhz belə xarici siyasət aparır.

Bir tərəfdən, qonşumuz tamamilə normal münasibətdə olmağa çalışdığımız Rusiyadır. Sonra İran da var ki, onunla da yaxşı münasibətdə qalmaq istəyirik. İsrail və Çinlə də siyasət belədir. Biz həmçinin ABŞ ilə yaxşı ikitərəfli münasibətlər qururuq. Yəni bizim üçün bu, kimisə istisna etmək deyil, qarşılıqlı inklüzivlik, mövcud məkana daxil olmaqdır. Əminik ki, bir sıra ikitərəfli münasibətlər ikitərəfli əməkdaşlığın başqa formasını istisna etməməlidir", - o deyib.

Prezidentin köməkçisi həmçinin Türkiyənin qlobal arenada, xüsusilə Rusiya-Ukrayna müharibəsi kontekstində möhkəmlənən mövqelərinə və Bakı və Ankara strateji birliyinə toxunub:

"Türkiyə həmişə əsas oyunçu olub. Biz hesab edirik ki, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasəti xüsusi tərifə layiqdir. Xüsusən Türkiyəni necə dəyişdirə və rəqabətə davamlı ölkəyə çevirə bildiyinə görə. Ancaq Türkiyə yalnız regional oyunçu deyil - əsl qlobal aktor oldu.

Rusiya, Ukrayna, Yaxın Şərq, Balkan yarımadasında və ya hazırda qlobal əhəmiyyətli hadisələrin baş verdiyi digər yerlərdə baş verən hadisələrə baxın. Türkiyə hər yerdə müsbət rol oynayır. Bu rolu daha da davam etdirməsi lazımdır.

Türklər həqiqətən azərbaycanlıların qardaşlarıdır, bizim strateji müttəfiqlərimizdir. Hətta bu əlaqəni "bir millət, iki dövlət" adlandırırıq. Ona görə də tamamilə təbiidir ki, Türkiyənin yaxşı qardaşları kimi biz onun qlobal mövqeyinin necə yüksəldiyini görməkdən çox şadıq.

Türkiyənin xüsusən İstanbulun sülh bağlamaq üçün doğru yer olduğunu söyləmək istərdim. Söz yox, bu gözəl şəhər bu cür dialoq üçün yaradılıb. Ancaq bu, yeni bir şey deyil – Türkiyə həmişə sülhməramlı olub.

Qara dəniz vasitəsilə onun hər iki ölkə – Rusiya və Ukrayna ilə həmsərhəd olduğu faktını nəzərə alın. Hər ikisi ilə də xüsusi əlaqələri var. Bundan əlavə, Türkiyə NATO-nun əhəmiyyətli qlobal mövqeyə malik üzvüdür. Bütün bu parametrləri nəzərə alaraq əminəm ki, Türkiyə bu münaqişədə vasitəçi kimi çıxış etmək üçün doğru oyunçudur. O, hər iki tərəfə sülh danışıqları üçün uyğun meydan və tam infrastruktur təmin edə bilər. Türkiyə tərəfində bu müharibəni bitirmək və sülhə nail olmaq üçün səmimi və güclü bir qətiyyət görürəm".

H.Hacıyev müsahibəsində bir daha Azərbaycanın Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı mövqeyini açıqlayıb:

"Rusiya bizim qonşumuzdur. Onunla mehriban qonşuluq münasibətlərimiz var. Bütün qonşularımızla yaxşı münasibət qurmaq təkcə Azərbaycan üçün deyil, dünyanın hər bir ölkəsi üçün bir nömrəli prioritetdir. Eyni şey Ukraynaya da aiddir.

Özünüz çox yaxşı bilirsiniz ki, Sovet İttifaqı dövründə ruslarla və ukraynalılarla eyni dam altında yaşayırdıq. Bizi hər iki ölkə ilə uzunmüddətli münasibətlər bağlayır. Biz münasibətləri Sovet İttifaqının dağılmasından sonra da davam etdiririk. Bir çox azərbaycanlı həm Rusiyada, həm də Ukraynada yaşayır. Çoxlu qarışıq evliliklərimiz var. Beləliklə, bu gün orada baş verənlər həqiqətən böyük faciədir. Televiziyada və ya internetdə orada davam edən münaqişədən faciəli mənzərələrr görəndə sözün əsl mənasında azərbaycanlıların ürəkləri parçalanır.

Eyni zamanda, mən daha bir şeyi vurğulamalıyam – siyasətimizin əsas təməl daşı ərazi bütövlüyünün tamamilə toxunulmaz prinsipidir. Ölkəmiz keçmişdə bu prinsipin pozulmasından çox əziyyət çəkib. Ona görə də biz başqa ölkələrin ərazi bütövlüyünün qorunmasını birmənalı dəstəkləyirik. Ancaq eyni zamanda, rusiyalılarla ukraynalılar arasında hərbi qarşıdurmaya hər hansı şəkildə müdaxilə etməkdən uzağıq.

Bu münaqişədə hər hansı bir hərbi komponentin tədarükündən təhlükəsiz məsafə saxlayırıq. Biz ancaq Ukraynada ilk növbədə, ən çox əziyyət çəkən uşaqlara humanitar yardım göstəririk. Həmçinin elektrik generatorları kimi bəzi zəruri avadanlıqlarla da təmin edirik. Heç bir şəkildə hərbi yardımda iştirak etmirik, bu cür hərəkətlərin heç birinin bir hissəsi deyilik. Həm də ona görə ki, biz bloklara qoşulmayan ölkələrə aidik".

H.Hacıyev Slovakiyanın Baş naziri Robert Fitsonun İrəvana səfəri ilə bağlı sualı cavablandırarkən Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşmasına da toxunub.

"İlk növbədə vurğulamaq istəyirəm ki, artıq Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh var. Müharibə bitib. Sərhədlərimizə baxanda hər yerdə sülh və sabitlik görürsən. Hətta deyərdim ki, bölgədə qanuniliyə və legitimliyə əsaslanan yeni status-kvo yaranıb. Təəssüf ki, əvvəlki vəziyyət Ermənistanın Azərbaycan ərazilərinin hərbi işğalı faktından irəli gəlirdi. Ancaq bu mərhələni artıq keçmişdə qoymuşuq. Bunun əvəzinə gələcəyə baxırıq. Biz sülh sazişinin mətni barədə razılığa gəldik.

Kağız üzərində sülh ola bilər, amma yerdəki vəziyyət bəzən tamamilə fərqlidir. İndi bizdə tam əksidir. Sülh var, Ermənistan-Azərbaycan sərhədi sabitdir, Qarabağ artıq gündəm mövzusu deyil. Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin əsgərləri Azərbaycanın bütün ərazilərindən tamamilə geri çəkiliblər. Ancaq sülh sazişinin nəhayət qüvvəyə minməsi üçün daha bir, son addım lazımdır.

Biz Ermənistanın konstitusiyasının mətnini dəyişdirməsini gözləyirik, orada hələ də Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ilə bağlı maddələr var. Hər halda, ermənilərlə ikitərəfli əlaqə kanalını saxlamağımız yaxşıdır.

Biz onlarla problemli məsələlər barədə tamamilə açıq, heç bir vasitəçilik etmədən danışırıq. Söhbətlərimizin gündəliyində həqiqətən vacib fəsillər tapacaqsınız. Əsas fakt ondan ibarətdir ki, hərbi qarşıdurma elementləri tamamilə istənilən gündəmdən kənarda qalır. Bəli, aramızda mübahisə var. Amma qonşu ölkələr arasında mübahisələr bəzən tamamilə normaldır.

Axı biz bunu bəzi Aİ-yə üzv dövlətlər arasında da görürük. Ancaq mübahisələri həll etmək üçün diplomatiyamız və dialoqumuz var və biz Ermənistanla münasibətləri hərbi qarşıdurmadan mübahisəyə çevirə bilmişik. Hesab edirəm ki, bu, yaxşı əlamətdir”, - H.Hacıyev bildirib.

O, Prezident Donald Trampın Ağ Evə gəlişindən sonra Azərbaycanla ABŞ arasındakı münasibətlərdən də danışıb.

"Prezident Cozef Bayden administrasiyası dövründə ABŞ ilə əməkdaşlıqda müəyyən problemlər yarandı. Bizə tamamilə lazımsız sanksiyalar tətbiq etdi. O həm də heç bir strateji regional baxışı hazırlamadı. Tramp administrasiyasının gəlişindən sonra qarşılıqlı əməkdaşlıq səviyyəsini strateji tərəfdaşlığa yüksəltmək üçün təkliflər gəldi", - Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi detalları açıqlayıb.

O, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin - SOCAR-ın iqtisadi layihələrinə də toxunub:

“Bu cür əməkdaşlıq hər iki tərəfə fayda gətirir, hər iki tərəf qazanır. Yeri gəlmişkən, Avropa Azərbaycanla istənilən biznes üçün açıqdır – hər hansı digər ölkə ilə olduğu kimi – düzgün və Avropa qanunvericiliyinə tam uyğun şəkildə aparılırsa. Bu tamamilə normaldır.

Bu, Aİ qanunlarına və qanunvericiliyinə tam hörmət edən Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) biznesinə də aiddir. Bundan başqa, SOCAR Avropaya öz investisiyaları ilə gəlir və Avropanın enerji təhlükəsizliyinin artırılmasına nə qədər çox kömək edir. Bəli, Aİ ölkələrinin orta vətəndaşı heç bir problem olmadan, məsələn, İsveçrədə fəaliyyət göstərən bu şirkətin keyfiyyətli xidmətlərindən istifadə edir. Ancaq yenə də bu siyasət deyil, yalnız işdir".

Azərbaycanın nüvə enerjisinə marağı ilə bağlı suala cavab verən H.Hacıyev qeyd edib ki, bu, hazırda müzakirə mövzusu deyil: "Biz yəqin ki, daha çox bərpa olunan mənbələrə və qaza diqqət yetirəcəyik".

Sonda Prezidentin köməkçisi Slovakiya hərbi-sənaye kompleksinin potensialını və Azərbaycanın müdafiə sənayesi sahəsində perspektivlərini qeyd edib:

"Slovakiyanın bu sahədə çox böyük potensialı var. Müdafiə bazarı da daxil olmaqla inkişaf etmiş sənayeyə sahib ölkəsiniz. Azərbaycan da bu sahədə kifayət qədər iddialıdır. Biz müdafiə sənayemizi dinamik şəkildə inkişaf etdiririk. Ölkələrimizin uğurla əməkdaşlıq edə biləcəyi müdafiə seqmentində xüsusilə müəyyən sahələrlə maraqlanırıq”. (report)