ADB "yaşıl" və rəqəmsal nəqliyyat sahəsində Azərbaycana dəstəyi gücləndirməyə hazırdır
Asiya İnkişaf Bankı (ADB) Azərbaycan da daxil olmaqla 49 ölkəni əhatə edən "Asiya və Sakit Okean regionunda dayanıqlı nəqliyyat təşəbbüslərinin aktivləşdirilməsi" regional layihəsinin həyata keçirilməsi üçün texniki yardım göstərilməsi imkanlarını nəzərdən keçirir.
Crossmedia.az banka istinadən xəbər verir ki, texniki yardımın məbləği iştirakçı ölkələrin müraciətlərindən asılı olacaq.
Layihə gələcəkdə dayanıqlı nəqliyyata investisiya qoyuluşunun sistemli şəkildə planlaşdırılmasında inkişaf etməkdə olan üzv dövlətlərin dəstəklənməsinə yönəlib. Layihə diaqnostik qiymətləndirmələrin aparılmasını, nəqliyyat infrastrukturunun idarə olunmasının gücləndirilməsini, qabaqcıl texniki həllərin və maliyyələşdirmə metodlarının, o cümlədən özəl sektorun cəlb edilməsi mexanizmlərinin öyrənilməsini nəzərdə tutur. Texniki yardım çərçivəsində ADB-nin Nəqliyyatda Liderlik Proqramı kimi təlim proqramları vasitəsilə texniki və institusional potensialın gücləndirilməsi, həmçinin iqlim dəyişikliyinə davamlı nəqliyyatın inkişafına, sahənin rəqəmsal transformasiyasına, aşağı karbonlu və dairəvi iqtisadi həllərin tətbiqinə, yol hərəkətinin təhlükəsizliyinin artırılmasına və inklüziv artıma dəstək göstərilməsi də planlaşdırılır.
Bundan başqa, layihə innovasiyaları və regional əməkdaşlığı stimullaşdıraraq "ADB Green Roads" alətlərinin tətbiqini genişləndirəcək.
ADB vurğulayır ki, keyfiyyətli nəqliyyat infrastrukturu iqtisadi artımın, regional inteqrasiyanın və inklüziv inkişafın əsas amilidir. Lakin region ölkələri urbanizasiyanın sürətlənməsi, iqtisadi fəallığın artması, nəqliyyat obyektlərinin köhnəlməsi və iqlim risklərinin artmasından qaynaqlanan infrastruktur çatışmazlığı ilə üzləşir. Bankın hesablamalarına görə, 2020-2035-ci illərdə nəqliyyat sahəsinə investisiya qoyuluşuna illik tələbat 2,9 trilyon ABŞ dolları təşkil edir ki, bunun da 2 trilyon dolları yeni tikintiyə, 0,7 trilyon dolları xidmət göstərilməsinə və 0,2 trilyon dolları iqlim təsirlərindən qorunmaya yönəldilib. 2020-2024-cü illərdə ADB nəqliyyat sektoruna 14,6 milyard ABŞ dolları məbləğində suveren kredit ayırsa da, mövcud vəsait artan tələbatı ödəmək və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə çatmaq üçün kifayət etmir.
ADB qeyd edir ki, bir çox inkişaf etməkdə olan üzv ölkələr pandemiyadan sonra daha da güclənən büdcə məhdudiyyətləri şəraitində işləyir.
"Dövlət vəsaitləri kifayət etmir, özəl sektorun iştirakı isə tənzimləyici qeyri-müəyyənlik, qəbul edilən risklər və keyfiyyətli layihələrin çatışmazlığı səbəbindən məhduddur. Problemin həlli uzunmüddətli dayanıqlı investisiyalar və müxtəlif mənbələrdən maliyyələşdirmənin səfərbər edilməsi üçün şəraitin yaxşılaşdırılmasını tələb edir. Əsas istiqamətlərə maliyyə idarəçiliyinin gücləndirilməsi, dövlət satınalmalarının səmərəliliyinin artırılması, risklərin bölüşdürülməsi mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, həmçinin özəl sektorun cəlb edilməsi üçün maliyyə vasitəçilərinin köməyi ilə verilən kreditlərin və zəmanətlərin, proqram yanaşmalarının tətbiqinin genişləndirilməsi daxildir.
Bundan başqa, inkişaf etməkdə olan ölkələr nəqliyyat layihələrinin planlaşdırmadan istismara qədər bütün mərhələlərində institusional və texniki çətinliklərlə üzləşir. Nəqliyyat və ərazi planlaşdırmasının kifayət qədər əlaqələndirilməməsi və zəif inteqrasiyası yanlış prioritetlərə gətirib çıxarır. Satınalma və layihə idarəetməsi sahəsində imkanların məhdud olması icranı ləngidir, tikintidən sonra aktivlərin idarə edilməsinin az maliyyələşdirilməsi isə infrastrukturun sürətlə köhnəlməsinə səbəb olur", - ADB vurğulayır.
Bankın analitiklərinin fikrincə, nəqliyyatın mənfi xarici təsirləri də ciddi maneə olaraq qalır: iqlim və təbii təhlükələrdən infrastruktura dəyən qlobal zərərin 65 %-i, ticarət zəncirindəki pozuntular səbəbindən qlobal itkilərin 70 %-i, yol qəzalarında ölümlərin 60 %-i və PM2.5 çirklənməsi ilə əlaqədar vaxtından əvvəl baş verən ölümlərin 74 %-i Asiya və Sakit okean regionunun payına düşür. 2030-cu ilə qədər regionda nəqliyyat emissiyaları daha 20 % arta bilər. Eyni zamanda, qadınlar ən həssas qrup olaraq qalır, çünki onlar ictimai nəqliyyatdan daha çox asılıdır, eləcə də məlumat və maliyyəyə daha az çıxışları var.
İnfrastruktura artan tələb inşaat materiallarının yükünü artırır: ADB-nin məlumatlarına görə, yol tikintisi qlobal inşaat resurslarının 30-40 %-ni istehlak edir və Asiyada bu resurslara tələbat son on ildə 64 % artıb.
"Region ölkələri aşağı karbonlu və təkrar emal edilmiş materialları, tullantıların təkrar istifadəsini, innovativ tikinti metodlarını və aktivlərin xidmət müddətinin uzadılması ilə bağlı həlləri daha fəal şəkildə tətbiq etməlidir. Eyni zamanda, bir çox dövlətlər kifayət qədər rəqəmsal infrastrukturun olmaması, zəif normativ baza ilə üzləşirlər ki, bu da siyasi çərçivələrin gücləndirilməsini, texniki potensialın artırılmasını və regional əməkdaşlığın genişləndirilməsini tələb edir", - bank hesab edir.
20:20 04.12.2025
Oxunuş sayı: 1070
