Azərbaycan və Ermənistan arasında Zəngəzurla bağlı razılıq var: Rusiyanın narahatlığının əsl səbəbi bu imiş...
ABŞ mediasında yer alan məlumata görə, Zəngəzur dəhlizi layihəsinin Rusiya amili olmadan, Avropa modelinə əsasən davam etdirilməsi gündəmdədir. Ermənistanın bu xəbərlərə reaksiya verərək açıqlama yayması məsələyə ciddi yanaşdığını göstərir. Layihənin Qərb dəstəyi ilə həyata keçirilməsi regional güc balansında mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bu isə İrəvanın gələcək addımlarının nə qədər rasional və strateji olacağından asılıdır.
Mövzu ilə bağlı politoloq Elçin Xalidbəyli Crossmedia.az-a açıqlama verib.
O, məsələnin hələlik yalnız qeyri-rəsmi mənbələrə əsaslanaraq müzakirə olunduğu və rəsmi mövqenin hələ açıqlanmadığı bildirib: “Hazırda bu məsələ yalnız mənbələrə əsaslanan xəbərlər səviyyəsində müzakirə olunur. Yəni ortada rəsmi açıqlama və ya real yanaşma tərzi yoxdur. Yəqin ki, yekun və ortaq mövqe yalnız rəsmi açıqlamalardan sonra aydınlaşacaq”.
E.Xalidbəyli ABŞ-nin Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarətini məhdudlaşdırmağa çalışdığı və bu səbəbdən Azərbaycan, Ermənistan və ABŞ arasında mümkün razılaşmaların müzakirə oluna biləcəyi vurğulayıb: “Bununla belə, Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarət etmək imkanları faktiki olaraq ABŞ tərəfindən məhdudlaşdırılır. ABŞ Rusiyanın bu dəhlizdə iştirak etməsini və ya ona nəzarət etməsini istəmir. Bu səbəbdən ehtimal olunur ki, Azərbaycan, Ermənistan və ABŞ arasında bu məsələ ilə bağlı müəyyən razılaşmalar əldə olunmasına cəhd göstərilmiş ola bilər”.
Politoloq Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Azərbaycan və Ermənistan arasında qeyri-rəsmi razılaşmaların olduğu və bunun Rusiyanı narazı saldığını bildirib: “Bəzi məlumatlara əsasən, Bakı və İrəvan arasında Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı qeyri-rəsmi anlaşmalar mövcuddur. Hər iki tərəf bu məsələni sülh sazişinin imzalanmasından sonrakı mərhələyə saxlayır. Bu isə Rusiyanın narazılığına səbəb olur. Çünki 2020-ci il 10 noyabr bəyanatına əsasən, Zəngəzur dəhlizinə Rusiya sərhədçiləri nəzarət etməli idi. 10 noyabr bəyanatının 9-cu bəndinə əsasən Zəngəzur dəhlizinə Rusiya nəzarəti nəzərdə tutulsa da, sənədin hüquqi qüvvəsinin 2025-ci ilə qədər azalacaq. Həmin bəyanatın 9-cu bəndinə görə, Rusiya sərhəd qoşunlarının bu dəhlizə nəzarəti nəzərdə tutulur. Lakin artıq bu sənədin hüquqi qüvvəsi 2025-ci ilin 10 noyabrına qədər böyük ölçüdə itmiş olacaq. Çünki bu vaxta qədər həm sülhməramlı qüvvələr bölgədən çıxarılıb, həm də Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin mətninin razılaşdırıldığı bildirilir. Kreml sənədin qüvvədə qalmasını istəyir, amma tərəflər üçün artıq az əhəmiyyətlidir, bu da Kremlə narahatlıq yaratdığını bildirib. Rusiya bu sənədin hüquqi qüvvədə qalmasını istəyir, lakin həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün həmin sənəd artıq əvvəlki qədər əhəmiyyət daşımır. Buna görə də Kreml ciddi şəkildə narahatdır və ehtimal olunur ki, Azərbaycana qarşı təzyiqlərin, zorakılıq cəhdlərinin, şantaj və qərəzli yanaşmaların artması məhz bu narahatlıqdan qaynaqlanır. Rusiya hesab edir ki, Zəngəzur dəhlizinə nəzarət imkanı onun əlindən çıxa bilər”.
Müsahibimiz Rusiya və İranın Zəngəzur dəhlizinin açılmasına müqavimət göstərdiyi və Rusiyanın İrandan dəstək istədiyi bildirib: “Bu məsələdə İran faktoru da nəzərə alınmalıdır. Hazırda həm Rusiya, həm də İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasına müəyyən müqavimət göstərirlər. Kreml düşünür ki, əgər Rusiya bu dəhlizə nəzarət etməyəcəksə, onun açılması ümumiyyətlə baş verməməlidir. Bu baxımdan, Rusiya İrandan da bu mövzuda dəstək almağa çalışır. Son yayılan məlumatlar doğru olarsa və Zəngəzur dəhlizi Rusiyanın iştirakı olmadan reallaşdırılarsa, bu, Rusiya üçün ciddi geosiyasi itki olacaq. Kreml üçün Cənubi Qafqazda nüfuzunu qorumaq baxımından bu dəhliz vacib bir mexanizmdir və onun əldən çıxması Rusiyanın bölgədəki təsirinin zəifləməsi deməkdir”.
Zəngəzur dəhlizi Rusiyasız açıldığı təqdirdə, Qərb, ABŞ, Çin, Türkiyə və digər güclü siyasi mərkəzlər bu dəhlizdən iqtisadi, ticarət, nəqliyyat, kommunikasiya və logistika məqsədləri üçün geniş şəkildə istifadə edə biləcəklər. Bu isə Rusiyanın bu prosesdən heç bir fayda əldə etməməsi anlamına gəlir. Böyük ehtimalla, Moskva Bakıya qarşı təzyiqləri artıracaq. Eyni zamanda, Ermənistanda baş nazir Nikol Paşinyan hakimiyyətini devirmək cəhdləri də bu kontekstdə qiymətləndirilə bilər. Məqsəd Zəngəzur dəhlizinin Rusiyanın nəzarətindən kənar şəkildə açılmasının qarşısını almaqdır”.
Mehriban Yarıyeva
20:33 03.07.2025
Oxunuş sayı: 806
