İsrail-HƏMAS müharibəsinin davam etməsinin arxasında çox ciddi və strukturalmış səbəblər dayanır - RƏY
İsrail və Fələstin arasında davam edən müharibə yenidən beynəlxalq gündəmin əsas mövzusuna çevrilib. Qəzza zolağında hərbi əməliyyatlar, uğursuz atəşkəs cəhdləri və humanitar böhran vəziyyəti daha da gərginləşdirib. ABŞ, Qətər və Misir vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlara baxmayaraq, tərəflər hələ də əsas şərtlərdə razılığa gələ bilmirlər. ABŞ Prezidenti Donald Trampın yaxın həftələrdə döyüşlərin sona çata biləcəyi ilə bağlı bəyanatı isə mövcud mənzərədə ehtiyatlı ümidlər doğurur.
Maraqlıdır İsrail Fələstin münaqişəsinin pik həddində BMT-nin Nyu-Yorkdakı iclasına Mahmud Abbas və Fələstindən olan nümayəndə heyətinə iştirakla bağlı yaradılan əngəllər bu münaqişəyə necə təsir edə bilər?
Məsələ ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən Yaxın Şərq üzrə mütəxəssis Vüqar Zifəroğlu hazırda müharibənin davam etməsinin arxasında çox ciddi və strukturalmış səbəblərin dayandığını qeyd edib: "ABŞ Prezidenti Donald Trampın "Qəzzada döyüşlərin yaxın 2–3 həftə ərzində bitə bitəcəyini" söyləməsi (həm avqust 2025-də, həm də iyun ayında) ümidverici olsa da, müharibənin davam etməsinin arxasında çox ciddi və strukturalmış səbəblər dayanır.
Bu səbəblərdən ən önəmlisi isə uyğun mərhələli razılaşmanın olmamasıdır. 2025-ci ilin yanvarında üç mərhələli atəşkəs razılaşması əldə edildi: 1-ci mərhələdə məhdud əsir dəyişməsi və yardım təminatı, 2-ci mərhələdə müharibənin tam bitməsi, 3-cü mərhələdə isə Qəzzanın bərpası nəzərdə tutulmuşdu . Lakin bu strukturla irəliləyiş olmadı, çünki İsrail yeni sülhməramlı "Vitkoff planı" təklif etdi. HƏMAS isə ilkin razılaşmanı davam etdirməyin əhəmiyyətini vurğuladı.
Digər vacib məqam siyasi və strateji tələblərdə uzlaşmamaqdır. HƏMAS atəşkəs üçün İsrailin tam geri çəkilməsini, müharibənin dayandırılmasını tələb edir. İsrail isə həm girovların azad edilməsini, həm də HƏMAS tərəfdən beynəlxalq hüquqi cavabdehliyin ortaya qoyulmasını istəyir .
Bașqa bir önəmli səbəb İsrailin öz daxilində gedən proseslərlə bağlıdır. İsrailin siyasi liderləri – xüsusən Netanyahu və onun ultrasağ partiya koalisiyasi – bu müharibənin davamını daxili siyasi dəstək üçün bir vasitə kimi istifadə edirlər.
ABŞ və digər dövlətlərin təklif etdiyi uzunmüddətli planlar isə ya həyata keçirilməyib, ya da çox gecikib məhv olmuş infrastuktur səbəbindən praktik nailiyyətə çevrilmir. Qətər və Misirin vasitəçiliyi ilə bir neçə atəşkəs təklifi irəli sürülüb, amma İsrail bu planlara ya müvafiq cavab verməyib, ya da onları az bir müddət sonra dəyişdirib. Avropa ölkələrinin Fələstin dövlətini tanıması kimi hərəkətlər də danışıqların son mərhələsini çətinləşdirir.
Hər iki tərəf qarşı tərəfə inanmır, hətta əvvəldən razılaşılmış mərhələlər belə mübahisəyə çevrilir. “7 oktyabr” hadisəsi həm İsrail, həm də Fələstin tərəfi üçün emosional cizgidir və qarşıdurmanı daha da dərinləşdirir. Tramp da məhz bu amilin atəşkəsə mane olduğunu vurğuladı. Faktiki olaraq vasitəçi dövlətlər (ABŞ, Qətər, Misir) birtərəfli təzyiqlərlə dərin diplomatik həll yaratmağa çalışsa da, müqavimətlə üzləşiblər".
"Real vəziyyət onu göstərir ki, müharibənin bitməsi üçün yalnız şəxsi istəklər yetərli deyil, həm də dərin siyasi koordinasiya, güvən artırıcı mexanizmlər, humanitar prinsiplərə sadiqlik və realist strukturlaşdırılmış plan tələb olunur" - deyə V.Zifəroğlu qeyd edib.
Elmir Heydərli
13:23 08.09.2025
Oxunuş sayı: 6408
