Cənubi Qafqaz regionunda Türkiyə və Rusiya arasında güc balansı və geopolitik mübarizə böyük maraq doğuran və mürəkkəb bir mövzudur. Bu mübarizə yalnız regional dövlətlər arasında deyil, həm də qlobal miqyasda əhəmiyyətli nəticələrə səbəb ola biləcək dinamika ilə xarakterizə olunur. Hər iki ölkə müxtəlif maraqlar və hədəflərlə regionda mövcudluqlarını genişləndirmək, eyni zamanda nüfuz dairələrini genişləndirməyə çalışırlar. Regionda yerləşən zəngin enerji ehtiyatları, coğrafi strateji mövqe və davamlı olaraq formalaşan yeni ittifaqlar bu iki dövlətin Cənubi Qafqazda güc mübarizəsində önəmli rol oynayır.
Türkiyənin Cənubi Qafqazda maraqları ilk növbədə Azərbaycanla olan etnik, tarixi və mədəni əlaqələrə əsaslanır. Türk dövlətləri ilə yaxın əməkdaşlığı dəstəkləyən Türkiyə Azərbaycanın müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirir və bu əməkdaşlığı strateji müttəfiqlik səviyyəsinə çatdırıb. Digər tərəfdən, Rusiya tarixən Cənubi Qafqazda mövcudluğunu saxlayan və burada öz təsirini qorumağa çalışan bir dövlətdir. Ermənistanın müttəfiqi olaraq Rusiya bu ölkədəki hərbi bazalarını və digər əlaqələri vasitəsilə regionda təsirini gücləndirir və təhlükəsizlik sahəsində əsas oyunçulardan biri olmağa davam edir.
Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi əməkdaşlıq sürətlə genişlənib, xüsusən 2020-ci ildə baş tutan İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bu əlaqələr daha da möhkəmləndi. Türkiyə Azərbaycanın ordusunun modernləşməsinə, hərbi təlimlərinə və texnoloji inkişafına töhfələr verir. Bu isə Türkiyənin regionda hərbi varlığını möhkəmləndirməyə kömək edir. Rusiya isə regionda daha çox Ermənistan vasitəsilə hərbi varlıq nümayiş etdirir. Həmçinin, Abxaziya və Cənubi Osetiyada da hərbi mövcudluğu ilə Gürcüstana təsir göstərməkdədir.
Cənubi Qafqaz enerji resursları ilə zəngindir, bu da regionun qlobal enerji bazarında əhəmiyyətli rol oynamasına səbəb olur. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri və TANAP kimi enerji layihələri Türkiyənin regional enerji layihələrində iştirakını gücləndirir və Avropaya alternativ enerji təchizatı imkanları yaradır. Rusiya isə Avropanın enerji bazarında əsas oyunçu kimi qalmaq istəyir və Azərbaycan qazının Avropaya çıxışına nəzarət etmək üçün təsirini saxlamağa çalışır. Bu vəziyyət iki dövlət arasında enerji sahəsində də geopolitik qarşıdurma yaradır.
Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstan ilə əməkdaşlığını genişləndirmək üçün siyasi və iqtisadi ittifaqlar yaratmağa çalışır. Bu, regionda həm sülhə, həm də təhlükəsizliyə kömək edərək, Rusiyanın təsirini zəiflətmək üçün strateji bir yanaşmadır. Türkiyə həmçinin Türk Dövlətləri Təşkilatını gücləndirərək, Azərbaycanın Qafqazda daha güclü mövqe qazanmasını dəstəkləyir. Rusiyanın diplomatik strategiyası isə daha çox regiondakı ziddiyyətləri nəzarətdə saxlamaq və münaqişələrin sabitliyini təmin etmək üzərində qurulub. Bu, onun Ermənistan və Azərbaycan arasında vasitəçi rolunu qorumaqla yanaşı, regionda hər hansı bir qərbyönlü təsiri məhdudlaşdırmasına imkan verir.
Rusiyanın Cənubi Qafqazda təsirini qorumağa çalışması və Türkiyənin Azərbaycan vasitəsilə regiona təsirini gücləndirməsi, gələcəkdə bu iki dövlət arasında münaqişə riskini artıra bilər. Qlobal güclərin də regiona maraqları nəzərə alınarsa, ABŞ və Avropa İttifaqı da bu balansın qorunmasında maraqlı tərəf kimi çıxış edir. Türkiyənin NATO üzvü olması və Rusiya ilə ziddiyyətlər, həm də Qərbin enerji təhlükəsizliyi maraqlarına xidmət edir. Bu isə regionda strateji baxımdan yeni ittifaqların və qarşıdurmaların yaranmasına səbəb ola bilər.
Cənubi Qafqazda Türkiyə və Rusiya arasında davam edən güc mübarizəsi regionun gələcək inkişafını, sabitliyini və təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə biləcək mürəkkəb bir prosesi əks etdirir. İki dövlətin maraqları, məqsədləri və strategiyaları bir-birinə qarşı diametral şəkildə fərqləndiyi üçün, bu mübarizənin qarşıdakı illərdə daha da gərginləşməsi gözlənilir. Bu, həm də regional dövlətlərin öz xarici siyasətlərini müəyyənləşdirməsində mühüm rol oynayacaq. Azərbaycanın və Gürcüstanın bu vəziyyətdə necə davranacağı, regionun gələcək siyasi mənzərəsini müəyyənləşdirəcək.
Ağa Əsa
