Trampın seçilməsindən sonra Silikon Vadisində geniş yayılmağa başlayan tendensiyalar
Donald Trampın yenidən ABŞ prezidenti seçilməsi böyük diqqət çəkdi. Bu prosesdə ən çox danışılan adlardan biri Elon Musk idi. Onun siyasi mövqeyi və Trump-a verdiyi dəstək, Silikon Vadisində yaranan yeni ideoloji dalğanın nümunəsi kimi qəbul olunur.
2020-ci ildə Elon Musk özünü sosial baxımdan liberal, iqtisadi baxımdan isə mərkəzçi və ya mərkəz sağçı kimi təsvir etmişdi. O zaman həm Respublikaçı, həm də Demokrat namizədlərə maliyyə dəstəyi vermiş və bitərəf mövqe saxlamağa çalışmışdı. Lakin son illərdə Musk sağ ideologiyanın daha güclü tərəfdarına çevrildi. O, Twitter-i (indi “X” adlanır) alaraq platformasını mühafizəkar dəyərləri və Trampın seçki kampaniyasını dəstəkləmək üçün istifadə etdi.
Seçkilərdən sonra Tramp ona təşəkkür edərək onu “dahi” adlandırdı. Musk isə miqrasiya, trans hüquqları və “oyanmış mədəniyyət” kimi məsələlərlə bağlı sərt fikirlərini açıq şəkildə bildirdi.
Elon Musk-ın sağa meyillənməsi, Silikon Vadisində geniş yayılmağa başlayan bir tendensiyanın parlaq nümunəsidir. Əvvəllər əsasən Demokratları dəstəkləyən texnologiya liderlərinin bir çoxu indi mühafizəkar və sağ baxışlara üstünlük verir. Bu dəyişiklikdə milyarderlərin öz biznes maraqlarını qorumaq və hökumət tənzimləmələrinə qarşı mübarizə aparmaq istəyi əsas rol oynayır.
Peter Thiel, Marc Andreessen, David Sacks və Winklevoss əkizləri kimi tanınmış texnologiya liderləri də Trump-ı və mühafizəkar ideologiyanı dəstəkləyirlər. Bu hərəkətin əsas simalarından biri Peter Thiel hesab olunur.
Texnologiya liderləri uzun müddət azad bazarı və fərdi azadlıqları müdafiə ediblər. Onlar hökumət tənzimləmələrinin innovasiyalara mane olduğunu və dövlətin iş dünyasına minimal müdaxilə etməli olduğunu düşünürlər. Bu fikirlər xüsusilə süni intellekt və kriptovalyuta sahələrində daha da güclənib. Joe Biden administrasiyasının böyük texnologiya şirkətlərini hədəfə alması və süni intellektlə bağlı qaydalar tətbiq etməsi texnologiya liderləri tərəfindən sərt tənqid olunub.
Bu yeni sağ texnoloji hərəkət yalnız iqtisadi maraqlara deyil, həm də ideoloji dəyərlərə əsaslanır. Onlar bərabərsizliyi təbii bir hal kimi qəbul edir və müxtəliflik təşəbbüslərinə qarşı çıxırlar. Sağ ideologiyanı dəstəkləyən texnologiya liderləri siyasətin və hökumətin biznesin inkişafını ləngitdiyini düşünürlər.
Texnoloji sağ hərəkatı hazırda Silikon Vadisində azlıq təşkil edir. Lakin onların əllərindəki sərvət, yeni texnologiyalara təsir imkanları və qlobal mediada oynadıqları rol, siyasi arenada böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Bu ideologiya, bərabərsizliyi qəbul edən, dövlətin rolunu azaldan və texnologiyanı gələcəyin əsas açarı kimi görən bir dünyagörüşü yaradır. Gələcəkdə bu gücün siyasət və mədəniyyətə nə qədər təsir edəcəyini zaman göstərəcək.
Peter Thiel-in fikirləri və fəaliyyəti də bu hərəkətin əhəmiyyətli hissəsidir. Thiel, ABŞ demokratiyasını tənqid edir və Trump-ın “Amerikanı Yenidən Böyük Et” şüarını dəstəkləyir. Onun fikrincə, ABŞ əvvəlki gücünü itirib. Bununla belə, Thiel birbaşa siyasətə qarışmaqdan çox, düşüncə hərəkatlarını dəstəkləməklə məşğuldur.
Thiel-in təsirində olan ideyalardan biri də “Seasteading” konsepsiyasıdır. Bu ideya, okeanda muxtar icmalar yaratmağı və burada yeni sosial, siyasi və hüquqi sistemləri sınaqdan keçirməyi nəzərdə tutur. Bu yanaşma, Silikon Vadisinin idarəetmə ilə bağlı futuristik baxışlarını əks etdirir.
Thiel-in ideyalarından təsirlənən digər bir şəxs Curtis Yarvin-dir. O, demokratiyanı “səmərəsiz və dağıdıcı” bir sistem hesab edir və monarxiya rejimini təklif edir. Yarvin, ABŞ-ın siyasi sisteminin “yenidən başlatmaya” ehtiyacı olduğunu düşünür. Bu fikirlər sağçı ziyalılar arasında getdikcə daha çox dəstək qazanır.
Sağ ideologiyanın digər tanınmış nümayəndələrindən biri JD Vance-dir. O, “Hillbilly Elegy” kitabının müəllifidir və Thiel-in dəstəyi ilə siyasətə daxil olub. Vance, millətçilik, immiqrasiya əleyhinə yanaşma və müdaxiləçi xarici siyasətə qarşı mövqeyi ilə tanınır. Onun məqsədi Trump-ın başlatdığı ideoloji dəyişiklikləri davam etdirməkdir.
Yeni sağ hərəkat Respublikaçılar Partiyasını ənənəvi prinsiplərdən uzaqlaşdıraraq yeni bir istiqamətə aparır. Onlar azad ticarətə, açıq immiqrasiyaya və müdaxiləçi xarici siyasətə qarşı çıxır. “Layihə 2025” kimi sənədlər, bu hərəkətin gələcək planlarını əks etdirir. Bu sənədlərdə güclü icra hakimiyyəti, hökumət işçilərinin dəyişdirilməsi və mühafizəkar ailə dəyərlərinin bərpası təklif olunur.
Beləliklə, Thiel, Yarvin və Vance kimi şəxslərin təsiri ilə Amerikanın texnoloji sağ qanadı həm siyasətdə, həm də intellektual mühitdə yeni bir güc mərkəzinə çevrilir. Onların ideologiyası liberal sola qarşı çıxan və yeni bir sistem tələb edən bir hərəkəti təmsil edir.
Bu yeni dövrdə texnologiya liderləri və mühafizəkar siyasətçilər arasında əməkdaşlıq daha da artır. 5 Noyabr seçkilərindən sonra texnoloji elita sürətlə Donald Trump-ı təbrik etdi. Elon Musk, federal büdcəni azaltmaq məqsədilə yaradılan “səmərəlilik departamenti”nə rəhbər təyin edildi. Google-un baş direktoru Sundar Pichai bu nəticəni Amerikanın yeni “qızıl əsri” kimi qiymətləndirdi. Amazon-un qurucusu Jeff Bezos da bu siyasi dəyişiklikləri alqışladı.
Bütün bunlar göstərir ki, müasir ABŞ-ın texnoloji liderləri ölkənin gələcəyində daha çox rol oynayacaq. Texnologiya və mühafizəkar dəyərlər arasındakı əlaqə, yeni iqtisadi və siyasi trendləri formalaşdıracaq.
Gülay Qəribova
05:34 17.12.2024
Oxunuş sayı: 10014
