Əliyevin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamaları - həm regional stabillik, həm də güc nümayişi

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyə” kanalına müsahibəsində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamaları, regional geosiyasət, tarixi ədalət və strateji maraqlar kontekstində çox qatlı bir analiz tələb edir. Bu çıxış, səthdə sadəcə nəqliyyat və infrastruktur layihəsi kimi görünsə də, dərin siyasi, tarixi və diplomatik mesajlarla yüklüdür.

Əvvəlcə, tarixə baxış hissəsi mühüm sətiraltı mesaj daşıyır. Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qısa ömürlü müstəqilliyini və Zəngəzurun sovet dövründə Azərbaycandan ayrılmasını xatırlatmaqla, regiondakı uzunmüddətli tarixi haqsızlıq və milli kimlik perspektivini vurğulayır. Bu, yalnız faktların təqdimatı deyil, həm də Azərbaycanın Zəngəzur üzərində hüquqi və tarixi iddiasının fundamentini beynəlxalq auditoriyaya çatdıran strateji açıqlamadır. Burada sətiraltı mesaj aydındır: Azərbaycan bu məsələni hüquqi və tarixi ədalət prizmasında qaldırır, təcavüzkar olmayan, amma mövqeyini müdafiə etməyə hazır dövlət obrazını nümayiş etdirir.

Daha sonra Əliyev layihənin təhlükəsizlik və beynəlxalq zəmanətlər aspektini vurğulayır. Zəngəzur dəhlizinin sadəcə iqtisadi və nəqliyyat layihəsi olmadığını, eyni zamanda Azərbaycanın vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi daşıdığını bildirir. Burada sətiraltı mesaj, layihənin yalnız ikitərəfli razılaşmaya əsaslanmayacağı, qlobal aktorların – ABŞ və Tramp administrasiyasının – təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlı iştirakının vacibliyidir. Bu, həm də Azərbaycanın regional liderlik mövqeyini beynəlxalq səviyyədə möhkəmləndirmə strategiyasıdır.

Prezidentin Trampın vasitəçiliyini vurğulaması yalnız şəxsi münasibətlərin ifadəsi deyil, həm də qlobal siyasətdə Azərbaycanın strateji manevr imkanlarını nümayiş etdirir. Tramp administrasiyasının iştirakı, dəhlizin beynəlxalq qəbulunu və təhlükəsizliyini təmin etməyə xidmət edir, eyni zamanda regional güc balansını Azərbaycanın lehinə dəyişir. Burada sətiraltı mesajlar çox qatlıdır: Ermənistanla danışıqlar zamanı yalnız fiziki və diplomatik maneələr deyil, həm də qlobal legitimlik və təhlükəsizlik təminatı nəzərə alınır.

Prezident İlham Əliyev müsahibəsində Zəngəzur dəhlizi məsələsində İranın narahatlıqlarının əsassız olduğunu dəfələrlə vurğulayır. Burada sadəcə texniki izahdan daha çox söhbət gedir; bu, regional diplomatiyada çox incə və düşünülmüş balans siyasətinin açıq nümunəsidir. Əliyev bir tərəfdən qonşu dövlətlərə güc və müstəqilliyini nümayiş etdirir, digər tərəfdən isə onların maraqlarına hörmət etdiyini, heç bir təcavüzkar niyyət daşımadığını göstərir.

İlk növbədə, İranla münasibətlərin səmimi və konstruktiv olması önə çıxır. Prezident şəxsi üslubu və dil birliyi vasitəsilə İran rəhbərliyinə həm mədəni, həm də emosional siqnal verir. Bu, sadəcə xoş bir jest deyil; strateji baxımdan çox vacibdir. Çünki Zəngəzur dəhlizi kimi mühüm layihə regionda potensial narahatlıqlar yarada bilərdi. Əliyev bu narahatlığı əvvəlcədən neytrallaşdırır, göstərir ki, layihə yalnız Azərbaycan üçün deyil, İran üçün də zərərsiz və faydalıdır.

Digər tərəfdən, çıxış sətiraltı mesajlarla zəngindir. Əliyev həm daxili auditoriyaya, həm də qonşu ölkələrə aydın şəkildə bildirir: Azərbaycan güclü və müstəqil bir aktordur, amma regionda əməkdaşlıq və sabitlik prinsiplərinə sadiq qalır. Bu qonşu dövlətlərə diplomatik siqnaldır: regionda qarşılıqlı hörmət və əməkdaşlıq önəmlidir.

Bütövlükdə Zəngəzur dəhlizi layihəsi yalnız iqtisadi və nəqliyyat məsələsi deyil; o, diplomatik vasitələrlə regional gərginliyi azaltmaq və bütün tərəflər üçün faydalı şərait yaratmaq məqsədini daşıyan strateji alətdir. Əliyevin çıxışı göstərir ki, Azərbaycan həm gücünü nümayiş etdirir, həm də liderlik rolunu səmimi əməkdaşlıq və qarşılıqlı fayda çərçivəsində həyata keçirir.

Prezident İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamaları həm regional stabillik, həm də güc nümayişi kontekstində diqqətlə formalaşdırılıb. O, bir tərəfdən Azərbaycan dövlətinin potensial hərbi imkanlarını və strateji üstünlüyünü açıq şəkildə göstərir, digər tərəfdən isə bu gücü təcavüzkar məqsədlərlə istifadə etmədiklərini vurğulayır. Müsahibədə dəfələrlə qeyd olunur ki, 2020-ci ilin noyabrında dəhlizi hərbi yolla ələ keçirmək texniki olaraq mümkün olardı, lakin Azərbaycan bunu etmədi. Bu, yalnız hərbi qabiliyyətin nümayişi deyil; həm də hüquqi və diplomatik normalara sadiqlik mesajıdır.

Bu balanslı mövqe regional oyunçuların davranışını formalaşdırmaqda strateji vasitə rolunu oynayır. Əliyevin nitqi göstərir ki, Azərbaycan yalnız gücünü nümayiş etdirmir, həm də diplomatiya və hüquqi çərçivəyə sadiqliklə liderlik edir. Nəticədə, ölkə həm regional stabilliyin təminatçısı, həm də potensial hərbi-diplomatik cavab imkanlarını səmərəli şəkildə əks etdirən strateji oyunçu kimi mövqelənir.

Bu çıxış həm də diplomatik incəlik nümunəsidir: güc nümayişi və sülh mesajı birləşdirilərək Azərbaycan üçün maksimum siyasi və strateji fayda təmin edilir.

Prezident İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamaları yalnız sadə infrastruktur layihəsinin izahı deyil; bu, strateji baxımdan çox qatlı və geosiyasi dərinliyi olan bir vizyonun ifadəsidir. Dəhliz həm milli, həm də regional maraqların sintezini əks etdirir və Azərbaycan üçün bir neçə mühüm strateji üstünlük təmin edir.

Birinci aspekt – Şərq-Qərb və Şimal-Cənub diversifikasiyasıdır. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın nəqliyyat şəbəkəsini genişləndirir, onu regional tranzit mərkəzi kimi möhkəmləndirir. Şərq-Qərb marşrutu vasitəsilə Asiyadan Avropaya yüklərin daşınması üçün alternativ xətt yaranır, eyni zamanda Şimal-Cənub dəhlizi ilə inteqrasiya təmin olunur. Bu, yalnız iqtisadi üstünlük yaratmır; həm də Azərbaycanın regional inteqrasiyada mərkəzi rolunu gücləndirir. Prezidentin vurğuladığı kimi, layihənin icrası Azərbaycanın strateji mövqeyini möhkəmləndirir və beynəlxalq nəqliyyat axınlarında təsir imkanlarını artırır.

İkinci aspekt – qonşu dövlətlərin maraqlarına hörmət və fayda təminatıdır. Dəhliz Ermənistan üçün tranzit haqqı qazandırır və iqtisadi aktivlik üçün imkanlar yaradır. İran üçün isə Araz dəhlizi vasitəsilə yük daşımalarında iştirak imkanı saxlanılır. Burada Əliyev həm də sətiraltı mesaj verir: layihə heç bir halda təcavüzkar və ya qarşıdurma yönümlü deyil, əksinə, bütün iştirakçılar üçün qarşılıqlı fayda təmin edir. Bu, regional diplomatiyada incə balans siyasətinin nümunəsidir – Azərbaycan gücünü nümayiş etdirir, amma qonşuların maraqlarını nəzərə alaraq hərəkət edir.

Üçüncü aspekt – regional əməkdaşlıq və inteqrasiya nümunəsi kimi təqdim olunmasıdır. Prezidentin nitqində açıq şəkildə göstərilir ki, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın hüquqi üstünlüyü və strateji liderliyi üzərində qurulsa da, layihə bütün region üçün faydalı həll yaradır. Bu, diplomatik sətiraltı mesajdır: Azərbaycan güclü və müstəqil aktordur, lakin regionda əməkdaşlıq və balans prinsiplərinə sadiqdir.

Nəticədə, Zəngəzur dəhlizi yalnız iqtisadi layihə deyil; bu, Azərbaycanın regional liderliyinin, diplomatik nüfuzunun və geosiyasi təsirinin simvoludur. Layihə beynəlxalq auditoriyaya göstərir ki, Azərbaycan həm iqtisadi, həm geosiyasi, həm də diplomatik sahədə konstruktiv və lider rolunu oynaya bilir və region üçün balanslaşdırılmış, faydalı həllər təqdim edir. Bu, sətiraltı mesajlarla dolu strateji Prezident İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizi və regional layihələrlə bağlı çıxışı yalnız xarici siyasət və geosiyasi strategiyanın təhlili üçün deyil, həm də daxili auditoriya üçün diqqətlə formalaşdırılmış mesajlarla zəngindir. Bu çıxışda sətiraltı mesajlar bir neçə əsas istiqamətdə toplanır və Azərbaycan ictimaiyyətinə həm dövlətin gücünü, həm də strateji düşüncəsini çatdırır.

Birinci mesaj – güclü və müstəqil dövlət imici. Əliyev dəhlizin texniki və hərbi perspektivlərini izah edərkən Azərbaycanın nə qədər strateji gücə malik olduğunu nümayiş etdirir. Layihənin reallaşdırılmasının hərbi və infrastruktur baxımından mümkünlüyünü vurğulamaqla, Prezident həm də ictimaiyyətə bildirir ki, Azərbaycan yalnız iqtisadi və diplomatik deyil, həm də hərbi və texniki sahədə kifayət qədər resursa malikdir. Bu, daxili auditoriyada dövlətin etibarlılığı və gücü barədə dərin inam yaradır.

İkinci mesaj – təcavüzkar niyyətin olmaması. Prezident dəfələrlə qeyd edir ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün hərbi güc imkanları olsa da, bu addım hüquqi və diplomatik çərçivədə həyata keçirilir. Azərbaycan regional stabilliyi və qonşularla sülhü prioritet kimi qoyur. Bu, daxili auditoriya üçün də vacib mesajdır: ölkənin gücü yalnız qoruyucu və inkişaf yönümlüdür, işğalçı və təcavüzkar niyyət daşımır. Belə yanaşma həm də milli birlik və dövlətə inamı gücləndirir.

Üçüncü mesaj – liderlik və regional nüfuz. Layihə Azərbaycanı Cənubi Qafqazın mərkəzi aktoru, regionda inteqrasiya prosesində lider kimi təqdim edir. Prezidentin açıqlamaları göstərir ki, Azərbaycan yalnız öz sərhədləri daxilində deyil, həm də regional iqtisadi və diplomatik layihələrdə mərkəzi rola malikdir. Bu, daxili auditoriyaya həm qürur, həm də dövlətin strateji iradəsi barədə aydın siqnal verir.

Nəticə olaraq, Əliyevin çıxışı sətiraltı olaraq daxili auditoriyaya kompleks mesajlar göndərir: Azərbaycan güclü və müstəqildir, hərəkətləri hüquqi çərçivəyə əsaslanır, regionda lider rolunu qoruyur və stabil əməkdaşlığı təmin edir. Bu mesajlar Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə strateji mövqeyini möhkəmləndirir, ictimaiyyətə dövlətin gücü və məsuliyyətli liderliyi barədə aydın təsəvvür yaradır.

Prezident İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı çıxışı yalnız infrastruktur layihəsinin texniki aspektlərini izah etmir, eyni zamanda Azərbaycanın milli maraqlarını, tarixi haqlı mövqeyini və regional liderlik vizyonunu strateji kontekstdə ortaya qoyur.

Çıxış bir neçə səviyyədə dəyərləndirilə bilər:

1. Tarixi və hüquqi legitimlik: Əliyev layihənin tarix və hüquq baxımından haqlı olduğunu vurğulayır. Zəngəzur dəhlizi yalnız müasir nəqliyyat problemi deyil, eyni zamanda Azərbaycanın tarixi əraziləri və milli birliyinin təmin edilməsi məsələsidir. Burada sətiraltı mesaj odur ki, Azərbaycan öz tarixi haqlarını qanuni çərçivədə reallaşdırır və bu haqlılıq beynəlxalq auditoriyaya da çatdırılır.

2. Diplomatik incəlik və balans siyasəti: Prezident çıxışında İran və Ermənistanla əlaqələrin tarazlı şəkildə qorunduğunu, hər iki tərəfin maraqlarının nəzərə alındığını açıq şəkildə göstərir. Layihə yalnız Azərbaycanın deyil, həm də qonşuların faydasına hesablanıb: Ermənistan tranzit haqqı qazanır, İran Araz dəhlizi vasitəsilə yük daşımalarına cəlb olunur. Bu, regional stabilizasiya və diplomatik incəlik nümunəsi kimi qiymətləndirilə bilər.

3. Güc nümayişi və strateji mesaj: Əliyev dəhlizin hərbi və texniki potensialını açıqlayaraq Azərbaycanın gücünü nümayiş etdirir, lakin təcavüzkar niyyətin olmadığını vurğulayır. 2020-ci ilin noyabrında dəhlizi zorla ələ keçirmək potensialı olsa da, bunun edilməməsi həm daxili auditoriya üçün legitimlik yaradır, həm də qonşu dövlətlərə strateji mesaj verir: Azərbaycan güclü, amma sülh yönümlü aktordur.

4. Geosiyasi və iqtisadi strateji üstünlük: Zəngəzur dəhlizi həm Şərq-Qərb, həm də Şimal-Cənub nəqliyyat əlaqələrinin diversifikasiyasını təmin edir. Bu, Azərbaycanın regional inteqrasiya və liderlik mövqeyini gücləndirir, həmçinin qlobal nəqliyyat şəbəkəsində strateji rolunu artırır. Layihə iqtisadi fayda ilə yanaşı, geosiyasi təsir vasitəsi kimi də çıxış edir, regionda balanslı əməkdaşlıq və qarşılıqlı fayda prinsipini təsdiqləyir.

Siyasi nəticələr çoxqatlıdır:

• Azərbaycan tarixi ədalət və milli maraqlarını beynəlxalq hüquq və strateji kontekstə yerləşdirir.

• Layihə ölkənin diplomatik manevr imkanlarını genişləndirir və regional liderliyini möhkəmləndirir.

• Dəhlizin təhlükəsizliyi və beynəlxalq zəmanətlərinin vurğulanması Azərbaycanın güclü, amma balanslı mövqeyini göstərir.

• Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanın regional inteqrasiya və qlobal nəqliyyat xəritəsində mərkəzi rolunu təsdiqləyir, iqtisadi və geosiyasi perspektivləri birləşdirir.

Nəticə etibarilə, müsahibə yalnız infrastruktur layihəsini təqdim etmir, eyni zamanda Azərbaycanın milli kimlik, tarixi haqlılıq və regional liderlik strategiyasının simvolik və praktik ifadəsi kimi çıxış edir. Hər cümlə strateji mesajlarla doludur və Azərbaycanın həm regional, həm də qlobal səviyyədə siyasi və iqtisadi ağırlığını gücləndirmək məqsədini əks etdirir. Bu çıxış həm akademik, həm də publisistik baxımdan mükəmməl bir təhlil materialıdır, çünki burada texniki, diplomatik, tarixi və geosiyasi elementlər bir-birinə inteqrasiya olunub və bir-birini tamamlayır.

Rauf Məmmədov
Cross Media Təhlil Mərkəzinin analitiki, fəlsəfə doktoru