ABŞ-nin Yaxın Şərq planı: Tramp yeni qaydalar yazır?
ABŞ-nin yeni administrasiyasının xarici siyasəti, xüsusilə Yaxın Şərqə dair mövqeyi dünya siyasətində böyük maraq doğurur. Donald Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsi ilə regionda hansı dəyişikliklərin baş verəcəyi və ABŞ-nin İsrail, İran və digər oyunçularla münasibətlərini necə tənzimləyəcəyi ciddi müzakirə mövzusudur. Mövcud iqtisadi və siyasi vəziyyət göstərir ki, Tramp administrasiyası əvvəlki dövrlərlə müqayisədə fərqli strategiyalar izləyə bilər.
Mövzu ilə bağlı politoloq Əli Zülfüqaroğlu Crossmedia.az-a açıqlama verib:
"Donald Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsi ilə ABŞ daxilində ciddi siyasi və iqtisadi təzyiqlər müşahidə olunacaq. Xüsusilə federal ehtiyat sisteminin ona qarşı təzyiqləri artıracağı gözlənilir. Tramp bu çətinliklər fonunda ölkə daxilində güclü qrupların, xüsusilə sionist lobbinin dəstəyini almağa çalışır. Onun son dövrlərdə Qəzza ilə bağlı verdiyi bəyanatlar da məhz bununla izah olunur. Digər tərəfdən, ABŞ-nin yeni administrasiyası yaxın perspektivdə iqtisadi problemləri, xüsusilə inflyasiyanı aradan qaldırmağa fokuslanacaq. Bunun üçün enerji siyasətinə ciddi dəyişikliklər edilməlidir. Tramp inauqurasiya çıxışında enerji daşıyıcılarının qiymətini aşağı salacağını və neft hasilatını artıracağını bildirdi. ABŞ neft hasilatını artırmaqla yalnız daxili bazarı deyil, həm də xarici bazarları, xüsusilə Avropa İttifaqını nəzarətdə saxlamağa çalışacaq. Bunun üçün ABŞ-nin Rusiya ilə müəyyən razılaşmalara gedəcəyi ehtimal olunur".
Politoloq İran-İsrail məsələsinə də diqqət çəkib:
"Bütün bunlar ABŞ-nin xarici siyasətinə də təsir edəcək. Xüsusilə Tramp administrasiyasının müharibələrdən uzaq durmağa çalışması ehtimal edilir. O, bəzi bölgələrdən ABŞ hərbi kontingentinin çıxarılmasını nəzərdə tutur. Bu isə İranla birbaşa müharibə riskini azaldır. Trampın əsas strategiyası İranla danışıqlara üstünlük vermək və ölkə daxilindəki iqtisadi problemlərə fokuslanmaqdır. Eyni zamanda, İranın yeni prezidenti Pəzeşkian da ABŞ ilə əlaqələri normallaşdırmağa çalışır. Lakin İran daxilində mühafizəkar dairələr bu yanaşmaya qarşı çıxır. Digər mühüm məqam İsrailin durumu ilə bağlıdır. İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu hazırda ciddi beynəlxalq təzyiqlərlə üzləşib. Onun siyasəti İsraili strateji dalana dirəyib və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi tərəfindən soyqırım ittihamı ilə həbs qərarının çıxarılması mümkündür. Böyük Britaniya artıq Netanyahuya xəbərdarlıq edib ki, əgər ölkəyə səfər etsə, həbs olunacaq. İsrailin HƏMAS-la danışıqlar aparmağa məcbur qalması da bu proseslərin göstəricisidir. Eyni zamanda, Yaxın Şərqdə yeni güc balansı formalaşır. Türkiyə ilə Suriya arasında hərbi əməkdaşlıq müqaviləsinin imzalanması gözlənilir. Bu, İsrail üçün ciddi maneə yarada bilər və regionda yeni qarşıdurmaların yaranmasına səbəb ola bilər. İsrailin indiyə qədər yürütdüyü siyasət uzunmüddətli perspektivdə davamlı görünmür".
Əli Zülfüqaroğlu yekun olaraq qeyd edib:
"ABŞ-nin gələcək Yaxın Şərq siyasətində əsas sual onun İsrailə hansı dəstəyi verəcəyi və İranla münasibətləri necə tənzimləyəcəyidir. Tramp administrasiyasının birbaşa İranla hərbi əməliyyatlara başlaması real görünmür. Çünki bu, ABŞ üçün həm iqtisadi, həm də siyasi baxımdan ağır nəticələr doğura bilər. Nəticədə, İran və İsrail arasında hərbi qarşıdurmanın genişlənməsi ehtimalı aşağıdır. Bundan sonrakı proseslərdə İsraildə siyasi dəyişikliklərin olması mümkündür. Netanyahu hakimiyyətdən gedərsə, liberal qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsi və iki dövlətli həll prosesinin yenidən gündəmə gəlməsi gözlənilir. Yaxın Şərqdə sabitlik üçün ən real yol məhz bu modeldir və hazırkı gərginlik fonunda başqa alternativ görünmür".
Nigar Yahyazadə
19:52 18.02.2025
Oxunuş sayı: 10777
