İlham Əliyevin həmrəylik çağırışı COP29-u məqsədyönlü fəaliyyətə istiqamətləndirdi

Ekologiya insanla təbiətin münasibətlərinin elmi və praktiki problemlərinin məcmusudur. Bəşəriyyətin müasir yaşayışını ekologiyasız təsəvvür etmək mümkün deyil. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, xüsusən, XX əsrdən etibarən insanların “daha fəal” həmlələrinin təsiri nəticəsində ətraf mühitin, onun amillərinin, biosferin, ekosistemlərin, flora və faunanın normal hərəkətinin pozulması baş vermiş və beləliklə, ciddi ekoloji aktual problemlər əhatəsi yaranmışdır. Müharibələr, kosmosun öyrənilməsi, təbiətə sənaye və nəqliyyat tullantılarının atılması, bir çox sahələrdə zəhərli kimyəvi maddələrin istifadəsi atmosferi, hidrosferi və litosferi çirkləndirməklə ekoloji tarazlığın ritmini pozmuşdur. Müasir dövrdə ekoloji problemlərin kəskinliyi ilə əlaqədar olaraq ekologiya bir sıra istiqamətlərdə xüsusi aktuallıq kəsb etməyə başlamışdır. Bu sırada sosial ekologiyanın ötən əsrdən etibarən yaranıb inkişaf etməsi diqqəti cəlb edir. 

COP-29 tədbirinə ölkəmizin ev sahibliyi etməsi dünyada dialoq mühitini yaratmaqda davam edən Azərbaycan Respublikası tərəfindən daha pozitiv təşəbbüsləri reallaşdırmaqla nəticələndi. Hələ BMT-nin tövsiyələrinə müvafiq olaraq 1997-ci ildən Azərbaycanda sırf tərkibində etil maddəsi olmayan benzindən istifadə edilir ki, bu da atmosfer havasında, xüsusən də Respublikanızın iri şəhərlərində qurğuşun və incə dispersli aerozolların əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycanda aparılan  iqtisadi islahatlar  iqtisadiyyatın daha da modernləşdirilməsi və enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi üzərində işləməyə başlayan yeni menecerlər nəslini gətirdi. Respublikamızın enerji, nəqliyyat və kənd təsərrüfatı sahələrində “yaşıl iqtisadiyyatın” və ekoloji siyasətin perspektiv inkişaf istiqamətlərinə, alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə üzrə milli strategiyanın həyata keçirilməsinə; günəş, külək və su enerjisi, geotermal energetika və biokütlədən enerji istehsalının inkişafı üçün Azərbaycan əhatəli addımlar atmışdır. Dövlətimizin başçısı hər zaman  qloballaşan dünyanın pozitiv paradiqmalarının daha önə çəkilməsi xəttini əsas götürərək dialoq fəlsəfəsi çağırışlarını gücləndirmişdir. Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab İlham Əliyevin ədalət naminə  həmrəylik çağırışları XXI əsrin ilk illərindən sürətlənərək mühüm tədbirlərlə yadda qaldı. Bakıda bu istiqamətdə keçirilən silsilə Beynəlxalq Humanitar Forumların prinsipləri də mövcud bəşəriyyətin üzləşə biləcəyi problemlərin baş vermə ehtimallarını azaltmağa, dialoq və sülhə çağırışlar, qlobal, sağlam həmrəyliyə zəmin yaratmağa istiqamətlənmişdir.  Bu gün ekoinsan nöqtəsindən başlayan COP-29 Bakı yeni ekoloji həll yollarının axtarışlarını labüd etdi.

Müasir dövrdə ekoloji problemlərin kəskinliyi ilə əlaqədar olaraq ekologiya bir sıra istiqamətlərdə xüsusi aktuallıq kəsb etməyə başlamışdır. Bu sırada sosial ekologiyanın ötən əsrdən etibarən yaranıb inkişaf etməsi diqqəti cəlb edir.

İqlim Sammitinin üçüncü günündə COP29-da akkreditə olunmuş bir çox jurnalistlər bu beynəlxalq konfransın keçirilməsində uğur qazandıqlarını elan etdilər.  Budur, Bakıya gələn qonaqların sayı və onların fikirləri, bəyan edilmiş məqsədlərin əhəmiyyəti və onlara nail olmaq vasitələri, ev sahibi tərəfin genişmiqyaslı forumu  daha çox bəşəri problemlərin həllinə çevirə bildi.

Hər bir qonaq təşkilatın səviyyəsini və keyfiyyətini, logistika məsələlərinin həllini, ev sahiblərinin xüsusi mehribanlığını və səmimiliyini qeyd edir. Konkret rəqəmlər gətirərək, əvvəl baş verənlərlə müqayisə edərək bu barədə uzun müddət danışmaq olar. Amma burada əsas odur ki, COP29 Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin ideya və fəaliyyətinin sinerjisinin nəticəsi idi. Bu da, fikrimizcə, onun əsas nəticəsidir. 

Dövrümüzün aktual ekoloji problemlərini həll etmək, təbiətə və insanlara vurduğu zərəri məhdudlaşdırmaq, təhlükələrlə mübarizə aparmaq üçün bəşəriyyət liderlərin, dövlətlərin, vətəndaşların və xalqların fəaliyyətində sinergiyaya, bir sözlə, çıxışların və hərəkətlərin sinerjisinə ehtiyac duyur. 

Cənab İlham Əliyev ilk növbədə Azərbaycanın beynəlxalq hüququn tələblərinin yerinə yetirilməsi, suverenliyinin bərpası istiqamətində nələr gördüyünə, Azərbaycanın təbiətinə, mədəni irsinə hansı zərər dəydiyinə, ölkəsinin Qarabağda bərpa işlərini aparması, “Ağıllı şəhərlər və kəndlər”in tikintisi məsələlərinin aktuallığını dünyanın diqqətinə çatdırdı. Həmçinin, dünyanı ağıllı inkişaf resurslarından istifadədə birgə addımlamaq çağrışları-dialoq, eko-dialoq şüarlarını aktual elmi və siyası paradiqma olaraq əsaslandırdı. Rəhbərimiz “yaşıl” enerjiyə keçid və həmrəylik, ekoloji problemlər arasında süni intellektlə əlaqələrə də toxundu. Artıq bunda biz ədalət, təbiətə dəymiş ziyanın bərpası və “yaşıl”, təmiz, bərpa olunan enerjidən istifadənin iqtisadiyyatın yeni üfüqlərinə doğru hərəkət arasında sinerji görə bilərik. 

Təbii ki, zəmanəmizin ekoloji problemlərinin həllində və dərk edilməsində  liderimizin çıxışları ilə bərabər, həm də dünyanın görkəmli siyasətçiləri ilə görüşlər, konfranslar və müzakirələr baxımından onun nəhəng, həqiqətən də titanik diplomatik və siyasi fəaliyyəti son dərəcə mühüm rol oynayır. Dünyanın bir çox dövlətlərinin başçıları (prezidentlər və baş nazirlər) COP29-da iştirak edirlər, onların çıxışları insanların şüurunu əsaslı şəkildə dəyişdirir, onların diqqətini ekoloji problemlərin həlli üçün həmrəyliyin zəruriliyinə yönəltdərək yeni eko-modernləşməyə yol açdı.

Elmi-mədəni, sosial-iqtisadi fəaliyyətin modernləşməsi prinsipləri müasir dövrdə  sosio-mədəni həyatın yenilikləri zəminində aktuallaşa bilir. Bu proseslərin mahiyyətində modernizasiya məsələləri mühüm əhəmiyyət daşıyır. Müasir dövrdə inteqrasiya prosesi  çoxtərəfli olması və dünya xalqlarının sosio-mədəni həyatını daha geniş əhatə etməsi  ilə səciyyələnir. Sözsüz ki, davamlı mədəni inkişafa təsir edən mühüm amillərdən biri də bu gün iqlim dəyişiklikləri və onun yaratdığı problemlər, həmçinin aradan qaldırılması vasitələridir. Dialoq mürəkkəb reallıqdır, onun yaradılması xüsusi fəlsəfə və əxlaq, mədəniyyətlər, liderlər və xalqlar arasında ünsiyyət dili tələb edir. COP29 bu yolda mühüm mərhələ oldu və Azərbaycan Prezidenti bu çətin yolda irəliləməkdə dünyanı birləşdirməyə qadir şəxsiyyət oldu.  Bu dialoqun daha böyük əsasları və bünövrəsi həm də “Bakı Prosesi” ilə qoyulmuşdu desək səhv etmərik. Azərbaycan Respublikasının  Prezideni İlham Əliyevin gərgin əməyinin bəhrəsi olaraq, illərlə davam edən dialoq mədəniyyəti axtarışlarının nəticəsi olaraq ideoloji milli və beynəlxalq hədəflərimiz, COP-29 tədbirində beynəlxalq ideoloji təcəssümünü tapdı.

İlham MƏMMƏDZADƏ 
AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun direktoru, professor

Hüseyn İbrahimov
f.ü.f. doktoru