Kənd təsərrüfatı

Nazirlik: Bağçılığa dövlət dəstəyinin artırılması kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal və ixracının artmasına müsbət təsir edir

Dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi xarici bazarlara rəqabətədavamlı kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını təmin edir.

Azərbaycanda bağçılığa dövlət dəstəyinin artırılması, müasir standartlara uyğun intensiv bağların salınmasının subsidiyalaşdırılması rəqabətədavamlı kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal və ixracının artmasına müsbət təsir edir.

Crossmedia.az Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, Aqrar Subsidiya Şurası 2019-cu ildən başlayaraq yeni salınmış intensiv bağların hər hektarına görə fermerlərə yüksək əmsallı subsidiyalar ayırır. Sonrakı illərdə isə intensiv bağlara əkin subsidiyası ilə yanaşı birdəfəlik əkin subsidiyası da verilir. İntensiv bağçılığa dövlət dəstəyinin artırılmasında məqsəd yeni intensiv və superintensiv bağların salınmasını stimullaşdırmaq, xarici bazarlara meyvə ixracını artırmaq, kənd təsərrüfatında müasir suvarma sistemlərinin tətbiqinin genişlənməsini, su və torpaq resurslarından səmərəli istifadəni, bitkiçilik sahəsində rayonlaşma prosesini və əkinə daha az yararlı torpaqlara investisiya qoyuluşunun artmasını təmin etməkdir.

Ötən illər ərzində yürüdülən meyvə bağlarının subsidiyalaşdırılması siyasəti bütün istiqamətlər üzrə özünü doğruldub. Ölkədə müasir intensiv bağların sahəsi genişlənib, müasir suvarma sistemlərinin tətbiqinə maraq artıb, su və torpaq resurslarından səmərəli istifadə səviyyəsi yüksəlib, ən əsası xarici bazarlara kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracında ciddi artım qeydə alınıb. Bu nəticələr subsidiyalaşmaya ayrılan dövlət vəsatinin dəfələrlə çox miqdarda səmərəli geri dönüşünün təmin olunması deməkdir.

İntensiv bağçılığın dövlət tərəfindən subsidiyalaşdırılması ilə ölkəmizdən xarici bazarlara meyvə ixracının artması arasında bağlılıq mövcuddur. 2020-2024-cü illərdə Aqrar Subsidiya Şurası tərəfindən meyvə bağlarının salınmasına ümumilikdə 171,3 min manat əkin subsidiyası ayrılıb. Qeyd olunan dövrdə ölkəmizdən xarici bazarlara təxminən 2,22 milyard manat dəyərində meyvə ixrac edilib. 2020-2024-cü illərdə meyvə ixracının dəyəri bu sahənin dəstəklənməsi üçün ayrılan subsidiyaların həcmindən 13 dəfə çoxdur. Müasir intensiv meyvə bağları 2-ci ildən bara düşməyə başlayır, 3-4-cü illərdə artıq həmin bağlardan ciddi miqdarda məhsul yığılaraq daxili və xarici bazarlarda realizə edilir. Yəni, 2020-cu ildə salınmış meyvə bağlarından artıq 2022-ci ildən ciddi həcmdə məhsul yığılmağa başlayır. Bu səbəbdən ayrılan subsidiyaların həcminin meyvə ixracının artımı şəklində geri dönüşü təxminən 2-3 ildən sonra özünü göstərir.

Bu fikri 2020-2024-cü illər üzrə subsidiya və meyvə ixracatı rəqəmlərinin iki illik periodlarda təhlili təsdiqləyir. Məsələn, 2020-cu ildə intensiv meyvə bağlarının salınmasına dövlət tərəfindən 30 milyon manata yaxın subsidiya ayrılıb, iki il sonra 2022-ci ildə ölkəmizdən meyvə ixracının həcmində əvvəlki illə müqayisədə 38,7 mln. manat (+8,7 mln. manat) artıb. Eyni qaydada 2021-ci ildə intensiv bağlara 33,8 milyon manat subsidiya verilib, 2023-cü ildə meyvə ixracında 65 milyona manata yaxın (+31 mln.manat) artım qeydə alınıb. Yəni, intensiv meyvə bağlarının subsidiyalaşdırılması müqabilində meyvə ixracı dəfələrlə artır və bağların salınmasına ayrılan dövlət vəsaiti bağlar bara düşdükdən sonra dəfələrlə artıq miqdarda geri dönür.

Cədvəldən də göründüyü kimi, son beş il ərzində intensiv meyvəçiliyin inkişafına ayrılan subsidiyaların miqdarı 28%, meyvə ixracı isə 41% artıb. Artım göstəriciləri arsındakı nisbət intensiv bağçılığın inkişafına yönəlmiş dövlət dəstəyi siyasətinin düzgün müəyyən olunduğunu, ayrılan subsidiyaların artan ixracat formasında səmərəli geri döndüyünü təsdiqləyir.

Subsidiyaların əlavə dəyər yaradılması baxımından səmərəli geri dönüşünü meyvəçilik sahəsi ilə yanaşı, tərəvəzçilik, taxılçılıq və kənd təsərrüfatının digər sahələrində də görmək mümkündür.

İntensiv meyvə bağlarının salınmasına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsinin meyvə ixracatının artımına müsbət təsiri tendensiyası 2025-ci ildə də davam edib. Bu ilin yanvar-iyul aylarında ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə xarici bazarlara qoz-fındıq ixracı 33,1%, sitrus meyvələri ixracı 54%, alma, armud və heyva ixracı 53,6%, ərik, albalı, gilas, şaftalı ixracı 33%, nar ixracı 37,7%, digər meyvələrin ixracı isə 76,2% artıb.

2025-ci ilin ilk 7 ayı ərzində ölkəmizdə meyvə bağlarının salınmasına ümumilikdə 43,7 milyon manat subsidiya verilib. Bu ilin yanvar-iyul ayları ərzində xarici bazarlara təxminən 313 milyon dollar dəyərində meyvə ixrac olunub. Bu dövrdə meyvə ixracının dəyəri 7 ay ərzində bu sahənin subsidiyalaşdırılmasına ayrılan məbləğdən 7,2 dəfə çoxdur. Bu rəqəmlər ayrılan subsidiyaların məbləğinin geri dönüş səviyyəsinin kifayət qədər yüksək olduğunu göstərir.

Aqrar Subsidiya Şurasının 2024-cü il avqust qərarına əsasən, ötən ilin 1 sentyabr tarixindən bu il mayın 31-dək dağlıq və dağətəyi ərazilərdə salınan fındıq bağlarının hər hektarına 4400 manat, qoz bağlarının hər hektarına 3300 manat, nar bağlarının hər hektarına 3000 manat, limon və kinkan bağlarının hər hektarına 11600 manat, naringi və portağal bağlarının hər hektarına 9600 manat, şaftalı və ərik bağlarının hər hektarına 4000 manat, alma bağlarının hər hektarına 11000 manat, armud bağlarının hər hektarına 8000 manat, gilas bağlarının hər hektarına 10000 manat birdəfəlik əkin subsidiyası verilir. Bundan başqa növbəti 4 il ərzində bu bağların hər hektarına görə fermerlərə hər il 800 manat əkin subsidiyası verilir.

Qeyd olunan meyvələr üzrə intensiv bağların salınmasının artıq bir neçə ildir dövlət tərəfindən subsidiyalar ayrılması şəklində dəstəklənməsi həm xarici bazarlarda rəqabətədavamlı meyvə istehsalının artmasını, həm də ixracın həcm və dəyər olaraq yüksəlməsini təmin edir.