Yaxın Şərqdə növbəti müharibə başlana bilər
HƏMAS ilə İsrail arasında Qəzza zolağında atəşkəslə bağlı razılaşma haqqında Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan fikir bildirib. Prezident qeyd edib ki, Qəzzada razılaşmaların pozulmasının qarşısını almaq lazımdır. O, Fələstinin HƏMAS hərəkatı ilə İsrail arasında Qəzza zolağında atəşkəslə bağlı razılaşmalardan məmnun olduğunu bildirib.
Qəzzada isə vəziyyət gərgin olaraq qalır. İsraillə HƏMAS arasında razılığın əldə olunmasına baxmayaraq, anlaşmanın pozulmayacağına və bölgənin yenidən “qaynar qazana” çevrilməyəcəyinə dair heç bir zəmanət yoxdur.
Bölgədə gözlənilən növbəti proseslərlə bağlı Crossmedia.az-a danışan siyasi şərhçi Aqşin Kərimovun fikrincə, İsraillə HƏMAS arasındakı atəşkəs həm israillilər, həm də fələstinlilər üçün müəyyən ümidlər yaradır:
“Bununla belə, müharibə və ya döyüşlərin bərpasını tələb edən dönüş nöqtələri yarana bilər. Bu, texniki baxımdan İsrail və ya HƏMAS-ın atəşkəs sazişinin tələblərini pozmaq proqnozları ilə izah edilə bilər. Daha geniş geosiyasi prizmada isə Yaxın Şərqin yenidən sürpriz şəkildə formalaşdırılmasından irəli gələn nəticələr yeni münaqişələri qaçılmaz edəcək. Hərçənd ki, HƏMAS-İsrail müharibəsinin gedişatında İranın müqavimət oxu sarsıdıcı zərbə aldı, Suriyadakı Bəşər Əsəd rejimi devrildi, İranın Yaxın Şərq strategiyası tənəzzülə yaxınlaşdı. Yəni düşünmək olar ki, İranın geosiyasi mövqelərinin zəifləməsi, bəlkə, Yaxın Şərqi sülh və sabitlik regionu edə bilər, lakin məsələ təkcə İranla məhdudlaşmır”.
A.Kərimovun fikrincə, regionda Türkiyə böyük geosiyasi üstünlüklər qazanır, Çinin strateji yanaşmaları genişlənir, ABŞ ilə Rusiya isə əvvəlki dövrlərə nisbətdə çox da uğur qazana bilmir: “Buna baxmayaraq, HƏMAS ilə İsrail arasındakı atəşkəs ABŞ diplomatiyasının Çin diplomatiyasını məhdudlaşdırmaq səylərinin bir hissəsi kimi şərh oluna bilər. Nəticə olaraq, rəqabətin davamı, üstəlik, İsrailin HƏMAS-ı tamamilə məhv etmək barədəki bəyanatları proseslərin region üçün bundan sonrakı nəticələrini qaranlıqlaşdırır. Rəqabətə əsaslanan strategiyaların təsirinin tam həcmi tezliklə məlum olacaq. Onu da nəzərə almaq zəruridir ki, hələ ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp administrasiyasının Yaxın Şərq siyasətinin konturları tam bəlli deyil. Hərçənd ki, Trampın İsrailə misilsiz dəstəyi görünə bilər ki. Bu da münaqişələri alovlandıra bilər. Deməli, atəşkəs sazişi gələcəyə dair sülh üfüqlərini tam aydınlaşdırmayan və situativ olaraq müharibənin dondurulması riskini özündə ehtiva edən sənəddir”.
Analitik əlavə edib ki, dağılmış və xarabalıq vəziyyətində olan Qəzzada, əhalini saxlamaq və humanitar fəlakəti sabitləşdirmək qarşıda duran ən əhəmiyyətli problemlərdən biridir:
“Atəşkəsin nəhəng regional konteksti barədə əlavə iddialar da yaranır. Belə ki, 2025-ci il İranın nüvə problemi ilə bağlı həlledici il kimi göründüyü üçün Qəzzadakı razılaşma beynəlxalq diqqəti İrana yönəltməyə imkan verəcək. Türkiyənin isə İranın güzəştlərə məcbur edilməsi ilə başlana biləcək yeni proseslərdə geosiyasi mövqeləri güclənəcək. Ankaranın baxışı hərbi genişlənmə ilə yanaşı, strateji infrastrkturlara, iqtisadi razılaşmalara köklənəcək. Türkiyə Suriyanın gələcəyinin əsas memarı kimi çıxış edir, həm də PKK-nın məhvi barədə strategiyasını yeniləyir, hərçənd ki, burada Ankara ilə İsrailin maraqlarının toqquşan və birləşən tərəfləri mövcuddur. Bu, ayrıca bir mövzunun predmetidir, lakin Yaxın Şərqdəki ən son sülh hadisəsi (HƏMAS-İsrail razılaşması) Türkiyənin PKK əleyhinə mübarizə kodeksinə müsbət təsir göstərəcək. Bununla da Türkiyə Yaxın Şərqdə güc balansını dəyişməyə, Suriyada Ankaradan idarə olunan hakimiyyət qurmağa, ABŞ, İran, Rusiya kimi rəqiblərinin təsirini əhəmiyyətli şəkildə cilovlamağa nail olmaq yanaşmalarını təkrarlayacaq”.
Fidan Hacızadə
12:33 17.01.2025
Oxunuş sayı: 9538
