Bu, hələ son deyil: “İsraillə İran arasında atəşkəs daha genişmiqyaslı hücumlar üçün fürsət ola bilər”
“İsrail iyunun 13-də İrana hücum etməsə idi, bu gün atəşkəsə ehtiyac da yaranmazdı”.
Bunu İsraillə İran arasında əldə olunan atəşkəs barədə Crossmedia.az-a danışan türkiyəli politoloq Coşkun Soysal deyib.
O bildirib əvvəl İran, sonra da ABŞ İsrailə hücum edib: “İsrailin hücumundan, yəni iyunun 13-dən iki gün sonra Omanda ABŞ ilə İran arasında danışıqların altıncı turu keçiriləcəkdi. Lakin İsrailin hücumu bu prosesi pozdu. ABŞ də buna dəstək Verdi. Müzakirələr dalana dirənsə belə, Vaşinqton bu barədə şəffaf olmalı və danışıqlardan çəkildiyini açıq şəkildə elan etməli idi. Danışıqlar rəsmi formada başa çatdırılmadan qarşı tərəfə hücum etməyin izah oluna biləcək bir tərəfi yoxdur. ABŞ prezidenti Donald Trampın əvvəlcə İsrailin siyasətinə qarşı çıxdığı halda, sonradan bu mövqedən geri çəkilməsi hələ də izah olunmayıb. Tramp əvvəldə İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahuya “Məntiqli olmalısan” deyərək onun mövqeyini tənqid etmişdi, lakin birdən-birə İsrailin yanında mövqe tutdu. Bu dəyişikliyin səbəbləri hələ də aydın deyil".
O vurğulayıb ki, Trampın fikrini dəyişməsində İsrailin 13 iyun tarixindəki uğurlu hücumlarının və ABŞ-dəki İsrail tərəfdarı lobbinin təsiri böyük olub: “Həmçinin ABŞ-nin bəzi qərarları – o cümlədən Suriya siyasətində geri çəkilməsi – Trampın yükü digər “etibarlı tərəfdaşlara” ötürmək strategiyasının göstəricisidir. İranın nüvə infrastrukturunu tamamilə sıradan çıxarmaq üçün İsrailin öz resursları kifayət etməyib. Əgər İsrail bu obyektləri təkbaşına məhv edə bilsəydi, ABŞ-ni proseslərə çəkməzdi. Fordo kimi obyektlərin dərinlikdə yerləşməsi və sərt qorunması İsrailin imkanlarını məhdudlaşdırdı. Natanz kimi obyektlərdə müəyyən dərəcədə ziyan olsa da, əsas zərbə Fordo kimi strateji obyektlərə dəyib-dəymədiyi hələ də qaranlıq qalır. Eyni zamanda, İranın zərərçəkmiş materialları əvvəlcədən başqa bölgələrə köçürdüyünü iddia etməsi də bu məsələyə qeyri-müəyyənlik qatır.
Ekspert hesab edir ki, rejim dəyişikliyi məqsədi ilə bağlı da istənilən nəticə əldə olunmayıb: “İran rejiminin dəyişdirilməsi məqsədi ilə həyata keçirilən planlar real nəticə vermədi. Əksinə, Netanyahu kimi şəxslərin çağırışları İran daxilindəki potensial etirazçıların da motivasiyasını zəiflətdi. İranın raket və hava hücumundan müdafiə sistemləri mükəmməl olmasa da, ölkə nə dövlət, nə də cəmiyyət olaraq çöküş mərhələsinə gəldiyini göstərdi. ABŞ-nin bölgədəki hərbi bazalarına qarşı İranın həyata keçirdiyi cavab zərbələri məhdud çərçivədə qalıb və bu da İranın beynəlxalq aləmdə məsuliyyətli aktor olaraq qalmaq istədiyinin göstəricisidir. İran, Kasım Süleymani hadisəsində olduğu kimi, bu dəfə də cavablarını ehtiyatla verdi. Bu, həm də ABŞ-də rejim dəyişikliyi ehtimalını doğura biləcək ölçüdə addımlar atmaqdan imtina etdiyini göstərir. Trampın “Artıq sülh vaxtıdır” deməsi və atəşkəsə tələsik razılıq verməsi, daha da gərginləşməni istəmədiyinin göstəricisidir. Hər iki tərəfin – həm İsrailin, həm də İranın – müvəqqəti olaraq nəfəs almağa ehtiyacı var. Lakin bu vəziyyətin qalıcı sabitliyə çevrilməsi ehtimalı zəifdir. Atəşkəsin təsis edilə bilməsi mümkündür və arzuolunandır. Fəqət bunun qalıcı barışa çevrilməsi isə, mövcud şərtlər daxilində, təəssüf ki, mümkün deyil. Bu atəşkəs əslində yeni və daha genişmiqyaslı hücumların hazırlanması üçün bir fasilə də ola bilər. İsrailin İranla bağlı hərbi əməliyyatları davam etdirmək üçün həm logistika, həm də regional dəstək baxımından məhdudiyyətləri var. İranın daxilində rejimi dəyişəcək gücdə bir yerli aktorun da ortaya çıxmaması bu planların uğursuz qalmasına səbəb olub”.
Fatimə Nəbiyeva
20:00 24.06.2025
Oxunuş sayı: 1205
