Karim İfrak: Azərbaycan müsəlman ənənəsinə malik ölkə olsa da digər dinləri İslam qədər dəyərləndirir
Karim İfrak imzası Azərbaycan oxucusuna o qədər də yad isim deyil. O, Azərbaycanla bağlı çoxsaylı yazılar yazır və ölkənin multikulturalizmini, tolerantlıq və dinlərarası dialoq mövzularını geniş şəkildə xarici auditoriyaya çatdırır. Onun Azərbaycanla olan əlaqələri yalnız akademik sahə ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda bu ölkənin tarixini və mədəniyyətini Qərb dünyasında tanıtmaq üçün gördüyü işlərlə də diqqət çəkir.
Karim İfrak Fransanın elm və mədəniyyət sahəsindəki tanınmış tədqiqatçılarından biridir. O, islamşünaslıq üzrə mütəxəssisdir və Fransanın Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzində (CNRS) fəaliyyət göstərir. Mərakeş əsilli olan K.İfrak xüsusilə İslamın müasir dünyadakı rolunu və mədəniyyətlər arasındakı əlaqələrini elmi məqalə və tədqiqatlarla təqdim edir.
Crossmedia.az-ın bu və ya digər mövzular üzrə suallarını cavablandıran Karim İfrak maraqlı açıqlamalar verib.
- Azərbaycana marağınızın yaranmasına nə səbəb oldu?
- İlk dəfə Azərbaycanla tanışlığım Nizami Gəncəvi haqqında kitabın nəşri vasitəsilə formalaşdı. Dünya şöhrətli azərbaycanlı şair və filosof olan Nizami vasitəsilə mən Azərbaycanın tarixi, ictimai, mədəni, musiqi, mətbəxi və digər sahələrində çoxsaylı maraqlı məqamları kəşf etdim. Bu ilk təcrübə məni Qafqazın bu qədim ölkəsinin mədəni zənginliklərini daha dərindən öyrənməyə sövq etdi. Onun dini dialoqun idarə olunması sahəsindəki təcrübəsi, onu xarakterizə edən mədəniyyətlərarası münasibətlər və bədii-intellektual irsi təbliğ etmək üçün göstərdiyi səylər mənim araşdırmağı qarşımda məqsəd qoyduğum sahələrdəndir.
- Azərbaycanla Fransa arasındakı durumla bağlı fikirləriniz də maraqlıdır...
- Sirr deyil ki, Fransa ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər hazırda mürəkkəb geosiyasi səbəblərə görə yaxşı vəziyyətdə deyil. Lakin bu, müvəqqəti xarakter daşıyan bir böhrandır, çünki xüsusilə dövlətlərarası münasibətlərdə heç nə qəti deyil. Həmçinin bu iki ölkənin indiyədək paylaşdığı əla münasibətlər də nəzərə alınmalıdır. Bu isə məni belə gözəl münasibətlərin gələcəkdə bərpa olunacağına inandırır. Ona görə də bu sahəni boş buraxmaq olmaz. Əks halda, bu, bir çox səfirlərin yumşaq güc sahəsində illərlə qoyduğu sərmayəni itirməyin ən pis yolu olardı.
- Azərbaycanın erməni işğalından azad edilmiş ərazilərinə səfəriniz zamanı hansı təəssüratlar yarandı?
- Ağdam şəhərinə baxanda dərhal dərin emosional şok yaşadım, çünki qarşımda ölü bir şəhər, xəyali bir qəsəbə uzanmışdı. O zaman ağlımdan bir fikir keçdi. Bu şəhəri və bu torpaqları bir neçə onilliklər boyunca işğal edən insanlar yaxşı bilirdilər ki, bir gün, gec-tez, onu tərk etmək məcburiyyətində qalacaqlar. Bu isə onları ora sahib olduqları ən qiymətli əmlak kimi deyil, onu tərk etməyə və etinasız yanaşmağa sövq edən bir səbəb idi.
Bu təcrübədən sonra beynəlxalq ictimaiyyətə ötürmək istədiyim mesaj gördüklərimi və hiss etdiklərimi onlara çatdırmaqdan ibarət oldu. İnsanlar mütləq həqiqəti öyrənməli idilər və bu, bir çox fransızı, əcnəbini təəccübləndirdi.
- Azərbaycanın dini və mədəni müxtəlifliyi haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə ilə görüşüm unudulmaz bir təcrübə idi. O, şübhəsiz ki, böyük mənəvi və intellektual keyfiyyətlərə sahib bir insan idi, amma hər şeydən əvvəl, onunla ilk görüşümdə digər dini icmaların nümayəndələrinin də rəsmi olaraq dəvət olunması mənim üçün diqqətçəkici idi. Mesaj açıq idi: Azərbaycan, müsəlman ənənəsinə malik bir ölkə olsa da, sekulyar dövlət olaraq digər dinləri İslam qədər dəyərləndirir. Bu, nadir hallarda digər yerlərdə, dövlət səviyyəsində müşahidə olunan, tolerantlıq, inklüzivlik və birgə yaşama mesajıdır. Bu böyük təcrübə mənə göstərdi ki, sosial sülh, xüsusilə də, başqalarının inancına və onların xüsusiyyətlərinə hörmət əsasında qurulur.
- Beynəlxalq medianın Azərbaycan üçün formalaşdırdığı imici necə qiymətləndirirsiniz?
- Beynəlxalq media, təəssüf ki, çox vaxt az bildiyi və ya heç bilmədiyi mövzulardan da danışmaq vərdişinə malikdir. Bu halda Azərbaycan istisna deyil. Buna görə də o, beynəlxalq ictimaiyyətə özünü tanıtmalı və əslində nə olduğunu mümkün qədər çox insanlara çatdırmalıdır. O zaman bir çox insanlar xoş bir təəccüblə qarşılaşacaq.
- Azərbaycan mövzularını daha dərindən araşdırmaq üçün hansı planlarınız var?
- Bu mənada layihələrin sayı kifayət qədərdir və onları burada ətraflı təqdim etmək uzun zaman alardı. Fransanın Azərbaycanla hazırda yaşadığı böhrana baxmayaraq, mədəni sərvətlərini və tarixi irsini mümkün qədər çox insanın tanımasına imkan verəcək bir çox layihə üçün hələ də münbit bir zəmin var.
P.S. Müsahibənin alınmasında verdiyi dəstəyə görə Fransa-Azərbaycan Dialoqu Assosiasiyasına təşəkkürümüzü bildiririk.
Mehriban Yarıyeva
17:37 18.09.2025
Oxunuş sayı: 5136
