Prezidentin müsahibəsi Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu göstərən real-politik bir mesaj paketidir

Bu müsahibə səviyyəsində Prezident İlham Əliyevin ABŞ-ın Prezidenti Donald Tramp haqqında verdiyi açıqlamalar, təkcə diplomatik etiket və şəxsi münasibətlərin ifadəsi deyil, həm də çox qatlı strateji mesajlar daşıyır. 

Əvvəla, Əliyev D. Trampı “müstəsna şəxsiyyət” və “sülh istəyən lider” kimi təqdim etməklə, onun regional və qlobal təsirini vurğulayır. Bu Trampın Azərbaycan tərəfindən onun vasitəçilik rolu və Cənubi Qafqazda əldə edilən sülh prosesinə verdiyi töhfənin strateji önəmini vurğulayan mesajdır. Burada sətiraltı olaraq göstərilir ki, Azərbaycanın təşəbbüskar mövqeyi D. Trampın dəstəyi ilə daha da güclənmiş və beynəlxalq legitimlik qazanmışdır.

İkincisi, Əliyev D. Trampın qarşılaşdığı daxili siyasi çətinliklərə, “dərin dövlət”in maneələrinə və media təzyiqlərinə diqqət çəkərək, həm də Qərb siyasətinə dair kritik mesaj göndərir. Bu, beynəlxalq auditoriyaya D. Trampın fəaliyyəti ilə bağlı obyektiv qiymətləndirməni və ABŞ-ın daxili siyasi oyunlarının regiondakı sülh prosesinə təsirini göstərir. Burada Əliyev, dolayısı ilə, Azərbaycanın xarici siyasətində balanslı və realist yanaşmasını nümayiş etdirir: tərəfdaş seçərkən həm strateji effektivliyi, həm də uzunmüddətli siyasi sabitliyi dəyərləndirir.

Üçüncüsü, Əliyevin C. Bayden administrasiyası ilə bağlı fikirləri, xüsusilə “907-ci düzəliş” məsələsi kontekstində, sanksiyalar və ABŞ-Azərbaycan əlaqələrinin tarixi gerçəkliyinə diqqət çəkir. Burada sətiraltı mesaj aydındır: Azərbaycanın ABŞ-la əməkdaşlığı yalnız siyasi baxışlardan asılı deyil; iqtisadi, logistika və strateji maraqlar regionda diplomatik hesablamaları müəyyən edir. Bu, həm də Azərbaycan üçün balanslaşdırılmış, həm Qərb, həm də regional tərəfdaşlarla münasibətləri qoruyan siyasətin davamlılığını vurğulayan mesajdır.

D. Trampın “sui-qəsd cəhdi” zamanı davranışına vurğu, liderin xarakterinə diqqət və şəxsi dostluq münasibətlərinin qeyd olunması, siyasi diplomatiyanı insanilik və şəxsiyyət faktorları ilə birləşdirir. Burada Əliyev mesaj verir ki, beynəlxalq siyasətdə strateji qərarlar yalnız rəqəmlərə və müqavilələrə əsaslanmır; şəxsi etimad, liderin xarakteri və qarşılıqlı hörmət də rol oynayır.

Siyasi nəticələr baxımından bu müsahibə göstərir ki, Azərbaycan yalnız regionda deyil, qlobal siyasətdə də strateji seçimlərini diqqətlə formalaşdırır. Dövlət rəhbəri həm beynəlxalq tərəfdaşlarına, həm də regional oyunçulara açıq mesaj göndərir: Azərbaycan tərəfdaşlarının xarakterinə, sadiqliyinə və siyasətinə görə seçim edir, balansı qoruyur və milli maraqlarını maksimum dərəcədə təmin edir.

Müsahibə həm Trampın şəxsiyyətinə, həm də Azərbaycanın qlobal siyasətdəki balanslaşdırılmış, strateji və insani yönümlü diplomatiyasına dərin pəncərə açır. Burada hər bir söz və müqayisə sətiraltı siyasi mesajlarla doludur və Azərbaycanın həm regional, həm də qlobal səviyyədə öz mövqeyini gücləndirmək strategiyasını nümayiş etdirir.

Bu müsahibədə Prezident yalnız hadisələrin rəsmi gedişatını izah etmir, həm də beynəlxalq və regional aktorlara, daxili auditoriyaya və həmçinin Ermənistana ünvanlanmış sətiraltı siqnallar göndərir. Burada dərin təhlil üçün bir neçə əsas istiqamət diqqətə çarpır.

Birinci və ən önəmli məqam Vaşinqton sülh prosesidir. 8 avqustda əldə olunan paraflanmış razılaşma yalnız formal sənəd kimi deyil, həm də simvolik bir məna daşıyır. Əliyev bunu müharibənin və uzun illər davam edən gərginliyin sonu kimi təqdim edir. Bu ifadə ilə o, həm tarixi ədalətin bərpasını, həm də milli ləyaqətin təmin olunmasını vurğulayır. Sözlərin arxasında, demək olar ki, Azərbaycanda yaşanan emosional yük və illərlə davam edən itkilərin qarşılığında əldə edilmiş hüquqi və hərbi nəticə dayanır. Bu, yalnız siyasi bir nəticə deyil, həm də millət üçün psixoloji və mənəvi bir mərhələdir.

İkinci strateji mesaj Prezidentin açıqladığı təşəbbüskar roldur. O, sülh prosesinin təşəbbüskarı kimi Azərbaycanı təqdim edir və bu yolla regional liderlik qabiliyyətini və diplomatik üstünlüyünü ön plana çıxarır. Burada Azərbaycan passiv tərəf deyil, aktiv və nəticə yönümlü bir aktor kimi göstərilir. Sözlərin altından gələn mesaj aydındır: Azərbaycan yalnız torpaqlarını müdafiə etməyib, həm də regional siyasətin formalaşmasında əsas oyunçudur.

Üçüncü önəmli qat beynəlxalq oyunçuların rolu ilə bağlıdır. ABŞ, Avropa İttifaqı və Türkiyənin dəstəyi sülh prosesinin legitimliyini gücləndirir və mesaj verir ki, Cənubi Qafqazdakı balans artıq Azərbaycan maraqlarına uyğun qurulur. Bu, həm də Ermənistana sətiraltı xəbərdir: əgər onlar öz daxili siyasətlərində və xarici dəstəklə bağlı seçimlərini yanlış istiqamətə yönləndirərlərsə, nəticələr yalnız Ermənistanın özünə zərər verəcək. Eyni zamanda, burada regional güc dinamikasının dəyişməsi, Azərbaycanın strateji mövqeyinin möhkəmlənməsi və qarşı tərəfin xarici dəstəyə asılılığının açıq şəkildə vurğulanması görünür.

Bütün bu çıxış, dərin siyasi nəticələrə yol açır. Birincisi, Azərbaycan artıq öz milli maraqlarını və hüquqlarını beynəlxalq səviyyədə möhkəm şəkildə qorumağa qadirdir. İkincisi, sülh prosesi yalnız formal sənəd deyil, həm də strateji üstünlüyün, regional liderliyin və diplomatik təşəbbüskarlığın simvoludur. Üçüncüsü, bu müsahibə vasitəsilə Prezident həm daxili auditoriyaya, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə mesaj verir ki, Azərbaycan güclü, öz qərarlarında qətiyyətli və regionun gələcəyini formalaşdıran aparıcı tərəfdir.

Müsahibə yalnız Vaşinqton sənədinin rəsmi şərhi deyil, həm də çoxqatlı strateji komunikasiya vasitəsidir. Burada hər söz diqqətlə seçilib, mesajlar müxtəlif auditoriyalara yönəldilib: Ermənistan üçün xəbərdarlıq, beynəlxalq ictimaiyyət üçün legitimləşdirmə, daxili auditoriya üçün isə milli qürur və təhlükəsizlik zəmanəti. Bu çıxış, Azərbaycan siyasətinin həm real-politik, həm də simvolik gücünü nümayiş etdirən bir strateji performansdır.

Prezident İlham Əliyevin Ermənistanın daxili siyasətinə dair çıxışı, sadəcə hüquqi və diplomatik açıqlama kimi görünə bilər, amma əslində çox qatlı və strateji mesajlarla zəngindir.

Birinci qat, açıq və rəsmi xəbərdarlıqdır: əgər Ermənistan Vaşinqtonda paraflanmış razılaşmanı şübhə altına alarsa, bu yalnız Azərbaycanla deyil, bütün beynəlxalq ictimaiyyətlə qarşıdurma yaradacaq. Burada sətiraltı mesaj çox aydındır – razılaşmanın pozulması Ermənistan üçün geosiyasi izolyasiya və diplomatik təcrid deməkdir.

İkinci qat, regional güc balansına dair incə, amma konkret xəbərdarlıqdır. Əliyev sətiraltı olaraq vurğulayır ki, artıq regiondakı strateji üstünlük Azərbaycandadır və hər hansı təxribata adekvat cavab vermək potensialımız tamdır. Bu, hərbi, diplomatik və strateji imkanların Azərbaycanın xeyrinə işlədiyini göstərir.

Üçüncü qat, Ermənistanın daxili siyasətinin yaratdığı risklərdir. Prezident gələcək parlament seçkiləri və konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı qeyri-müəyyənliyi qeyd etməklə həm Ermənistan daxilindəki potensial gərginliyi, həm də bunun beynəlxalq auditoriyadakı əks-sədasını diqqətə çatdırır. Bu mesaj, həm də Ermənistanın siyasi rəhbərlərinə və beynəlxalq ictimaiyyətə sətiraltı xəbərdarlıqdır ki, daxili qeyri-sabitlik sülh prosesinə ciddi təsir göstərə bilər və bunun nəticələri Ermənistan üçün əlverişsiz olacaq.

Əliyevin çıxışı həm xəbərdarlıq, həm strateji üstünlüyün nümayişi, həm də diplomatik manevr mesajlarını bir araya gətirir: Ermənistanın daxili siyasətindəki hər addım yalnız özünə təsir edəcək, Azərbaycan isə mövqeyini qoruyaraq, regionda balansı öz xeyrinə yönləndirməyə davam edəcək.

Prezident İlham Əliyevin müsahibəsində tarixi kontekst və hüquqi çərçivəyə verdiyi önəm, yalnız faktların xronoloji təqdimatı ilə məhdudlaşmır; əslində, burada çoxqatlı mesajlar var.

Birinci qat, milli kimlik və ədalət narahatlığıdır. Əliyev Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrinin gedişatını, eləcə də itkin düşmüş və qətlə yetirilmiş şəxslərin statistikalarını qeyd etməklə, Azərbaycan xalqının hələ də emosional və milli yaddaş çərçivəsində haqq tələb etdiyini xatırladır. Bu, həm də daxili auditoriya üçün güclü kimlik və milli birlik mesajıdır – “biz tariximizi unutmamışıq, itirilmiş ədaləti bərpa etmişik, lakin yaddaş canlıdır”.

Rauf Məmmədov

Cross Media Təhlil Mərkəzinin analitiki, fəlsəfə doktoru