Ukraynada sülh müqaviləsi davamlı ola bilərmi?
İki əsrlik tarix göstərir ki, böyük müharibələrin sonunda bağlanan sülh müqavilələri bəzən dünya nizamının yenidən formalaşmasına səbəb olur. Napoleonun məğlubiyyətindən sonra Avropa liderləri 1814-15-ci illərdə Vyana Konqresində yeni sərhədlər müəyyən edərək güc balansını qorumağa çalışdılar. 1919-cu ildə Paris Sülh Konfransı Millətlər Cəmiyyətinin yaradılması ilə dünya sülhünü təmin etməyi hədəflədi. 1945-ci ildə isə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının əsasının qoyulması qlobal təhlükəsizliyi yeni çərçivəyə saldı.
Crossmedia.az xəbər verir ki, bu barədə xarici KİV yazıb.
Bildirilib ki, Ukraynada sülh danışıqları yeni bir beynəlxalq təhlükəsizlik qurumu yaratmasa da, beynəlxalq əməkdaşlığın gələcəyini formalaşdıra bilər. ABŞ Prezidenti Donald Trumpın beynəlxalq institutlara və alyanslara qarşı sərt siyasəti, qlobal iqtisadiyyatda yaratdığı gərginliklər və Ukrayna dövlət başçısı Volodimir Zelenski ilə yaşanan diplomatik qalmaqal ABŞ-nin müttəfiqlərinə etibarlı tərəfdaş kimi qalacağına dair şübhələri artırıb. Avropa ölkələri öz təhlükəsizliklərinin daha çox öz əllərində olmasını istəyir, Qərbin dominantlığından kənar yeni çoxtərəfli əməkdaşlıq formatları axtarılır.
Bununla belə, Ukraynada hərtərəfli bir razılaşmanın əldə olunması çətin görünür. Kiyev və Moskva arasında ciddi fikir ayrılıqları var, üstəlik, dünya siyasəti də çox qütblü və parçalanmış vəziyyətdədir. Tarixdə uğursuz sülh cəhdlərinin çoxsaylı nümunələri var. Məsələn, 1938-1939-cu illərdə aparılan danışıqlar İkinci Dünya Müharibəsinin qarşısını ala bilmədi.
Hərtərəfli sülh planı qeyri-real görünsə də, qismən həll yolu mümkündür. Tarix göstərir ki, bəzi münaqişələrdə dayanıqlı atəşkəs sazişləri uğurla işləyib. Məsələn, 1953-cü ildə Koreya müharibəsini dayandıran barışıq razılaşması hələ də qüvvədədir. 1970-ci illərdə Kiprdə əldə olunan atəşkəs də oxşar nümunədir.
Ukrayna ilə bağlı mümkün sülh sazişi tərəflərin nüfuzunu ciddi şəkildə sarsıtmamalıdır. 1919-cu ildə Almaniya ilə imzalanan Versal müqaviləsi kimi razılaşmalar gələcəkdə daha böyük müharibələrə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, Ukraynaya verilən təhlükəsizlik təminatları real güclə dəstəklənməlidir.
Tarixdən çıxan dərs budur ki, mükəmməl sülh sazişi əldə etmək çətin olsa da, mövcud şərtlər daxilində davamlı bir həll tapmaq mümkündür. Əgər Ukrayna ilə bağlı razılaşma bu prinsiplərə əsaslansa, o, həm müharibənin dayandırılmasına, həm də qlobal əməkdaşlığın yeni çərçivədə inkişafına töhfə verə bilər.
Xumar Emilqızı
20:31 17.03.2025
Oxunuş sayı: 898
