Azərbaycan-Çin əlaqələri yeni mərhələdə: Ölkəmizin beynəlxalq mövqeləri güclənir- Deputat yazır
Prezident İlham Əliyev cari ildə ikinci dəfə Çin Xalq Respublikasında səfərdədir. 23 apreldə etdiyi rəsmi səfərdə Azərbaycanla Çin arasında əməkdaşlığın genişləndirilməsinə dair bir çox sənədələr imzalanmışdır. Həm də 2024-cü ildə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) Astanada keçirilən Zirvə toplantısı çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə”nin qəbul olunması və ondan sonrakı dövürdə ölkələrimiz arası münasibətlərdə sıçrayışlı artımlar münasibətlərin yüksək dərəcədə inkişaf etdiyini göstərir. İki ölkənin vətəndaşlarına viza rejiminin qarşılıqlı şəkildə aradan qaldırılması və imzanmış sənədlərlə yaranmış hüquqi baza geniş spektrli inkişaf üçün yeni üfiqlər açmışdır. İki ölkə arasında viza rejiminin ləğvi səyahət edən turistlərin sayının artmasında da özünü göstərir. Belə ki, 2024-cü ildə Çindən Azərbaycana gələn turistlərin sayında baş verən artımın 1.9 dəfə olması və 45.0 min nəfərə çatması, cari ilin birinci rübündə isə Çindən gələnlərin sayının keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1.8 dəfə artması turizm sektorumuzun inkişafına yeni impuls verdiyini təsdiq edir.
Azərbaycan Çin münasibətərindən danışılanda ilk növbədə iki ölkə arasında ticari iqtisadi artımın dinamikasını qeyd etməmək mümkün deyil. Belə ki, 2024-cü ildə ölkələrimiz arası ticarət dövrüyyəsi 20,7% artaraq 3,75 milyard dollara çatmaqla Çin Azərbaycanın 4-cü xarici ticari tərəfdaşına çevrilmişdir. Çin xarici ticarət dövrüyyəmizdə 7,9%-ə malik olmaqla idxalımızın 18%-ə qədərini təmin edərək ən böyük idxalçı ölkəsinə çevrilmişdir.
2019-cu ildə keçirlən 2-ci “Bir kəmər bir yol layihəsi” tədbirinə qoşulan Azərbaycan Orta dəhlizin inkişafını dəstəkləyərək öz ərazisində Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri yaratmaqla töhfə verən ilk ölkə və tərəfdaş olmuşdur. Müasir reallıqlarda Orta dəhlizin əhəmiyyəti günü-gündən artmaqdadır. Belə ki, Orta dəhliz vasitəsilə Çindən Avropaya yüklər 10 min kilometr yox, artıq 7 min kilometri məsafəni 12 gündə daşımaq imkanı meydana gəlmişdir. Biz Çinlə Avropa arasında 700 milyard dollar dövrüyyənin olduğunu nəzərə alsaq Orta dəhlizin nə qədər əhəmiyyətli və perspektivli layihə olması ilə bağlı fikir formalaşdırmaq çətin deyil. 2024-cü ildə Orta dəhlizdən daşınan Çin yüklərinin artım dinamikası 86% artmaqla 378 minə çatması və bu dəhliz üzərindən hərəkət edən qatarların 287-dən çox olması Azərbaycanın təqdim etdiyi tranzit imkanlarının verdiyi töhfələrini bir daha təsdiq edir. Azərbaycan Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizinin yük keçirmə gücünün artırılması istiqamətində addımlarını davam etdirir. Belə ki, 2024-cü ildə Bakı-Tiblisi-Qars dəmir yolunun Gürcüstandan keçən hissəsinə əlavə 100 milyon dolar investisiya yatırmaqla yolun yük keçirmə gücünü 1 milyon tondan 5 milyon tona artırmışdır. O cümlədən Bakı Beynəlxalq Ticarət Limanının yükaşırma gücünü 15 milyton tondan 25 milyon tona artırılması istiqamətində işlər davam etdirlir. Azərbaycanın reallığa çevirdiyi Zəngəzur dəhlizinin açılması birinci mərhələdə 15 milyon ton yükü keçirməklə Orta dəhlizin genişlənməsinə yeni imkanlar yaradacaqdır. Bu da Orta dəhlzi şaxələndirməklə Asiya il Avropa arasında daşınacaq yüklərin artırılması üçün yeni imkanların formalaşması deməkdir.
Azərbaycanla Çin arasında ticarət, istehsal, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat, telekommunikasiya, bərpa olunan enerji və digər sahələri üzrə əməkdaşlıq imkanları genişdir. Bu gün Azərbaycanda Çin kapitalı ilə 375 şirkət qeydiyyatdan keçmiş və onlardan 300-ə yaxın şirkətin fəaliyəti aktivdir. Çin şirkətləri işğaldan azad olunmuş ərazilərdə “Ağıllı kənd” və ”Ağıllı şəhər” layihələrinin icrasında yaxından iştirak edir. Ölkələrimiz arası münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlməsi və formalaşmış geniş hüquqi baza əmədaşlıq imkanlarının hərtərəfli genişləndirlməsi üçün yeni imkanlar açır.
Prezident İlham Əliyev Çin Xalq Respublikasının sədri Si-Cinpinin dəvəti ilə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının "ŞƏT plyus" formatında keçirilən Zirvə toplantısında, həmçinin Çinin xarici hərbi müdaxilə və faşizm üzərində qələbəsinin 80 illiyi münasibətilə keçiriləcək təntənəli tədbirlərdə və hərbi paradda iştirak etməsi üçün işğüzar səfərdədəir.
Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı 2001-ci ildə Çinin Şanxay şəhərində təsis olunmaqla 10 üzv dövlət və 14 dialoq tərəfdaşını özündə birləşdirir. Həm də bir neçə ölkə dialoq tərəfdaşı statusu almaq üçün müraciət edib. ŞƏT-ə üzv ölkələrin Avrasiya ərazisinin təxminən 60 faizini, dünya əhalisinin 40 faizini, qlobal ümumi daxili məhsulun 25 faizini təmin etdiyini nəzərə alsaq, dünyada cərəyan edən siyasi proseslər, müxtəlif dövlətlər arasında qarşıdurmalar, ikili standartlar fonunda ŞƏT-in nə dərəcədə vacib quruma çevrildiyini təsəvvür etmək çətin deyil. Təşkilatın əsas məqsədləri üzv dövlətlər arasında qarşılıqlı etimad və qonşuluq münasibətlərinin gücləndirilməsi, siyasət, ticarət və iqtisadiyyat, elm və texnologiya, mədəniyyət, o cümlədən təhsil, enerji, nəqliyyat, turizm, ətraf mühitin qorunması və digər sahələrdə səmərəli əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, regionda sülh, təhlükəsizlik və sabitliyin əldə olunması üçün birgə səylərin göstərilməsi, yeni siyasi və iqtisadi beynəlxalq düzənin yaradılması istiqamətində addımların atılmasından ibarətdir. Azərbaycanın ŞƏT-in sammitlərində iştirakı ölkəmizə regional təhlükəsizlik, ticari-iqtisadi əməkdaşlıq üçün yeni bazarlar və imkanlar qazandırır.
Çində "ŞƏT plyus" formatında keçirilən Zirvə toplantısının gündəliyi çox zəngindir. Belə ki, dünyada iqtisadi böhran və ticarət müharibələri, regional təhlükəsizlik, enerji və nəqliyyat və digər aktual mövzuların müzakirəsi nəzərdə tutulur. Çində keçirləcək tədbirlərə 26 dövlət başçısı və 10 beynəlxalq təşkilatın nümayəndəsinin iştirakı, bu Zirvənin qlobal əhəmiyyətinin yüksək olduğunu göstərir.
Dövlət başçımızın Çinə səfəri çərçivəsində bir çox dövlət rəhbərləri ilə iki tərəfli müzakirələrin aparacağını və cari gündəliyimiz üçün vacib mövzuların müzakirə ediləcəyi gözlənilir. Çinə yüksək səviyyəli səfəri ölkəmizin beynəlxalq mövqelərini gücləndirəcək və dostlarımızla yeni əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunması baxımından çox əhəmiyyətli hesab edirəm.
Azər Badamov,
Milli Məclisin deputatı
13:08 31.08.2025
Oxunuş sayı: 8648
