Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bələdiyyələrin birləşməsi və yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında qanunu təsdiq etməsi ilə bağlı açıqlama verən bələdiyyə məsələləri üzrə ekspert Fərman Salmanlı bu dəyişikliklərin Azərbaycandakı yerli idarəetmə sisteminə təsirini dəyərləndirib. Salmanlının sözlərinə görə, bələdiyyələrin birləşdirilməsi və yeni bələdiyyələrin yaradılması məsələləri “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında” qanunla tənzimlənir. Bu qanuna əsasən, əhalisinin sayı 3000 nəfərdən az olan və ya ev təsərrüfatlarının sayı 1000 vahiddən aşağı olan bələdiyyələr birləşdirilir.
Birləşmə zamanı kiçik bələdiyyələr böyük bələdiyyənin ətrafında birləşir və bu, idarəetmənin daha səmərəli və effektiv olmasına imkan yaradır. Bu addımlar, bələdiyyələrin fəaliyyətinin təşkilində mövcud olan bir çox problemlərin həllinə kömək edəcək.
Bələdiyyələrin yaradılmasından bu yana az vaxt keçməyib, amma onların inkişafı istənilən səviyyədə deyil. 1999-cu ildən bu yana bələdiyyələrin sayının artması və onların yerli idarəetmədə rolunun güclənməsi gözlənilsə də, çoxsaylı bələdiyyələrdə fəaliyyətin səmərəsizliyi müşahidə olunur. Ekspertin vurğuladığı əsas məsələlərdən biri, bir çox bələdiyyə qulluqçularının maaş ala bilməməsi, sosial-iqtisadi vəziyyətin zəif olması və abadlıq işlərinin aparılmamasıdır. Bu isə yerli özünüidarəetmə orqanlarına olan inamsızlığı artırır.
Salmanlının fikrincə, bələdiyyələrin fəaliyyətindəki bu problemlərin əsas səbəblərindən biri, çox sayda bələdiyyənin kiçik kəndlərdən ibarət olması və təsərrüfatların sayının az olmasıdır. Kiçik bələdiyyələr, maliyyə və resurs baxımından çox vaxt idarəetmə üçün uyğun şərait yaratmır. Beləliklə, bələdiyyələrin birləşdirilməsi müsbət bir addım kimi qiymətləndirilir.
Birləşmə nəticəsində yeni bələdiyyələrin yaranması, yerli vergi və digər yığımlardan bələdiyyə büdcəsinə daxil olan maliyyənin artmasına səbəb olacaq. Bu da öz növbəsində bələdiyyələrin fəaliyyətinin daha səmərəli və effektiv olmasına şərait yaradacaq. Məsələn, birləşdirilmiş bələdiyyələr daha güclü büdcə ilə xidmətlər və infrastruktura investisiya edə biləcək.
Hazırda Azərbaycanda 1606 bələdiyyə fəaliyyət göstərir. Birləşmə nəticəsində bu say 685-ə enəcək. Bu isə dövlət büdcəsindən ayrılan dotasiyaların artmasına gətirib çıxaracaq. Bələdiyyə sayının azalması ilə bərabər, hər bələdiyyəyə ayrılan dövlət dotasiyası daha da artacaq, bu isə bələdiyyələrin maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdıracaq və fəaliyyətlərini daha da effektivləşdirəcək.
Lakin ekspert, bu prosesin bəzi çətinlikləri və qaranlıq tərəfləri olduğunu da qeyd edib. Məsələn, çox sayda bələdiyyənin Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna (DSMF) borclu olduğu məlumdur. Birləşmə zamanı bir bələdiyyənin borcu digər bələdiyyəyə ötürülür və bu, yeni yaradılan bələdiyyənin üzərinə əlavə yük gətirə bilər. Bu vəziyyət, borclu bələdiyyələrin fəaliyyətini çətinləşdirə bilər və müəyyən zaman kəsiyində problemlər yarada bilər.
Bu səbəbdən, Salmanlı, dövlətin bu məsələyə müdaxilə edərək bələdiyyələrin DSMF-yə olan borclarına amnistiya tətbiq etməsinin faydalı olacağını irəli sürüb. Bu, yeni yaradılacaq bələdiyyələr üçün təmiz bir səhifə açar və onların maliyyə vəziyyətini rahatlaşdırar. Borcların təmizlənməsi, yeni bələdiyyələrin daha effektiv fəaliyyət göstərməsinə, mövcud infrastruktur layihələrini həyata keçirmələrinə və yerli xidmətləri təkmilləşdirmələrinə imkan verəcək.
Nəticə etibarilə, bələdiyyələrin birləşdirilməsi prosesi Azərbaycanda yerli idarəetmənin səmərəliliyini artırmağa, bələdiyyələrin fəaliyyətini gücləndirməyə və ümumi sosial-iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdırmağa yönəlmiş mühüm bir addım olaraq qiymətləndirilir. Ancaq bu dəyişikliklərin tətbiqi zamanı qarşıya çıxacaq çətinliklərin də nəzərə alınması və düzgün həll yollarının tapılması vacibdir.
Maral Şahverdili
