ABŞ-İran müharibəsi başlaya bilər: Türkiyə necə davranacaq?
ABŞ və İran arasında gərginlik son zamanlar yeni mərhələyə daxil olub. ABŞ Prezidenti Donald Tramp İranın nüvə silahına sahib olması iddiasından istifadə edərək bu dövlətə qarşı təzyiqlərini davam etdirir. Bir neçə gündür tərəflər arasında "sərin küləklərin" qismən aradan qalxmasına, müəyyən mənada konstruktiv mühitin təmin olunmasına baxmayaraq, gərginlik ehtimalı hələ də qalır. Bu isə ABŞ-nin ya birbaşa, ya da İsrail vasitəsilə İrana savaş elan etmək ehtimalını gümdəmə gətirir.
Mümkün perspektiv barədə Crossmedia.az-a danışan türkiyəli professor, politoloq Mehmet Yüce bildirib ki, uzun illərdir ABŞ ilə İran arasında gərginlik mövcuddur, hər iki ölkə bu gərginlikdən daxili siyasətində bir vasitə kimi istifadə edib:
"Bununla yanaşı, son dövrlərdə İran-İsrail münasibətlərində yaşanan gərginlik ABŞ-İran əlaqələrinə də ciddi təsir göstərib. Lakin bu gərginlik heç vaxt birbaşa müharibə ehtimalı yaratmayıb. Əksinə, münasibətlərdə idarə olunan bir gərginlik yaşanıb. Xüsusilə son həftələrdə Tramp administrasiyası ilə İran arasında gərginlik artıb və hərbi müdaxilə ehtimalına dair ciddi açıqlamalar verilib. Bu inkişaflar fonunda bu günə qədər İran ilə ABŞ arasında birbaşa toqquşmanın heç vaxt bu qədər yaxın olmadığını deyə bilərik". bu qədər yaxın olmamışdı demək mümkündür".
Politoloq xatırladıb ki, 2025-ci ilin mart ayında DoTramp İranın dini lideri Ayətullah Əli Xameneiyə məktub göndərərək nüvə proqramının tamamilə dayandırılmasını və bölgədəki silahlı qruplara dəstəyin kəsilməsini tələb edib: "İran isə bu tələbləri “zorakılıq” kimi qiymətləndirərək birbaşa danışıqlardan imtina edib, lakin dolayı danışıqlara açıq olduğunu bildirib. Tramp, əgər İran nüvə silahı hazırlama səylərini davam etdirərsə, “indiyə qədər görünməmiş” bir bombardmana məruz qala biləcəyini bəyan edib. O, həmçinin İsrailin mümkün hərbi əməliyyatda öncül rol oynayacağını vurğulayıb. Bu açıqlamalar ABŞ-nin İrana qarşı təzyiqlərini artırdığını və hərbi variantları gündəmdə saxladığını göstərir".
O bildirib ki, Vaşinqton Tehrana qarşı təzyiqləri artırmaq məqsədilə Yaxın Şərqdəki hərbi mövcudluğunu gücləndirib:
"Diego Qarsiya bazasına B-2 bombardmançı təyyarələri yerləşdirilib və bölgəyə iki təyyarədaşıyan qrup göndərilib. Bu addımlar İranın nüvə obyektlərinə qarşı mümkün hücumun hazırlığı kimi qiymətləndirilir. Buna baxmayaraq, İranın əvvəlki dövrlərdə həyata keçirdiyi xarici siyasətə nəzər saldıqda, nəticə olaraq demək olar ki, İran ABŞ-la birbaşa müharibəyə girməyəcək".
Müsahib son olaraq qeyd edib ki, Türkiyə isə bölgədə sabitliyi poza biləcək hər hansı addımı dəstəkləmir: "Bölgədəki dövlətlər və proseslər nəzərə alındıqda, təhlükəsizlik problemi olan və qeyri-sabit bir quruluşa çevrilən bu ərazidə İrana qarşı ediləcək hərbi əməliyyat bütün regionu mənfi təsir altına alacaq. Həmçinin İrana qarşı ediləcək hərbi əməliyyat və onunla birlikdə gələcək iqtisadi sanksiyalar Türkiyə ilə İran arasındakı ticarət əlaqələrinə mənfi təsir göstərəcək. Bu səbəbdən Türkiyə xarici siyasətində “Yurdda sülh, dünyada sülh” prinsipini əsas götürərək bölgədəki qarşıdurmaların diplomatik yollarla həll olunmasını müdafiə edir. Bu çərçivədə İran ilə ABŞ arasında aparılan dolayı danışıqlar yalnız regional sabitlik baxımından deyil, eyni zamanda Türkiyənin milli təhlükəsizliyi baxımından da əhəmiyyət kəsb edir. Nəticə olaraq Türkiyə ABŞ-İran arasındakı gərginliyin azaldılması üçün diplomatik səyləri dəstəkləyir və regional sabitliyin təmin olunması naminə aktiv rol oynayır".
Aydan Quliyeva
16:45 18.04.2025
Oxunuş sayı: 22132
