Türkiyə lirəsinin xarici valyuta qarşısında dəyər itirməsi iqtisadiyyata mənfi təsir göstərib - Ekspert
Türk lirəsinin ucuzlaşması son illərdə davamlı olaraq müşahidə edilir. Belə ki, 2021-ci ilin dekabr ayında Türkiyə milli valyutası ABŞ dollarına qarşı 18 lirədən 11 lirəyə enib. 2022-ci ildə lirə 13 lirədən başlayaraq ilin may ayına qədər 12,3% ucuzlaşıb. Sonra valyuta ehtiyatlarından istifadə edilərək məzənnə 18-19 lirə aralığında sabitləşdirilib. 2023-cü ildə lirə yenidən dəyər itirməyə başlayıb və may ayından etibarən təxminən 16% ucuzlaşıb. Hazırda isə lirənin məzənnəsi ABŞ dollarına qarşı 38-42 səviyyəsinə çatıb. Bu da lirənin tarixdəki ən aşağı səviyyələrindən biri hesab olunur.
Bu prosesin əsas səbəblərindən biri yüksək inflyasiyadır. İnflyasiya səviyyəsi 2025-ci ildə 45%-dən çox olmuşdur ki, bu lirənin dəyərsizləşməsini daha da sürətləndirib. Türkiyə Mərkəzi Bankı lirəni müdafiə etmək üçün valyuta bazarına müdaxilələr edib, lakin bu tədbirlər uzunmüddətli sabitlik təmin edə bilməyib.
Bəs Türkiyə lirəsinin ucuzlaşması ölkənin iqtisadiyyatına necə təsir edir?
Mövzu ilə bağlı Crossmedia.az-a açıqlama verən iqtisadçı - ekspert Günay Hüseynova bildirib ki, Türkiyə lirəsinin xarici valyuta qarşısında dəyər itirməsi ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərib:
“Azərbaycandan fərqli olaraq Türkiyə iqtisadiyyatının əsas tərkib hissəsini özəl sektor təşkil edir. Dövlət büdcəsinin əsas hissəsini də vergi və yığımlar təşkil edir. Bu büdcədən müxtəlif sektorların inkişafı üçün vəsait ayrılır. İstanbul Böyük Şəhər Bələdiyyəsinin sədri Ekrem İmamoğlunun həbs olunmasından sonra dollar 42, avro isə 45 səviyyəsinə yüksələrək rekord həddə çatıb. Türkiyə Mərkəzi Bankının 8-9 milyard dollar valyuta müdaxiləsi olub. Bununla da vəziyyət nisbətən tənzimlənib”.
Onun sözlərinə görə, əslində bunun həm Türkiyə, həm də Türkiyə ilə iqtisadi tərəfdaşlıq edən ölkələr üçün müsbət tərəfi var:
“Mənfi tərəfi xarici valyuta ehtiyatları satışa çıxarılması, eyni zamanda xarici borclar artmasıdır. Məsələnin digər müsbət tərəfi odur ki, Türkiyə istehsal, ixrac ölkəsidir. Həm keyfiyyət baxımından, həm də qiymət baxımından Azərbaycanla yanaşı digər üçüncü dünya ölkələri Türkiyə bazarına üz tutur. Yəni lirə ucuzlaşsa belə, ölkə ixracdan, satış sayından qazanır. Bu türk iqtisadiyyatının bir neçə il öncəki iqtisadi siyasətidir. Xarici vətəndaş düşünür ki, öz ölkəmdə 3 gün istirahət edəcəyimə Türkiyədə 10 gün istirahət edərəm, hələ üstəlik də alış-veriş edərəm. Yerli sahibkar məhsulun maya dəyəri ucuz başa gəlir deyə istehsal etmir, idxal edir”.
G.Hüseynova bildirib ki, bu sadə görsənsə də Azərbaycan üçün həyəcan təbilidir:
“Dostluq- tərəfdaşlıq münasibətləri öz yerində, lakin ölkə iqtisadiyyatını uçuruma apara bilmərik. Ölkədən milyonlarla xarici valyuta çıxarılır, olan qalan istehsalımız da çökür. Onun üçün də düşünürəm ki, iqtisadi tədbirlər görülməlidir. Bununla yanaşı malı idxal edən sahibkar hazırda qazanclıdır. Çünki apardığı ölkədə pul dəyərlənib, amma idxal etdiyi mal ucuzlaşıbmı yerli bazarda? Əlbəttə, xeyr. Yəni bu sahədə də boşluq var. Lirənin stabilliyinə gəldikdə isə Türkiyə Cumhuriyəti Mərkəzi Bankı (TCMB) xarici valyuta tədavülə buraxmalı, bununla yanaşı ölkədəki stabilliyi qorumalıdır. Heç bir investor stabillik olmayan ölkədə nə vəsaitini saxlamaz, nə də investisiya yatırmaz”,-deyə ekspert fikrini yekunlaşdırıb.
Nəzrin Salmanova
14:40 24.03.2025
Oxunuş sayı: 27101
