Yaxın Şərqdə gərginliyin azalması Rusiyanın regional təsir imkanlarını da azalda bilər - Şərh
Yaxın Şərqdə sabitlik Ukraynada diplomatik masanın yenidən qurulmasına yardım edə bilər.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın “Yaxın Şərqdə münaqişənin həlli Ukrayna üzrə danışıqlara kömək edəcək” fikri beynəlxalq siyasət gündəminin əsas müzakirə mövzularından birinə çevrilib. Bu bəyanat təkcə diplomatik nikbinlik nümunəsi kimi deyil, həm də qlobal geosiyasi proseslərin yeni istiqamətlərini müəyyənləşdirən strateji mesaj kimi qiymətləndirilir. Trampın açıqlaması ABŞ-ın beynəlxalq münasibətlərdə prioritetlərini yenidən formalaşdırmaq niyyətindən xəbər verir. Yaxın Şərqdə sabitliyin bərqərar olması təkcə regional təhlükəsizlik üçün deyil, həm də qlobal güc balansının bərpası baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Belə bir vəziyyətdə ABŞ-ın bu regionda diplomatik fəallığını artırması, eyni zamanda, Ukrayna böhranının həlli istiqamətində aparılan danışıqlara əlavə stimul yarada bilər.
Məsələ ilə bağlı siyasi şərhçi Xasay Gəraylı Crossmedia.az-a açıqlamasında bildirib ki, Trampın fikri reallığa əsaslanan geosiyasi strategiyanın ifadəsidir:
“Burada söhbət sadəcə paralellərdən yox, resursların paylanması, diplomatik gündəliklərin istiqamətlənməsi, enerji bazarlarının sabitliyi və beynəlxalq institutların yeni nizamda fəaliyyətindən gedir. Əgər Yaxın Şərqdə sabitlik əldə olunarsa, Vaşinqtonun siyasi enerjisi və maliyyə resursları Avropa və Ukrayna masasına daha çox yönəldilə bilər. Bu həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli perspektivdə əhəmiyyətlidir.”
Politoloq qeyd edib ki, Yaxın Şərqdə gərginliyin azalması Rusiyanın regional təsir imkanlarını da azalda bilər:
"İranın və Rusiyanın bu regiondakı əlaqələri nəzərə alınsa, Yaxın Şərqdə gərginliyin azalması Moskvanın manevr sahəsini məhdudlaşdıra bilər. Bu da Ukrayna məsələsində Rusiyanın təzyiq gücünü zəiflədəcək.”
X.Gəraylının sözlərinə görə, Yaxın Şərqdə sülhün bərqərar olması dünya enerji bazarlarında stabillik yaradaraq Avropanın enerji təhlükəsizliyini gücləndirə, Qərbin Ukraynaya göstərdiyi iqtisadi və hərbi dəstəyi davam etdirməsini asanlaşdıra bilər: "Tarix göstərir ki, sülh beynəlxalq dialoqa pozitiv impuls verir. Əgər Yaxın Şərqdə real sülh əldə olunsa, bu, Qərb və Rusiya üçün dialoqların mümkünlüyü barədə psixoloji imkan yaradacaq və Ukrayna üzrə danışıqlara əlavə təkan verəcək.”
Analitik, həmçinin bildirib ki, prosesin effektiv nəticə verməsi üçün qlobal səviyyədə koordinasiya vacibdir:
"Regional aktorların – İran, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə, İsrail kimi ölkələrin razılaşması və təhlükəsizlik sistemlərinin işlək olması vacibdir. ABŞ, Çin, Avropa İttifaqı və BMT-nin koordinasiyalı fəaliyyəti olmadan davamlı sülh mümkün deyil. Rusiya üçün "itirmədən çıxış" imkanı saxlanılmalıdır, əks halda Moskva dialoqa maraqlı olmayacaq.”
X. Gəraylı sonda qeyd edib ki, Yaxın Şərqdə sabitlik Ukrayna üzrə danışıqları dərhal nəticələndirməsə də, beynəlxalq siyasətdə yeni diplomatik pəncərə açır:
“Bu proses resursların yönləndirilməsi, beynəlxalq dialoqun legitimliyinin artırılması və geosiyasi manevr imkanlarının yenilənməsi baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. ABŞ Prezidentinin bəyanatı həm taktiki, həm də strateji ehtimalı ortaya qoyur – lakin bunun reallaşması üçün uzunmüddətli siyasi iradə və çoxpartiyalı mexanizmlər tələb olunur.”
Ayhan
11:04 18.10.2025
Oxunuş sayı: 8987
