Türk dövlətləri ötən il qlobal iqtisadiyyatda 2 %-ə yaxın paya malik olub
2024-cü ildə türk dövlətləri 2,1 trilyon ABŞ dolları dəyərində ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal edərək qlobal iqtisadiyyatda 1,8 % paya sahib olub, onların əhalisi isə 178,8 milyon nəfərlə dünya əhalisinin 2,8%-ni təşkil edib. Bu barədə İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM) Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Katibliyi ilə birgə 8 dildə təqdim etdiyi “Türk iqtisadi icmalı”nın ötən ilin yekunlarına dair buraxılışında bildirilir.
"Bu göstəricilər Türk dövlətlərinin həm iqtisadi, həm də demoqrafik baxımdan mühüm yer tutduğuna dəlalət edir", - deyə sənəddə qeyd olunub.
Bundan başqa, məlumata görə, hesabat dövründə türk dövlətləri 3,2 %-lik qlobal artım tempi ilə müqayisədə 5,2 % ÜDM artımı ilə daha sürətli inkişaf nümayiş etdirib. Qırğızıstan 9 %, Türkiyə isə qrupun ən böyük iqtisadiyyatına sahib olmaqla 3,2 % iqtisadi böyüməyə nail olub. Türkmənistanda iqtisadi artım 6,3 %, Şimali Kiprdə 7,3 % təşkil edib. Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan müvafiq olaraq 4,1 %, 4,8 % və 6,5 % artım tempini nümayiş etdirib, sənaye və kənd təsərrüfatı sektorlarında davamlı inkişafı təmin edib. Macarıstanda ÜDM artım tempi 0,5 % təşkil edib.
Ticarət dövriyyəsi həm qlobal inteqrasiya, həm də TDT ölkələri arasında iqtisadi inteqrasiya üçün əhəmiyyət daşıyır. 2024-cü ildə Türk dövlətlərinin ümumi ticarət dövriyyəsinin dəyəri 1,17 trilyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da 33 trilyon ABŞ dolları dəyərində olan qlobal ticarət dövriyyəsinin təxminən 3,5 %-nə bərabərdir. TDT 2025-ci ilə qədər üzv dövlətlər arasındakı ticarət dövriyyəsini ikiqat artırmağı və 100 milyard ABŞ dolları hədəfinə çatmağı qarşısına məqsəd qoyub ki, bu, regiondakı iqtisadi əlaqələri daha da gücləndirəcək.
Türkiyə ən yüksək ticarət dövriyyəsinə malik olmaqla, 605,88 milyard ABŞ dolları ilə liderlik edir. Qazaxıstan və Özbəkistan isə müvafiq olaraq 141,41 milyard ABŞ dolları və 65,93 milyard ABŞ dolları ilə ticarət həyata keçirib. Qazaxıstanda və Özbəkistanda kənd təsərrüfatı və sənaye sektorlarında davamlı ixrac artımı müşahidə edilib. Azərbaycan 5 milyard ABŞ dollarından çox müsbət ticarət balansına nail olub. Bu göstəricilər bölgədəki ticarət dinamikalarının fərqliliyini və Türk dövlətlərinin güclü ixrac performansından faydalandığını göstərir.
Sənaye sektorunda Türkiyə və Qazaxıstan müvafiq olaraq 3,7 % və 2 ,8 % artımla liderlik edib. Bu artıma genişmiqyaslı istehsal və infrastruktur layihələri təsir göstərib. Digər tərəfdən, kənd təsərrüfatı sektorunda Qazaxıstan 13,7% ilə ən güclü artım nümayiş etdirib. Qırğızıstan və Özbəkistan da kənd təsərrüfatında müvafiq olaraq 6,3 % və 3,1 % artım əldə edib. Macarıstan isə 10,4 % azalma göstərib ki, buna Avropada kənd təsərrüfatı sahəsində genişmiqyaslı problemlərin səbəb olduğu ehtimal edilir.
İnvestisiyalar, xüsusilə sabit kapital sahəsində investisiyalar uzunmüddətli artım üçün çox vacibdir. Ötən il Qazaxıstan və Türkiyə sabit kapital investisiyalarında müvafiq olaraq 7,5% və 6,1% artım nümayiş etdiriblər, bu da infrastruktur, enerji və istehsal sahələrinə edilən böyük investisiyalarla dəstəklənib. Qırğızıstan və Özbəkistan da sabit kapital investisiyalarında sağlam artım göstərərək xarici birbaşa investisiyalarını artırıb və işgüzar mühitlərində müsbət inkişaf əldə ediblər.
Türk dövlətlərində bank sektoru da əhəmiyyətli artım nümayiş etdirib. Hesabat dövründə Qırğızıstanın bank sektorunun cəmi aktivlərində 3,8 %, Qazaxıstanda 20 %, Özbəkistanda 18 %, Türkiyədə 16 % artım olub. Bu göstəricilər iqtisadi inkişafı və investisiyaları dəstəkləyən maliyyə xidmətlərinin güclənməsinə əsaslanır. Macarıstanın bank sektoru isə daha mülayim artım göstərib.
Dövlət büdcəsinin performansı iqtisadi sağlamlığın digər vacib göstəricisidir. Türkiyə dövlət büdcəsi gəlirlərində 66,5 %, dövlət büdcəsi xərclərində isə 63,6 % olmaqla ən yüksək artımı qeydə alıb. Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan həm gəlirlər, həm də xərclər sahəsində sabit artım göstərərək effektiv maliyyə idarəetməsi nümayiş etdirib. Qırğızıstan daha yüksək fiskal kəsirə malik olsa da, dövlət büdcəsi gəlirlərində əhəmiyyətli artım əldə edib. (report)
19:59 01.04.2025
Oxunuş sayı: 726
