Bu halda iş tamamilə dayandırılmalıdır — AÇIQLAMA
Son illərdə Azərbaycanda yay fəsli daha sərt və kəskin temperatur göstəriciləri ilə müşahidə olunur. Temperaturun 40°C-dən yuxarı qalxması artıq istisna deyil, əksinə, normaya çevrilməkdədir. Bu dəyişikliklər qlobal iqlim dəyişikliyinin yerli miqyasda hiss olunan nəticələridir. Belə ekstremal hava şəraiti təkcə gündəlik həyat ritmini deyil, həm də əmək münasibətlərini və iş rejimini ciddi şəkildə təsir altına alır.
İsti hava şəraitində işləmək, xüsusilə açıq sahələrdə və fiziki əmək tələb edən sahələrdə çalışan işçilər üçün həm sağlamlıq, həm də təhlükəsizlik baxımından risk yaradır. Bu səbəbdən, müvafiq qanunvericilik və normativ aktlar çərçivəsində işçilərin hüquqlarının qorunması, iş rejiminin uyğunlaşdırılması və zəruri güzəştlərin tətbiqi zərurətə çevrilir.
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən hüquqşünas Xəyalə Hənifəli Əmək Məcəlləsində bu barədə nələrin yer aldığından bəhs edib:
“İsti havalarda iş rejimi ilə bağlı həm əmək qanunvericiliyi, həm də sanitariya-gigiyena normaları nəzərə alınmalıdır ki, sonda onların həyatından və hüquqlarından söhbət gedir. Bu məsələ xüsusilə açıq havada və fiziki zəhmət tələb edən işlərdə çalışanlar üçün daha aktualdır. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 233-cü maddəsinə əsasən əgər işçinin sağlamlığı və ya təhlükəsizliyi üçün real təhlükə varsa (o cümlədən, havanın temperaturu həddindən artıq yüksəkdirsə), iş dayandırıla bilər.
Temperatur norması ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Sanitariya Qaydalarına əsasən açıq havada 35°C və daha çox temperaturda fiziki işlərin icrası məhdudlaşdırılmalıdır və ya iş müddəti azaldılmalıdır. İstilik +41°C və yuxarıdırsa, bu zaman əmək fəaliyyəti dayandırılmalıdır. İş saatlarında fasilələrin sayı artırılmalı, sərinləyəcək yerlər, içməli su təminatı olmalıdır. Tipik isti hava şəraitində 35-37°C temperaturda iş müddəti qısaldılır və hər saatda 10-15 dəqiqə fasilə verilməli, 38-40°C temperaturda iş məhdudlaşdırmalı və hər saatda 20-30 dəqiqə fasilə verilməli; 41°C və yuxarı temperaturda isə iş tamamilə dayandırılmalıdır. İşəgötürən iqlim şəraitinə uyğun olaraq əlavə fasilələr təyin etməli, işçiləri sərin yerlərdə istirahətlə təmin etməli, suyu, baş geyimini və günəşdən qoruyucu vasitələri təqdim etməli, zərurət yarandıqda isə iş saatlarını dəyişdirərək səhər tezdən və ya axşam saatlarına keçirməlidir”.
Hüquqşünas bildirib ki, əgər bu rejimlərə əməl olunmursa, işçi əmək müfəttişliyinə və ya Səhiyyə Nazirliyinə müraciət edə bilər:
“Fəhlələr və küçə süpürən təmizlikçilər — yəni açıq havada, fiziki zəhmət tələb edən işlərdə çalışan şəxslər üçün isti havalarda iş rejimi xüsusilə vacibdir, çünki onlar günəşin birbaşa təsiri altında işləyirlər. Buna 1 çörək pulu üçün məcburdular. İsti havalarda küçə süpürənlər və fəhlələr üçün tövsiyə olunan iş rejimi əslində münasib zamanlama çərçivəsində həyata keçirilə bilər. Əgər bu qaydalara əməl olunmursa, işçi Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin əmək müfəttişliyinə müraciət edə bilər. Həmçinin, işçinin sağlamlığına zərər dəyərsə və bu tibbi sənədlərlə sübut olunarsa, o, əmlakına və sağlamlığına dəyən zərərə görə kompensasiya tələb etmək hüququna malikdir. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində isti hava şəraitində iş rejimini birbaşa hava temperaturuna əsaslanaraq tənzimləyən konkret maddə yer almasa da, bir neçə ümumi müddəa bu məsələyə hüquqi əsas verir. Məcəllənin 233-cü maddəsinə əsasən, əgər əmək şəraiti və ya texnoloji proses işçinin sağlamlığına və ya həyatına təhlükə yaradırsa, işçi işi dayandıra və bu barədə işəgötürənə məlumat verə bilər. Bu maddəyə istinadən, ekstremal isti hava şəraiti — yəni +40°C və yuxarı — işçinin sağlamlığı üçün təhlükə yaradırsa, o, işdən imtina etmək və mühafizə olunmasını tələb etmək hüququna malikdir. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 207-ci maddəsinə əsasən, işəgötürən işçinin sağlamlığı üçün təhlükə yaratmayan, təhlükəsiz və gigiyenik əmək şəraiti təmin etməlidir. Bu müddəaya uyğun olaraq, açıq havada çalışan təmizlikçi və fəhlələr üçün sərinləmə imkanı, içməli su, fasilə şəraiti və uyğun geyim təmin olunmalıdır. Məcəllənin 215-ci maddəsinə əsasən, əgər işəgötürən əmək mühafizəsi qaydalarına əməl etmirsə və bu hal işçinin sağlamlığına zərər vurarsa, o, məsuliyyət daşıyır. Məsələn, günvurma nəticəsində sağlamlıq pozulubsa, işəgötürən bu zərərə görə cavabdehdir. 222-ci maddəyə əsasən, qadınlar, yeniyetmələr, hamilə və uşaqlı qadınlar üçün ağır və təhlükəli işlər qadağandır və bu maddə çərçivəsində isti hava şəraitində müəyyən işlərə məhdudiyyətlər tətbiq oluna bilər. Qanunla yanaşı, bu sahədə tətbiq olunan normativ sənədləri də bilmək və nəzərə almaq vacibdir. Əmək Məcəlləsinə əsasən, iş şəraitinin tənzimlənməsində bir sıra normativ sənədlər də tətbiq olunur; bunlara Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiqlənmiş “Sanitariya norma və qaydaları”, “Əmək mühafizəsi üzrə normativ sənədlər toplusu” və “Fiziki iş görənlər üçün istilik rejimi normativləri” daxildir. Əmək Məcəlləsi birbaşa “isti hava” sözünü işlətməsə də, işçinin sağlamlığını qorumaq, təhlükəsiz iş şəraiti yaratmaq, həddindən artıq fiziki və istilik yükündən müdafiə etmək hüquqi cəhətdən tam əsaslandırılıb. Hər bir çalışan işçinin hüquqlarını qorumaq,onları müdafiə etmək , sağlamlıqlarınl düşünmək müəsisə rəhbərinin ən vacib amillərindən biridir”.
Nəzrin Salmanova
15:59 03.08.2025
Oxunuş sayı: 1030
