Sağlamlıq
"Bir şəxsiyyət yaratmaq" - sosial medianın yeniyetmə psixologiyasına təsiri
Sosial media yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də yeniyetmələr üçün özlərini ifadə etmə məkanıdır. Amma burada şəxsiyyət quruculuğu prosesinin qaranlıq tərəfləri də var. Tədqiqatlar göstərir ki, sosial medianın təsiri ilə yeniyetmələrdə özünüdərk, özünəinam və şəxsiyyət inkişafı ciddi şəkildə dəyişir. Bunu daha dərindən başa düşmək üçün elmi araşdırmaların işığında sosial medianın psixoloji təsirlərinə nəzər salaq.
Sosial mediada özünü təqdimetmə: Reallıq yoxsa illüziya?
Sosial media, xüsusilə Instagram və TikTok, yeniyetmələrin özlərini “ideal şəxsiyyət” kimi təqdim etməyə çalışdığı məkanlardır. 2020-ci ildə aparılmış bir tədqiqat göstərir ki, bu platformalarda əldə edilən “bəyənmələr” yeniyetmələrin özünəinamını müvəqqəti olaraq artırsa da, uzunmüddətli dövrdə onların özlərini əslində daha dəyərsiz hiss etməsinə gətirib çıxarır. Filtrlər və düzəliş edilmiş görüntülər isə onların reallıqla əlaqəsini zəiflədir.
Özünü müqayisə və mənfi psixoloji təsirlər
Yeniyetmələr sosial mediada daha uğurlu, daha gözəl və daha populyar həmyaşıdları ilə özlərini müqayisə etdikdə emosional narahatlıqlar yaşayır. 2019-cu ildə ABŞ-da aparılan araşdırma göstərib ki, sosial media istifadəsi yüksək olan yeniyetmələrdə depressiya və narahatlıq səviyyəsi daha yüksəkdir. Bu fenomen xüsusilə qızlar arasında yayğındır, çünki onlar bədən imici ilə bağlı daha çox təzyiq hiss edirlər.
“Like” ətrafında fırlanan dünya: Dopamin asılılığı
Sosial media istifadəsi beyində dopaminin ifrazını artırır və bu, bir növ asılılıq yaradır. 2021-ci ildə Almaniyada keçirilmiş bir araşdırma göstərir ki, sosial mediadan həddindən artıq istifadə edən yeniyetmələr, həm dərsə fokuslanmaqda çətinlik çəkir, həm də real həyatda sosial münasibətlərdən zövq almır. Virtual dünya onların yeganə məmnuniyyət mənbəyinə çevrilir.
Valideynlər və müəllimlərin rolu: Nəzarət yoxsa dəstək?
Yeniyetmələrin sosial media ilə balanslı münasibət qurması üçün valideynlərin dəstəyi vacibdir. Valideynlər yalnız məhdudiyyət qoymaqla kifayətlənməməli, həm də onlarla açıq müzakirələr aparmalıdır. Müəllimlər isə rəqəmsal savadlılıq dərsləri vasitəsilə sosial medianın təsirləri haqqında məlumatlılığı artırmalıdırlar. Finlandiya məktəblərində tətbiq olunan bu yanaşma nəticəsində yeniyetmələrin sosial mediaya bağlılıq səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalmışdır.
Çıxış yolu: Daha real həyat, daha az ekran vaxtı
Yeniyetmələrin sosial media təsirindən qorunması üçün:
• Məhdudiyyətlər və Qaydalar: Sosial media istifadəsi üçün müəyyən vaxt çərçivəsi təyin edilməlidir.
• Real Fəaliyyətlərə Təşviq: İdman, sənət və sosial fəaliyyətlər yeniyetmələrin real həyatda özlərini ifadə etməsinə imkan yaradır.
• Maarifləndirmə: Sosial medianın təsirlərini anlamaq üçün həm yeniyetmələr, həm də valideynlər məlumatlandırılmalıdır.
Nəticə: Real dünya, real mən
Sosial media yeniyetmələrin həyatını rəngarəng edə bilər, amma bu prosesdə onların şəxsiyyətinə mənfi təsir göstərmək riski də böyükdür. Onlara sosial media ilə balanslı münasibət qurmağı öyrətmək isə ailələrin, müəllimlərin və cəmiyyətin ən önəmli vəzifələrindən biridir.
Aysu Həsənova
Klinik Psixoloq
13:52 05.12.2024
Oxunuş sayı: 11554
